Þjóðviljinn - 30.10.1976, Side 1

BLAÐAUKI
IV
HVER VORU
FYRSTU
ÁR 1936—76
Sumir ólustu upp með Þjóöviljann á heimili sinu.
Aðrir kynntust honum siðar. En allir heyrðu taiað
um hann. Ofanritaða spurningu lögðum viö fyrir
nokkra sem standa nálægt Þjóðviljanum nú — meö
mismunandi hætti og valda nokkuö af handahófi —
og á eftir fara svörin.
KYNNI ÞÍN AF
ÞJÓÐVILJANUM?
Árni Bergmann
blaðamaður:
Spurðu hvort
ég væri með
lllviljann
— Ég hef liklega veriB niu eða
tiu ára þegar ég fór aB kíkja i
Þjóðviljann fyrst, þetta hefur
verið rétt i striðslok. Um leið fór
ég að bera hann út til kaupenda i
Keflavik sem þá voru rúmlega
tuttugu. Þessi áhugi á blaðinu var
tengdur iþróttasiðu Frimanns
Helgasonar, sem mér fannst góð
lesning. Þessar siður klippti ég út
og átti i kassa. Þetta var sú öld,
að allir strákar fóru i gegnum
helftina af greinum frjálsra i-
þrótta á hverju kvöldi.
Ekki man ég hvað annað stóð i’
blaðinu, nema hvaö það var verið
að skamma heildsalana á forsið-
um. Bæjarvinnukarlarnir kölluðu
stundum á mig þegar ég var að
bera út og spurðu hvort ég væri
með andskotans Illviljann. Ég
játaði þvi. Þá keyptu þeir stund-
um blað.
Siðan fór ég á héraðsskólann á
Heykholti og sá ekki Þjóðviljann i
þrjú ár. Samt fór það svo að ég
lenti þar með öðrum ugnlingum i
prófkosningaframboði fyrir
sósialista. En við höfðum ekkert
aö styðjast við nema endursögn á
kommúnistaávarpinu. Þegar við
sömdum framboðsræður stálum
viö skömmum um ihaldið upp úr
Timanum og um framsókn úr
Mogganum.
1 menntaskólabekk á Laugar-
vatni var aftur á móti annarhver
maður rauöur eins og hann var
langur til og við urðum okkur
fljótt út um Þjóðviljaáskriftir og
létum blöðin ganga á milli. Siöan
hefi ég jafnan vitað hvað f þessu
blaöi stendur.
Helgi Guðmundsson
trésmiður, Akureyri:
Eðli stéttaþjóð-
félagsins varð
Ijóst
A þeim árum sem ég man fyrst
eftir Þjóðviljanum voru sósial-
istar orðnir allsráðandi i bæjar-
lifinu i Neskaupstað, þar sem ég
átti heima. Þeir voru beinskeyttir
og einarðir i baráttunni, Bjarni
Þórðarson og félagar, með Þjóð-
viljann sem eitt af fjölmörgum
vopnum, og svo kom Austurland
til sögunnar, enda lét árangurinn
ekki á sér standa.
A heimili foreldra minna rikti
mikill pólitiskur áhugi og faðir
minn var afar virkur i félagslifi
og pólitisku starfi sósialista.
Þjóðviljinn var algerlega sam-
ofinn heimilislifi okkar, jafn
nauðsynlegur og hvað annað sem
þyrfti til heimilishaldsins.
A þessum árum voru hernáms-
málin i brennidepli og allt svfnar-
fið sem þvi fylgdi. Ekki var það á
færi minu að átta mig á öllu þvi -
sem um þau mál var rætt, en ætli
það hafi ekki einmitt verið þá sem
munurinn á Mogganum og Þjóð-
viljanum fór fyrst að skýrast.
Annarsvegar rismikil og harð-
skeytt þjóðfrelsisbarátta
Þjóðviljans og hinsvegar undir-
lægjuháttur Morgunblaðsins fyrir
hinu erlenda hervaldi. Siðar sáu
Þjóðviljinn og Mogginn til þess,
hvor með sinum hætti, að skiln-
ingur á hinu rangláta eöli stétta-
þjóðfélagsins varð ljós.
Vilborg Harðardóttir
blaðamaður:
Það var
eitthvað sem
ekki passaði
Ég átti heima hjá afa og ömmu.
Þar var alltaf keypt Morgun-
blaðið og stundum Visir, —
kommúnistar voru vondir og
jafnaðarmenn litlu betri., 5 ára
fór ég fyrst i sveitina. Pósthirðing
var á bænum og þangaö komu
blöðin, tvö blöð sem ég hafði
aldrei séð áður, Timinn og Þjóð-
viljinn, nokkurnveginn til jafns og
aðeins einn Moggi, sem Guð-
mundur gamli á Steinhúsum
keypti. Þangað labbaði ég til að
lessa barnaframhaldssöguna og
varð mikil vinkona Guðmundar,
enda liktist hann afa minum.
En alæta á lesmál einsog ég var
á árunum sem fylgdu sættir sig
ekki við að þurfa að fara á aðra
bæi og þvi fór svo að fljótlega var
Þjóðviljinn orðið mitt lesefni
ásamt öðru þvi, sem á þetta
heimili barst, og aldrei hefði
komist i bókaskap afa, sögur
Laxness, he i mskring1u -
bækurnar, jafnvel Rauða hættan
Þorbergs.
Ekki skildi ég nærri allt sem i
Þjóðviljanum stóð, en nóg til þess
að ég fór að efast um vonsku
kommúnista. Þar við bættist, að
fóstri minn i sveitinni, Albert
Guðmundsson, átti að vera einn
af þessum voðamönnum, en hann
fannst mér ásamt afa besti
maður sem ég þekkti. Það var
eitthvað sem ekki passaði.
Siðan varð það æ fleira sem
ekki passaði.
Árni Björnsson
cand. mag.:
Settur í
tukthús fyrir
kjaftinn á sér
Ég heid að ég hafi fyrst orðið
var við tilveru Þjóðviljans, þegar
ég var 9 eða 10 ára gamall að raka
um tún að vorlagi. Þá rakst ég i
einni skitahrúgunni á smáblöðung
með myndum af þrem mönnum,
sem hétu Einar Olgeirsson, Sig-
fús Sigurhjartarson og Sigurður
Guðmundsson. Og á blöðungnum
skildi ég, að þeir hefðu sem rit-
stjórar einhvers Þjóðvilja verið
fluttir i fangelsi i Englandi. En þá
var nú svo margt meira
spennandi að gerast i striðinu, að
ég gaf þessu vist lítinn gaum, en
hélt bleðlinum þó lengi til haga.
Nokkru seinna heyröi ég einn
sveitunga okkar vera aö rifast um
stjórnmál við eldri bróður minn,
sem taldist vist kommi. Þessi ná-
granni áleit kommúnista m.a.
vera alltof skömmótta og orðljóta
og oft mætti satt kyrrt liggja. Og
ein röksemd hans fyrir þvi, að
menn ættu að gæta tungu sinnar,
var þessi:
,,Af hverju voru þeir settir i
tukthús og fluttir til Bretlands?
Fyrir kjaftinn á sér.”
Og þá var mér fyrst ljóst, að
sumum gæti fundist það eðlileg
tukthússök að segja meiningu
sina.
Svanur Kristjánsson
lektor:
Hann var alltaf
að skammast
og suða
Ég ólst upp á tsafirði og hafði
litið af Þjóðvilj. að segja. Fáir
isfirðingar keyptu Þjóðviljann,
nema þessir fáu kommúnistar á
staðnum, en þeir voru öðruvisi,
annað hvort kennarar eöa fá-
tæklingar. Flestir tsfirðingar,
eins og tslendingar yfirleitt, lásu
og lesa enn sitt dagblað, en blöð
andstæðinganna lesa menn helst
vegna kjaftasagna um átök og
deilur i öðrum stjórnmálaflokk-
um en þeim, sem blaðið styður.
Mitt blað var Morgunblaðið.
Þjóðviljinn var kommablað og
kom mér ekki við. Stundum sá ég
þó Þjóðviljann, en ekki hefur sá
lestur orðið mér minnistæður,
nema smágreinar Austra. Yfir-
leitt var Þjóðviljinn neikvæður.
Hann var alltaf að skammast og
suða yfir hinu og þessu. Sjálfum
fannst mér tilveran harla góð og
leiddist þetta nöldur. Austri var
skemmtilegur og gerði grin að
mönnum en reyndi jafnframt að
leiða þá til betri vegar, oft með
tilvitnunum i Bibliuna. Þetta með
Guðsorðið fannst mér einkenni-
legt. Bibliuvers áttu heima i
sunnudagaskólanum i Salem og
á Hjálpræðishernum en ekki i
kommablaöinu. Austri var þess
vegna spennandi, rétt eins og
myndasagan um Markús i Morg-
unblaðinu.
Þannig skipti ég ekki um skoð-
un i stjórnmálum með þvi að lesa
Þjóðviljann. Raunar hygg ég, að
þáttur islensku dagblaðanna i
skoðanamyndun fólks sé venju-
lega mjög ýktur, ekki sist af
sósialistum. Ætli Þjóöviljinn, sem
og önnur biöö, viðhaidi ekki fyrst
og fremst skoðunum hinna „rétt-
látu” en hafi litil áhrif á hina?
Þór Vigfússon
menntaskólakennari:
Felur í sér
áhrifamikla
reikningsaöferö
Mér er minnisstætt hvað hann
var þungur. Ég bar hann út i
sömu töskunni og Morgunblaðið.
Auðvitað var Morgunblaðsbunk-
inn langtum þykkri og þyngri, en
það voru eðlileg þyngsli: allir
urðu jú að fá Moggann sinn. Þjóð-
viljabúnkinn dró ekki nema til
þriðjungs á við Moggann hvað
fjölda snerti og enn minna að
þykkt og þyngd. Samt fannst mér
þyngslin vera Þjóðviljanum að
kenna, það voru jú aukablöð.
Hvað þurftu menn að vera að
kaupa Þjóðviljann, þegar þeir
fengu Moggann? Þar var allt sem
þurfti að vita og X-9 að auki. Auk
þess unnu Moggamenn allar
kosningar og auðvitað stóð maöur
með þeim sem sigraði. Hélt