Þjóðviljinn - 05.09.1978, Qupperneq 7

ÞriOjudagur 5. september 1978 “ÞJÓÐVILJINN — StÐA 7 .
I
I
Lúövik Jósepsson undirritar ákvöröun um útfærslu Islensku fiskveiöi-
landhelginnar i 12 mflur. Hjá honum stendur Gunnlaugur Briem, ráöu-
neytisstjóri
ný tækni i fiskveiöum. Fiskveiöi-
flotinn sem sótti á íslandsmiö var
mun afkastameiri en áöur og
hingaö streymdu fiskiskip frá
mörgum þjóöum i vaxandi mæli.
Þaö var ekkert um það að villast,
að fiskimiöin við landiö voru i
stórhættu, þegar þessi ákvörðun
var tekin.
Menn hafa séðþaðsiðan, aö þaö
mætti ekki seinna vera en aö viö
réöumst i þessi stórátök okkar,
bæöi 1958 og 1972. Á þvi leikur
enginn vafi, aö sú barátta sem
háð var i báöum þessum tilfell-
um, réði úrslitum um þær lyktir
sem viö nú höfum fengiö i okkar
landhelgismálum. Þaö var i þess-
um stóru átökum sem sigurinn
var raunverulega unninn i land-
helgismálabaráttunni hér viö
tsland.
Við vorum á þessum tima aö
ýta á eftir þvi að þessi mál yrðu
tekin upp á alþjóðavettvangi og
það var gert með hafréttarráð-
stefnum, bæði 1958 og 1960, og siö-
ar aftur með þeirri hafréttarráð-
stefnu sem staðið hefur yfir i
mörg ár og er ekki að fullu lokiö
enn.
En á siðari árum hafa alþjóöleg
viðhorf einnig verið að gjörbreyt-
ast. Segja má, að fjöldamargar
þjóðir, sem voru i hópi andstæð-
inga okkar 1958 og 1972, hafi nú
slegist i hóp með okkur og viður-
kennt, að okkar stefna i þessum
málum hafi verið rétt.
Hinn endanlegi sigur okkar i 200
milunum hefur þvi að langmestu
komið upp úr þessari fyrri bar-
áttu og þvi, að alþjóðleg viðhorf
hafa verið að breytast okkur i
hag.
I sambandi við báðar þessar út-
færslur vil ég leggja áherslu á að
það hefur verið sjónarmið okkar
islenskra sósialista, að það væri
höfuðatriði að Islendingar næðu
fullkominni yfirstjórn á þessari
dýrmætustu auðlind okkar, sem
erfiskimiðinikringum landið og
landgrunnið allt.
Við höfum gert okkur grein
fyrir þeirri staðreynd, að i raun
og veru hefur nýting þessarar aub
lindar verið grundvöllurinn að
islensku efnahagslifi og tryggt
okkur það efnahagslega sjálf-
stæði sem við búum þó við i dag.
Við höfum gert okkur grein fyrir
þvi, að það er hægt að nýta þessa
auölind miklu betur en gert hefur
verið.
Við getum að sjálfsögðu stór-
aukið þann afla sem við fáum af
Islandsmiðum, með þvi að
útlendingar hverfi á braut þegar
miðin eru komin i eðlilegt ástand.
Við höfum einnig gert okkur grein
fyrir þvi, að þjóðin getur gert sér
miklum mun meira úr þeim afla-
feng sem hægt er að fá af miðun-
um, með fullvinnslu hans. Þannig
erum við, með þessari baráttu
allri, að leggja áherslu á að
treysta i framtiðinni islenskt
efnahagslif og þar með islenskt
sjálfstæði.
Ég vil segja það, að á þessum
tima, bæði 1958 og eins 1972 og ár-
in þar á eftir, vorum við
Islendingar ekki alltaf algjörlega
sammála. En meginhluti þjóðar-
innar var þó algjörlega sammála
i þessum átökum. Og þrátt fyrir
nokkurn ágreining um starfsað-
ferðir, sem kom upp hjá stjórn-
málamönnum og milli stjórn-
málaflokka, má segja að megin-
hluti þjóðarinnar hafi alltaf staðið
saman i þvi að heyja þessa
baráttu.
Þvi miður hefur þaö gerst, að
þessi barátta hefur tekiö lengri
tima en æskilegt hefði verið. Þar
hafa ýmsir erlendir aöilar gripið
ansi óþyrmilega inn i. Ekki að-
eins þeir andstæðingar sem við
áttum við að eiga, eins og Bretar
og V-Þjóðverjar, heldur hefir það
einnig gerst, að samtök eins og
Atlantshafsbandalagið hafa i
báðum þessum stórdeilum gripið
inn i þær. Haft áhrif á málin og
beinlinis lagt mjög þungt að
islenskum stjórnmálamönnum af
sveigja af leið. Þannig hafa þessi
samtök haft mjög truflandi áhrif
á okkar sókn.
Min skoðun er sú, að ef hér
hefði tekist fullkomin samstaða
stjórnmálaflokkanna og þeir
staðið saman um að visa gjör-
samlega frá sér þessari ihlutun
erlendra aðila, þá hefðum við
náð okkar marki miklu fyrr. En
nú sjá allir, að við máttum ekki
vera seinni á ferðinni i þessum
efnum. Við höfum orðið að haga
okkarfiskveiðimálum þannig upp
á siðkastið, að takmarka sókn
okkar, langt umfram það sem
flestar aðrar þjóðir hafa gert.
Vissulega er það talsvert kostn-
aöarsamt fyrir efnahagskerfi
okkar að þurfa að gripa til þess.
En ég tel engan vafa á þvi, eins og
málin standa nú, að við séum
þegar farin að uppskera af þess-
ari baráttu. Fiskistofnarnir eru á
hraðri uppleið og ég held það sé
enginn vafi á að við munum geta
nýtt þá á miklu hagkvæmari og
betri hátt á næstu árum en við
höfum gert til þessa. Þvi efast ég
ekki um að þótt baráttan hafi
verið hörð á sinum tima og sitt-
hvaö hafi á dagana drifið I
landhelgisbaráttunni 1958 og árin
þar á eftir og svo aftur 1972 og
næstu ár þar á eftir, þá hafi þessi
barátta verið lifsnauðsynleg fyrir
okkur Islendinga. Hún hefur fært
okkur að þvi marki sem við erum
komin aö i dag og meðal annars
haft gifurleg áhrif á að breyta
stefnu annarra þjóða i fiskveiði-
réttarmálum.
Ég lit þvi björtum augum á
framtiðina, eins og nú er komið
með islenskar fiskveiðar og
islenskan sjávarútveg sem heild.
Eg tel að sú stefna sem við
islenskir sósialistar höfum lagt i
þessum efnum hafi verið rétt og
við séum þegar i dag að njóta
þess og eigum eftir að njóta þess i
rikum mæli á komandi árum.
— Þú minntist á ágreining hér
innanlands i sambandi við út-
færsluna 1958 og 1972.1 hverju var
sá ágreiningur fólginn?
— Varðandi þann ágreining
sem var á ferðinni i sambandi við
útræsluna i 12 milur 1958 og upp
kom aftur i sambandi við út-
færsluna 1972, þá er þvi ekki að
leyna að 1958 voru nokkrir af for-
ystumönnum Sjálfstæðisflokksins
mjög þverir gegn þeirri stefnu
sem mörkuð var. Þeir lögðu
beinlinis til opinberlega, að við
gæfum málið frá okkur og það
yrði látið ganga til Atlantshafs-
bandalagsins til úrskurðar. Þvi
var hafnaö og meginstefnunni
haldið áfram.
Þvi miður var þó látiö undan
þrýstingi Atlantshafsbandalags-
ins fyrir hönd Breta og Vestur-
Þjóðverja og samið um hættuleg-
an undanslátt i þessari baráttu
árið 1961, þegar landhelgissamn-
ingurinn var gerður við þessar
þjóðir. Þar fengu þær á nýjan
leik heimild til þess að fiska innan
12 milna markanna um þriggja
ára bil. Og þar var beinlinis tekið
fram að við gætum ekki fært út
okkar fiskveiðimörk aftur nema
með samþykki þeirra eða úr-
skurðarvaldi Alþjóðadómstólsins
i Haag.
1972 komu þessar deilur upp
aftur. Þá gat Sjálfstæðisflokkur-
inn ekki, þvi miður, staðið með
þeim sem myndað höfðu vinstri
stjórnina þá, og þvi miður gat
Alþingi samþykkir samhljóöa útfærsluna I 50 milur
Eitt mesta hitamál I 12 mllna strtðinu var þegar breska herskipið Mel-
bourne tók nokkra islenskavaröskipsmenn höndum um borð I breska
togaranum Northern Foam. Hér sést bátur breska herskipsins við hlið
togarans, en varöskipið Þór lónar skammt undan. Eirtkur Kristófers-
son skipherra á Þór neitaði að taka við mönnunum og endirinn varð sá
aö herskipiö iaumaðist að landi við Keflavik og setti mennina á land
þar, án þess að radarstöö hersins á Miðnesheiði yrði vör við neitt
óvenjulegt.
Alþýðuflokkurinn það ekki
heldur. Menn vildu þá drága að
ráðast i útfærsluna og vinna
meira i málinu á alþjóðavett-
vangi, — og þeir voru með sér-
stöðu i ýmsum efnum i sambandi
við útfærsluna i 50 milur.
Þó tókst að ná samkomulagi
milli allra flokka um þýðingar-
mikil atriði málsins á alþingi,
þegar þessi deila var að hefjast.
Eins og allir vita hafði þetta i
för með sér að andstæðingar okk-
ar i þessari landhelgisbaráttu,
Bretar og Vestur-Þjóðverjar, not-
færðu sér Alþjóðadómstólinn
mjög i baráttunni við okkur. Þeir
gátu ennfremur knúið á um
bráðabirgðasamkomulag og
undanþágusamninga, fyrst til
tveggja ára og svo aftur til ann-
arra tveggja ára. Þannig dróst öll
þessi barátta miklu lengur vegna
þessaðsamstaða hinnar pólitisku
forystu var ekki nægileg til að
halda út i þeim bardaga sem
hlaut að þurfa að ganga yfir i
sambandi við þetta mál. Það er
skoðun min, að við hefðum náö
þvi marki sem við höfum náð nú,
alimiklu fyrr ef þarna hefði tekist
fullkomin samstaða.
— Nú hefur verið rætt töluvert
um auðlindaskatt og leigu á fiski-
miðum okkar. Hvert er álit þitt á
þeim hugmyndum?
— Hvað það snertir, að við ætt-
um að leigja okkar fiskimið er-
lendum aðilum og taka gjald
fyrir, þá er ég algjörlega andvig-
ur öllum slikum hugmyndum og
tel þær alveg fráleitar. Ég er ekki
i neinum vafa um að við
tslendingar getum fullnýtt okkar
fiskimið. Við getum og hljótum á
komandi árum að margfalda af-
rakstur þeirra i verðmætum. Það
tekur að sjálfsögðu nokkurn tima
að ná þvi marki að fá fullan af-
rakstur af miðunum, sérstaklega
mælt i verðmætum, en ég teldi
alveg fráleitt að heimila út-
lendingum að kaupa sig inn i okk-
ar fiskveiðilandhelgi og nýta þar
miðin. Auk þess eru allar aðstæö-
ur nú andstæöar sliku.
Hér hefur einnig komið upp til-
laga um að beita auðlindaskatti
sem stjórnaraðferð i sambandi
við nýtingu fiskimiðanna. Ég er
lika á móti þessari leið og tel hana
einnig fráleita.
Ég álit að það sé tiltölulega
auðvelt að koma við skynsam-
legri stjórn á fiskveiðunum og
fiskvinnslunni eftir öðrum leiö-
um. Að minum dómi ber að leggja
höfuðáhersluna á að samtvinna
enn betur en nú er gert veiðar og
vinnslu. Þannig að veiðarnar séu
eins og hver önnur hráefnisöflun
fyrir fullkominn iðnað. Siðan
ausum við upp úr þessum hrá-
efnabrunni eftir þvi sem við
þurfum á að halda og teljum
skynsamlegt.
Með þvi að koma þarna upp
nýju skipulagi i þessu efnum,
myndi það auövitað hafa einhver
áhrif á veiðarnar, en einkum og
sérstaklega myndum við lyfta
okkar fiskiðnaði upp á hærra svið
og getað skilað i okkar þjóðarbú
margfalt meiri nettóverðmætum
en við gerum með þvi litla
skipulagi sem er á þessu núna.
— Eitthvað að lokum?
— Það sem ég vildi segja sér-
staklega nú, þegar 20 ár eru liðin
siðan við færðum fiskveiðimörk
okkar út i 12 milur er, að við
verðum að lita yfir þessa baráttu-
sögu sem heild. Og hver eru þá
aðalatriðin?
Aðalatriðin eru þessi: Með út-
færslunni i 12 milur 1958 og með
útfærslunni i 50 milur 1972 , var
lagður grundvöllurinn að þvi sem
upp er komið i dag. Þessi barátta
var háð gegn ofurefli á sinum
tima og var þvi gífurlega stórt
mál. Rétt er að átta sig á þvi, að
það var þessi barátta sem raun-
verulega tryggði okkur sigur i þvi
sem á eftir kom. Þetta er kjarni
málsins. —hm
Undirrituð tilskipun um útfærslu I 50 mllur.