Þjóðviljinn - 10.06.1976, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 10. júni 1976 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 9
Rætt viö SVANDÍSI SKULADOTTUR fulltrúa
DAGHEIMILI
Þótt dagvistunarstofn-
anir hafi verið starfandi
hér á landi um nokkurra
áratuga skeið hefur öll
ákvarðanatekt yfirvalda
á þessu sviði verið mjög í
skötulíki. Þaðvarekki fyrr
en vinstri stjórnin setti í sig
kjark árið 1973 að fyrstu
lögin um afskipti ríkis-
valdsins af þessum mála-
flokk sáu dagsins Ijós. Og
hægri stjórnin hafði ekki
vermt stóla sína lengi áður
en hún fór að draga úr gildi
þeirra.
Samkvæmt lögunum frá 1973
var skipaður sérstakur fulltrúi i
menntamálaráðuneytinu til þess
að hafa umsjón með afskiptum
rikisvaldsins og vera tengiliður
þess og sveitarfélaga á þessu
sviði. Þetta starf hefur Svandis
Skúladóttir haft með höndum frá
upphafi. Þjóðviljinn leit inn til
hennar fyrir skömmu og átti við
hana eftirfarandi spjall.
— Geturðu gefið eitthvert yfir-
lit yfir þörfina á dagvistunar-
stofnunum i landinu?
— Nei, slíkt yfirlit er þvi miður
ekki til. Ráðuneytið hefur haft i
hyggju að gera heildarúttekt á
þörfinni og i þeim tilgangi skrifað
rektor Háskólans bréf með fyrir-
spurn um hvort nemar i þjóð-
félagsfræðum væru reiðubúnir að
gera slika könnun i samráði við
ráðuneytið og Samband islenskra
sveitarfélaga. Lengra hefur
málið ekki komist.
Slik könnun gæti leitt i ljós
hverjir óskuðu eftir þvi að vista
börn sin á dagheimilum og leik-
skólum. Næsta skrefið yrði þá að
taka ákvörðun um hvort stefna
skuli aö þvi að byggja fyrir alla
sem þess óska eða einungis for-
gangshópa eins og gert er i
Reykjavik og á fleiri þéttbýlis-
stööum.-l þessu máli er engin
ættu aö
falla inn
í mennta-
kerfið
heildarstefna til þvi viðast hvar
úti á landsbyggðinni ákvarðast
þróunin af atvinnulifinu. Þessa
stefnumótun verða sveitarfélögin
að ráðast i þvi ef það er ekki gert
geta. ýmis vandræði komið upp i
skipulagi staða. Eins og er viröist
viða alls ekki gert ráð fyrir dag-
vistunarstofnunum þegar staðir
eru skipulagðir og getur þvi
reynst erfiðleikum bundið að
finna þeim stað siðar.
Ríkisframlag
hvetur til aögerða
— En rikið, hvað gæti það gert?
— Það þarf að stórauka fjár-
veitingar til dagheimila, þau
þurfa forgang. Með lögunum frá
1973fengu þau forgang en sú dýrð
var úti þegar lögunum var breytt
i vetur. Nú greiðir rikið eingöngu
hluta — helming — stofn-
kostnaðar en sveitarfélögin verða
alfarið að standa undir
rekstrinum. 1 nágrannalöndum
okkar, td. Noregi og Sviþjóð,
þjrfa sveitarfélög einungis að
leggja fram 15% af stofnkostnaði,
meðan á byggingu stendur, rikið
leggur fram 50% og afgangurinn
eru lán. 1 þessum löndum er
stefnt að þvi að auka framlög hins
opinbera. Sviar reka nú dag-
heimili sem rúmað geta 70
þúsund börn og þeir ætla að bæta
100 þúsund plássum við fram aö
1980.1 Noregi eru 30 þúsund pláss
og þeim á að fjölga um 70
þúsund fram að 1980.
— Er þessi lagabreyting ekki
dæmigerð kreppuráðstöfun?
— Það er náttúrlega alltaf ráð-
ist á þenn.málafl.þegarað krepp-
ir. En ég lit á þessa breytingu
fyrst og fremst sem pólitiska
ákvörðun i þeim skiiningi að
sveitarfélög sækjast eftir auknum
verkefnum og rfkið vill halda
fjárlögum i skefjum. Svo er þetta
einföldun á kerfinu segja menn.
En það er staðreynd að það er
miklu auðveldara að koma
þessum hlutum á hreyfingu,
einkum i fámennum sveitar-
félögum, þegar rikisframlag
kemur á móti. Um þetta vitnuðu
margir landsbyggðarmenn á ráð-
stefnunni sem haldin var á
dögunum.
— Hversu mörg pláss eru nú
fyr.ir hendi á dagvistunar-
stofnunum i öllu landinu?
— Á dagheimilum var rúm
fyrir 1.692 börn i desember 1974
og 3.192 á leikskólum. Helmingur
plássanna á dagheimilunum var
þá i Reykjavik og 45% leikskól-
anna. Alls voru þá reknir 50 leik-
skólar á landinu (8 eingöngu yfir
sumartimann) og 41 dagheimili.
Núna eru i byggingu heimiii sem
rýma 1.020 börn og verður lokið
við þau öll á næstu tveimur árum.
1 fyrra var hins vegar ekkert nýtt
heimili tekið inn á fjárlög.
Góð og vel rekin
heimili nauðsyn
— Er ekki við marga drauga að
glima i þessum málum, ýmis
úrelt viðhorf?
— Það hefur nú breyst mjög til
batnaðar og td. á ráðstefnunni um
daginn bar mjög litið á úreltum
viðhorfum. En þó er eitt sjónar-
mið sem við þurfum að losna við
og það er að allt sé nógu gott fyrir
börnin. Þaö er of algengt að menn
Svandis Skúladóttir fulltrúi.
30:1
Fjöldi karla á móti hverri konu,
sem útskrifast hafa frá
Háskóla Islands 1950 til 1975
18:1
15:1
8,4:1
4,3:1
50-55 55-60 60-65 65-70 70-75
Llnurit þetta sýndi Svandis á ráöstefnunni um dagvistunarmál á dögunum. Það sýnir hlutfall karla og
kvenna sem útskrifast hafa úr Ht sl. 25 ár. Eins og sjá má hefur það breyst æöi mikiö konunum I vil. —
Þessar konur eru ekki aö mennta sig til aö sitja heima.
hugsi sem svo að best sé að spara
með þvi að kaupa gömul hús til
þessara nota. Þessu má svara
með þvi að benda á Reykjavikur-
borg sem hefur mesta reynslu á
þessu sviöi. Hér hafa menn
komist að raun um æö það er
ódýrara að byggja ný hús en
kaupa gömul. Bæði er að gömul
hús eru dýr og yfirleitt þarf að
gera á þeim kostnaðarsamar
breytingar Hér komum við aftur
að þvi að ef gert er ráð fyrir
þessum stofnunum i skipulagi
þarf ekki að kaupa gömul hús.
Svo er það að ekki er nog að
byggja göð hús, þau eru bara
rammi. Inni þau þarf gott og vel-
menntað starfsfólk og tækja-
búnað. Það rikir mikill skortur á
fóstrum, einkum á landsbyggð-
inni. Þar kemur til að ekki eru
nógu margar fóstrur útskrifaðar
og svo sama vandamálið og i
hjúkrunarstéttinni: mikil afföll.
Hvað tækin snertir þá er 90%
tollur á leiktækjum, hann þarf að
lækka. Það hafa verið gerðar til-
raunir til að fá hann lækkaðan en
þær hafa ekki borið árangur,
menn hafa ekki skilið að hér er
um að ræða kennslutæki.
Það þarf semsé góð og vel rekin
heimili sem barnið hefur gott af
að dveljast á, annars er út i hött
að standa i rekstri þeirra. Það er
langt siðan mönnum varö ljóst
hvaða áhrif vannæring hefur á
þroskamöguleika barna. Nýrri
kenningar hafa leitt i ljós að
ófrjótt og tilbreytingarlaust um-
hverfi hefur mikil áhrif á þroska
barnsins. Þroskinn er örastur
fyrstu árin og ef vel ætti að vera
þyrftu dagheimilin að falla inn i
skólakerfið. Þetta sjónarmið kom
fram á ráðstefnunni og i þvi sam-
bandi var rifjað upp hve keimlik
viðhorfin væru nú gagnvart dag-
vistunarstofnunum þeim viðhorf-
um sem menn höfðu til al-
mennrar skólaskyldu þegar verið
var að. innleiða hana. Dagvistun
ætti helst að vera ókeypis eins og
skólaganga en það gerist nú
liklega ekki i nánustu framtið.
Þróunin kallar
á dagheimili
A ráðstefnunni nefndi ég eitt
dæmi um það hvernig þróunin
kallar á þessa þjónustu. Ég
kynnti mér það hve margar
konur hafa útskrifast úr Háskóla
Islands frá 1950 og hlutfallið milli
karla og kvenna. Þá kom i ljós að
konum hefur fjölgað mjög i þess-
um hópi eða úr 11 á árunum 1950-
55 i 181 á árunum 1970-75. Hlut-
fallið milli karla og kvenna hefur
Mka gjörbreyst. A árunum 1950-55
/ar það 30 karlar á móti 1 konu en
á árunum 1970-75 4.3 karlar á móti
1 konu. Það er vist að þessar
konur eru ekki að mennta sig að
gamni sinu, þær hafa meiri áhuga
á að hagnýta sér menntunina i
starfi. Þetta er jákvæð þróun sem
ber að styðja. Það getum við ma.
gert með þvi að fjölga barna-
heimilum.
Það er þvi tvennt sem yfirvöld
og þeir aðilar aðrir sem við þessi
mál fást verða að gera sér ljóst:
hve þörfin er mikil og aö stofn-
anirnar verða að vera góðar,
annars getum við ekki leyft okkur
að reka þær.
—ÞH
70%
aukning
á notkun
gfróseðla
5,6 miljón seölar
á fimm árum
Um þessar mundir eru fimm ár
liðin frá þvi að giróþjónusta var
tekin upp hér á landi, en almenn
giróviðskipti hófust 1. júni 1971.
Viðskiptin eru á grundvelli sam-
starfssamnings milli póst- og
simamálastjórnar, viðskipta-
bankanna, Sambands isl. spari-
sjóða og Seðlabanka íslands.
A þessu timabili hafa giró-
viðskipti aukist jafnt og þétt og
þeim fer stöðugt fjölgandi, sem
notfæra sér þessa þjónustu.
Samtals hafa nú verið afhentir
frá prentsmiðjum 5,6 milj. giró-^
seðlar. A fyrstu fimm mánuðum’
þessa árs hafa verið afgreiddir
um 850 þús. giróseðlar á móti 500
þúsundum á sama tima 1975, sem
er 70% aukning. Er mikill meiri-
hluti giróseðlanna áprentaður
með föstum upplýsingum og
stuðlar það bæði að aukinni
hagræðingu og öryggi i giróþjón-
ustunni. Slik áprentun er viett.
kviðskiptamönnum þeim að
kostnaðarlausu, ef tiltekið lág-
marks magn er keypti einu. Ýms-,
ar stórar stofnanir og fyrirtæki
hafa nú þegar notfært sér þessa
þjónustu. Má þar nefna Póst og
sima, Rikisútvarpið, Gjald-
heimtuna, Toilstjóraembættiö
svo og tryggingafélögin, oliu-
félögin og mörg verslunarfyrir-
tæki. Hafa þau á þann hátt
minnkað kostnað sinn og við-
skiptamanna sinna og auk þess
sparað tima og fyrirhöfn.
S a m s t a r f s n e f n d um
giróþjónustu, sem skipuð er full-
trúum samstarfsaðila, hefur haft
það hlutverk meö höndum að
samræma reglur um giróþjón-
ustuna og annast sameiginlega
útbreiðslu- og kynningarstarf-
semi, m.a. með útgáfu bæklinga
með leiðbeiningum um þjón-
ustuna og auglýsingum. Telur
nefndin, að giróþjónustan hafi
reynst örugg og hagkvæm
greiðslumiðlum fyrir þjóðfélagið
og stuðlað að bættum viðskipta
háttum. Vill hún þess vegna nota
þetta tækifæri og hvetja sem
flesta til þess að notfæra sér
þessa þjónustu.
Norrænir
handavinnu-
kennarar
þinga hér
Samtök handavinnukennara á
Norðurlöndum eða Nordisk
Textiliararförbundet hélt
stjórnarfund I Norræna húsinu,
Reykjavik, dagana 6.-7. mars
s.l. Samtök NTF voru stofnuð i
Finnlandisumarið 1968 og var Is-
land þá eitt af þátttökulöndunum.
Siðan var þing haldið I Stokk-
hólmi sumarið 1972 og sóttu það
fulltrúar frá íslandi. Unnið er aö
undirbúningi þings, sem halda á
hér á tslandi i sumar, dagana 28.
júní—1. júli. Þátttakendur verða
um tvö hundruð, frá Danmörku,
Finnlandi, Noregi og Sviþjót
einnig frá Færeyjum og Grær
landi, og svo tslandi. Haldnir
verða fyrirlestrar um ýmis efni
Eftir þingið eiga þátttakendui
kost á að fara i kynnisferðir um
landið. Jafnframt þinghaldinu
verða haldin stutt námskeið fyrii
erlendu þingfulltrúana. Einnig
verða sýningar frá öllum þátt
tökulöndunum i Norræna húsinu