Þjóðviljinn - 24.10.1975, Side 17

Föstudagur 24, október 1975. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 17
Minningarorð
Kristján Bender
Fœddur 26.3. 1915 — Dáinn 15.10 1975
Kristján Bender rithöfundur
var i heiminn borinn i Borgarfiröi
eystra 26. marz 1915. Faðir hans
var danskur maður, Carl Christi-
an Bender verzlunarstjóri, en
móðir Sesselja Ingvarsdóttir,
Guðmundssonar útvegsbónda i
Grimsey, sem talinn var einhver
færasti skákmaður landsins á
sinni tið. Sesselja varð kona
skammlif, dó frá sjö sonum
þeirra hjóna meðan þeir voru enn
ungir að árum. Kristján sleit
barnsskónum á Austurlandi,
lengst af á Djúpavogi, og byrjaði
aö vinna fyrir sér jafnskjótt og
kraftarnir leyföu. Hann fór i
Eiöaskóla og lauk prófi þaöan
vorið 1934, en fluttist siðan hingaö
suður þegar kreppan illræmda
tróð islenzkt þjóðlif eins og
mara. Honum tókst furðanlega
að baslastáfram á þessum árum
atvinnuleysis og og vesaldar,
enda var hann maöur hörkudug-
legur, ósérhlifinn og ókvartsár,
vilaði ekki fyrir sér að ganga að
hverju sem var, ýmist á sjó eða
landi. Þrátt fyrir örðuga tima,
kappkostaði hann að afla sér
frekari þekkingar með lestri
góðra rita og reyndi eftir föngum
aö sinna helzta hugöarefni sinu,
skáldskapnum. Fyrsta bók hans,
smásagnasafnið Lifendur og
dauöir, kom svo út árið 1946 á
vegum Isafoldarprentsmiöju.
Segja má að litlu siðar hafi orðiö
þáttaskil i lifi hans: hann réðst
starfsmaöur hjá rikisféhiröi og
kvongaðist um svipað leyti Þor-
björgu hjúkrunarkonu Þórarins-
dóttur, Þórarinssonar bónda á
Grásiöu i Kelduhverfi, sem
reyndist honum samhent i hvi-
vetna og hinn traustasti förunaut-
ur. Ariö 1951 var hann skipaöur
fulltrúi i rikisbókhaldinu og
gegndi þvi starfi til dauðadags.
Formaður Rithöfundafélags ís-
lands var hann um skeið og naut
bæði virðingar og vinsælda i þeim
misvindasama félagsskap sakir
prúðmennsku sinnar og lipurðar.
Annaö smásagnasafn hans kom
út hjá Máli og menningu 1952 og
stutt skáldsaga þremur árum sið-
ar. Fleiri urðu bækur hans ekki,
en nokkrar smásögur birti hann
þó seinna hér og hvar i ársritum
og timaritum. Tvær þeirra eru ef
til vill snjallastar sagna hans, og
undanskil ég þá ekki beztu sög-
urnar i bókinni Undir Skugga-
björgum, sem að mfnum dómi og
margra annarra eru ágæt verk.
Sögur hans vöktu verðskuldaða
athygli lesenda, en virtust hins-
vegar fara að mestu eða öllu leyti
framhjá þeim, sem til þess voru
kjörnir af stjórnvöldum að veita
viðurkenningu fyrir skáldskap.
Ég veit ekki hvort hann tók það
mjög nærri sér, en hitt er augljóst
að slikt fálæti var honum engin
hvating.
Kristján Bender naut giftu og
farsældar i einkalifi sinu, átti
elskulega konu og elskulegar dæt-
ur. Hann var maður frekar
lágvaxinn, kvikur i hreyfingum,
bjartur yfirlitum og bauð af sér
góðan þokka. Kynni okkar hófust
fyrir rifum aldarfjórðungi og
urðu allnáin. Viö heimsóttum
hvor annan, röbbuðum saman
löngum stundum, tefldum að
staöaldri nokkur ár. Þegar þau
hjónin bjuggu austanfjalls, varð
okkur Onnu tiöfarið til Hvera-
gerðis á-þeirra fund, og eitt sumar
buðu þau okkur hús sitt þar til af-
nota meðan þau voru fjarverandi
i mánuð. Kristján var bæði ljúfur
og skemmtilegur i viðkynningu,
kunni frá mörgu að segja, ævin-
lega hress i tali og gamansamur,
öldungis laus viö hverskonar
nudd og nart, kom til dyranna
eins og hann var klæddur. Ég
minnist þess varla að hafa séð á
honum þreytumerki meðan hann
naut enn fullrar heilsu, en þó hef
ég naumast kynnzt jafn atorku-
og eljusömum manni. Hann var
ekki heldur einn að starfi þvi að
vissulega gegndi sama máli um
Þorbjörgu konu hans. Ef i það fór,
voru þau hjón iönaðarmenn i
tómstundum sinum, múrarar,
smiðir, málarar, reistu sér til að
mynda tivlyft ibúöarhús i Hvera-
gerði án nokkurrar verulegrar
aðstoðar. Allt virtist leika i hönd-
unum á þeim báðum allt var
vandað og traust sem þau unnu,
allt bar vitni lagni þeirra, snyrti-
mennsku og myndarskap. Þeim
hjónum var það einnig sameigin-
legt aö vilja leysa hvers manns
Mál og meimingii
vantar umboðsmann fyrir höfuðborgar-
svæðið. Til greina gæti komið að skipta
svæðinu milli fleiri aðila. Þarf helst að
hafa bil.
Starfið er fólgið i sölu bóka til félags-
manna. Allar frekari upplýsingar veittar i
sima 15199 milli kl. 9 og 18.
Mál og menning
Laus staða
Lektorsstaöa I heimspeki i heimspekideild Háskóla Is-
lands er laus til umsóknar. Gert er ráð fyrir að lektorinn
sinni jöfnum höndum kennslu i heimspekilegum for-
spjallavisindum og kennslu i heimspeki til B.A.-prófs.
Laun samkvæmt launakerfi starfsmanna rikisins.
Umsóknir, ásamt Itarlegum upplýsingum um námsferil
og störf, skulu hafa borizt menntamálaráöuneytinu,
Hverfisgötu 6, Reykjavik, fyrir 20. nóvember nk.
Menntamálaráðuneytið
21. október 1975.
vandræði sem á fund þeirra kom i
von um liðsinni. Þá var ekki um
nein hálfverk að ræða, sem gerð
væru i semingi. Sjaldan sá ég vin
minn hýrari i bragði en þegar
honum hafði tekizt, ef til vill með
ærinni fyrirhöfn, að rétta ein-
hverjum hjálparhönd, svo að um
munaði.
Eitt hefur liklega oftast borið á
góma þegar við Kristján Bender
vorum að rabba saman: veiði-
skapur ýmiss konar, einkum og
sér I lagi stangveiði. Sú var tið, að
ég þótti helzt til háður veiðistöng-
inni, en þó hygg ég að Kristján
hafi verið henni hálfu samgrón-
ari. Hann hafði slikt yndi af veiði-
skap og þvi sem honum fylgir,
útiveru I fögru umhverfi, ýmist
einsamall eða I góðum félags-
skap, að sú iðkan varð beinlinis
snar þáttur I lifi hans. Hann var
slyngur veiðimaður og ákaflega
glöggur náttúruskoðari, en I hvert
skipti sem hann hafði orðiö feng-
sæll, beið hann ekki boðanna þeg-
ar heim kom, heldur deildi aflan-
um tafarlaust milli vina og
venzlafólks. Þótt undarlegt megi
virðast, renndum við aldrei færi
saman fyrir lax eða silung, þrátt
fyrir miklar ráöagerðir og jafnvel
fyrirhugaðar veiðiferðir. Ævin-
lega kom eitthvert babb I bátinn,
stundum annir og stundum ó-
fyrirsjáanleg atvik, oftast las-
leiki. Fyrir röskum mánuði sór-
um við og sárt við lögðum, að nú
skyldum viö reka af okkur slyðru-
oröiö og bregða okkur i ýmsa
staði að sumri, en þær ferðir
verða aldrei farnar.
Svo sem áður er sagt, var
Kristján Bender maður óvenju
þrekmikill og heilsuhraustur, unz
hann veiktist skyndilega vorið
1971 af kransæðasjúkdómi. Hann
brást karlmannlega við þessu á-
falli, eins og vænta mátti, og
komst tiltölulega fljótt á ról aftur.
Mér þótti einsætt að nú yrði bið á
þvi, að hann gæti lagt leiö sina að
ám og vötnum á sumrin ellegar
gengið upp um fjöll og heiðar á
haustin og veturna. En viti menn:
tveimur mánuðum eftir að hann
varðist við dauðann á spitala brá
hann sér inn á öræfi með stöngina
sina. Ég hafði orð á þvi við hann
þegar hann var kominn úr þeirri
ferð, að svona ofdirfsku skyldi
hann ekki leyfa sér framar. En
Kristján var á annarri skoöun.
Hann sagði mér þá, og itrekaði
það oft siðar, aö sér dytti ekki i
hug að láta sjúkdóm hafa af sér
yndi af veiöum og islenzkri nátt-
úrufegurð, dauðinn gæti þá eins
hirt sig þegar i stað. Og dauðinn
reyndist að sama skapi hrein-
skiptinn og afdráttarlaus viö
hann. I bliðu haustveðri á heiði
gerðust þeu tiðindi að Kristján
hné snögglega á mosafeldinn og
var þegar örendur.
A skilnaðarstund er mér efst i
huga þakklæti við þennan gegna
vin og góða dreng, þakklæti fyrir
tryggð hans við mig og þá marg-
háttuðu góövild sem hann og kona
hans auðsýndu jafnan mér og
fjölskyldu minni: Þorbjörgu og
dætrum þeirra þremur, tengda-
syni ogbarnabörnum, svo og öðru
venzlafólki, vottum við dýpstu
samúö.
Ólafur Jóhann Sigurðsson.
Söluskattur
Viðurlög falla á söluskatt fyrir septem-
bermánuð 1975, hafi hann ekki verið
greiddur i siðasta lagi 27. þ.m.
Viðurlög eru 2% af vangreiddum sölu-
skatti fyrir hvern byrjaðan virkan dag eft-
ir eindaga uns þau eru orðin 10% en siðan
eru viðurlögin 1 1/2% til viðbótar fyrir
hvern byrjaðan mánuð, talið frá og með
16. degi næsta mánaðar eftir eindaga.
Fjarmálaráðuneytið,
22. október 1975.
Starfsemi
Sementsverksmiðju ríkisins
1. Sölumagn alls 1974.
Sölumaqn alls 1974 158.597tonn
Selt laust sement 81.849tonn 51.6%
Selt sekkjaó sement 76.748 - 48.4%
158.597tonn 100.0%
Selt frá Reykjavik 101.667tonn 64.1%
Selt frá Akranesi 56.930tonn 35.9%
158.597tonn 100.0%
Selt portlandsement 128.528tonn 81.0%
Selt hraósement 23.519 - 14.8%
Selt nýtt faxasement 6425 - 4.1%
Selt lágalkalisement 125 - 0.1%
158.597tonn 100.0%
2. Rekstur 1974
Heildarsala
1.038 m. kr.
Frá dregst: Söluskattur,
Landsútsvar,
Framleióslugjald,
Flutningsjöfnunargjald,
Sölulaun og afslættir.
Samtals 271.4
Aðrar tekjur
766.7 m. kr.
4.6-----
771.3 m. kr:
Framleióslukostn. 427.2 m. kr:
Aókeypt sement
og gjall
Frá dregst:
Birgóaaukning
217.3- -
33.1 - - 611.4 m. kr:
159.9 m. kr:
Flutnings* og
sölukostnaóur 100.0 m. kr:
Stjórnun og
almennur kostn. 25.3-------:
125.3 m. kr
Vaxtagjöld -
vaxtatekjur
Tap á rekstri
m/s Freyfaxa
Hreinar tekjur
34.6 m. kr
30.1----
4.5 m. kr:
1.6 ----:
2.9 m. kr
Birgóamat i meginatrióum FI.FO.
3. Efnahagur 31.12. 1974.
Veltufjármunir Fastafjármunir 363.2 m. kr: 1.373.4 m. - :
Lán til skamms tima Lán til langs tíma 527.2 204.2
Upphafl. framl. rikissjóós 12.2 m. kr: Höfuóstóll 5.2 - - Endurmat fasta- fjármuna 1974 987.8 - -
Eigiö fé alls 1.005.2- -
4. Eignahreyfingar.
Uppruni fjármagns: Frá rekstri: a. Hreinar tekjur 2.9 m. kr: b. Fyrningar 86.4 - - 89.3- -
Lækkun skulda- bréfaeignar Ný lán 1.7- - 22.8- -
Alls 113.8 m. kr:
Ráöstöfun fjármagns: Fjárfestingar Afborganir lána Alls 135.0 m. kr: 83.8 m. kr: 218.8 m.kr:
Rýrnun eigin veltufjár 105.0 m. kr:
5. Ýmslr þættir:
Innflutt sementsgjall Innflutt sement Framleitt sementsgjall Aókeyptur skeljasandur Unnió liparit Innflutt gips Brennsluolia Raforka 14 34.805 tonn 4.818 - 99.000 - 121.000 m3 32.000 tonn 9.714 - 13.082 - 592.100 kwst.
6. Rekstur m/s Freyfaxa:
Flutt samtals
Flutt voru 34.818 tonn af
sementi ó 40 hafnir
Annar flutningur
49.477 tonn
34.818 tonn
14.659 -

Innflutningur meó Freyfaxa 9.672 tonn
Gips og gjall
Annaó
9.440 tonn
232 -
Flutningsgjöld á sement út
á land aó meóaltali 1.138 kr/tonn
Úthaldsdagar 346 dagar
7. Heildar launagreiöslur fyrirtækisins:
Laun greidd alls 1974 180.0 m. kr
Laun þessi fengu greidd
alls 333 menn, þar af 145
á launum allt árió.
8. Nokkrar upplýsingar um eiginleika
sements:
Styrkleiki portlandsements
hjá S.R.
Styrkleiki skv.
Frumvarpi aö isl.
sementsstaóli
Þrýstiþol: lágmarkskröfur
3 dagar 250 kg/cm2 175kg/cm2
7 dagar 330 kg/cm2 250 kg/cm2
28 - 410 kg/cm2 350 kg/cm2
Aó jafnaói eigi minna en
ofangreint.
Mölunarfínl. 3200cm2/g Eigi minna en
2500 cm2
Beygjutogþol
portlandsements
Beygjutogþol:
3 dagar 50 kg/cm2
7 - 60 kg/cm2
28 -- 75kg/cm2
Efnasamsetning islenzks
sementsgjalls.
40 kg/cm2
50 kg/cm2
60 kg/cm2
Hámark skv. isl
isl. staóli fyrir
Kisilsýra (SiO )
Kalk (CaO) !
Járnoxiö (Fe O )
Áloxió (Al o2) 3
Magnesiuita&ió (MgO) 2.8%
Brennisteinsoxió (SO ) 1.0%
sement
20.6%
64.2%
3.7%
5.1%
Óleysanleg leif
Alkalisölt,
Natriumjafngildi
Glæóitap
0.7%
1.5%
0.3%
99.9%
5.0%
3.5%
2.0%
SEMENTSVERKSMIÐIA RIKISINS