Þjóðviljinn - 05.09.1978, Síða 9

reyktu meira en drengir i
öllum aldursflokkum 13 ára
og eldri, en stillkur höföu
áður reykt helmingi minna.
• •• Viö könnunina nú helst
munurinn á drengjum og
stúlkum svo til óbreyttur frá
’74, þ.e. litiö eitt fleiri
drengir reykja fram aö 12
ára aldri en eftir þaö eru
reykingar stúlkna algengari
og vex munurinn fram aö 16
ára aldri, en þá reykja 53%
stúlkna en 41% drengja.
• •• Ýmsar aörar upplýsingar
hafa fengist viö könnun
þessa svo sem um álit nem-
enda á reykingum, reyk-
ingar á heimilum og helstu
ástæöur fyrir reykingum.
Athyglisvert er, að langal-
gengasta ástæöan sem nem-
endur gefa upp fyrir aö hafa
byrjaö aö reykja, eru reyk-
ingar foreldra, en 50 af
hundraöi nemenda tilgreina
þessa ástæöu. Forvitni er
næstalgengasta ástæöan
(mynd 5).
• •• Spurningu um skaösemi
reykinga svara næstum allir
nemendur sem ekki reykja
þannig að þeir telji þær skaö-
legar. Hins vegar er nokkuö
meira um aö nemendur sem
reykja telji þær skaölausar.
• •• Reykingar á heimilum eru
mjög mismunandi hjá nem-
endum sem reykja annars
vegar og þeim sem ekki
reykja hins vegar. Þannig
eru næstum þrisvar sinnum
meiri likur á aö 13 ára nem-
andi reyki ef annaö hvort
foreldra hans reykir, og enn
meiri likur, eöa fjórum
sinnum meiri, ef systkini
reykja einnig (mynd 4).
• •• Þegar skoaö er hve stór
hluti nemenda sem reykja
gefa upp þá ástæöu aö for-
eldrar reyki, veröur orsaka-
samhengiöskýrtog ótvirætt.
Meö öörum oröum, lang.
veigamesta ástæöan fyrir
reykingum ungs fólks er for-
dæmi foreldranna og
heimilsins.
• •• Við könnunina koma fram
upplýsingar um reykingar á
u.þ.b. 5-6000 heimilum, sem
mögulegt er aö bera saman
viö könnunina 1974 og hefur
þar oröiö veruleg breyting til
batnaðar. Hefur þeim heim-
ilum þar sem enginh reykir
fjölgað um fjóröung. 12,2%
færrifeöur reykja nú og 5,8%
færri mæöur, og þau heimili
þar sem bæöi faöir og móöir
reykja eru 12,5% færri nú en
1974.
• •• Athyglisvert er aö faöir
og/eöa móöir reykja á
næstum helmingi heimila
skólanemenda, og má sjá, aö
viö 16 ára aldurinn hafa
nemendur að fullu tileinkað
sér siöi foreldra sinna, þvi
þar er tiöni reykinga eins og
áöur segir komin um og yfir
50%.
• •• Ai þessumá sjá aö orsökin
er aö hluta til foreldranna,
og þvi er nauösynlegt aö
beina fræöslunni meir til
heimilanna.
• •• Fyrir nokkrum árum var
mikiö rætt um aö banna sölu
tóbaks til barna, þannig að
fólk yfir 16 ára aldri mætti
bara kaupa tóbak. Skúli
sagM aö hann væri á móti
banni þessu, og taldi aö betra
væri aö fá breytingar með
fræöslu.
• •• Þráttfyrir aö könnun þessi
sýni aö reykingar eru enn
mjög algengar eru niður-
stööur hennar mjög uppörv-
andi. Sú breyting, sem orðiö
hefur á siöustu f jórum árum
meöal ungmenna á grunn-
skólaaldri sýnir, aö mikil
umskipti hafa átt sér staö ef
miöaö er viö, aö á timabilinu
frá þyi 1960-1974 var-stöðug
aukning á reykingum meöal
skólanema.
• •• Orsaka þessara umskipta
er ekki sist aö leita i fræöslu-
átaki skólanna, sem hrundiö
Mynd 6
var af staö aö irumkvæöi
Krabbameinsfélagsins,
undir forystu framkvæmda-
stjóra þess, fyrir 2 1/2 ári.
Hér kemur þó fleira til, þvi
um er aö ræöa samstillt átak
margra aðila, Krabbameins-
félagsins, samstarfsnefndar
um reykingavarnir, skóla-
manna, læknanema o.fl.,
sem fjölmiðlar studdu meö
góöri og jákvæöri umf jöllun.
Frumkvæöi sjónvarpsins er
þaö efndi til námskeiðs fyrir
þá, sem vildu hætta reyk-
ingum, bar vafalaust góöan
ávöxt, sem einnig birtist i
niðurstöðum könnunarinnar.
• •• Viötæk heilbrigöisfræösla
er vafalaust áhrifarikasta
tækiö til aö fyrirbyggja sjúk-
dóma og efla heilbrigöi i nú-
tima þjóöfélagi. Skólarnir og
fjölmiölar, sérstaklega sjón-
varp, eru langöflugustu
fræösluaöilarnir og þar sem
hér er um aö ræöa gott dæmi
um árangur fræöslu i þágu
heilsuverndar skal þvi lýst
nokkuð nánar.
• •• Sé gerö tiiraun til aö meta
árangur fræöslunnar og upp-
lýsingastarfsins til fjár,
mætti lfta á fækkun nemenda
sem reykja daglega. Sé gert
ráö fyrir aö 200 þeirra hefðu
ella oröiö lífstiöarreykinga-
menn og reiknaö meö
erlendum upplýsingum um
hvaö einn lilstiöarreykinga-
maöur kostar heilbrigöis-
þjónustuna aö meöaltali um-
fram þann sem ekki reykir,
munu sparast þúsund
miljónir i minnkuöum sjúkra-
kostnaöiauk2þús.miljóna i
tóbakskaup miöaö viö núver-
andi verölag. 1 þessa mynd
vantar þó enn fjölda
sparnaöaratriöa, minni
reykingar fulloröinna,
minna vinnutap, auk þess
sem tölurnar ná einungis til
nemenda I skólum Reykja-
vikur.
• •• Fræösluherferö sú sem
fariö hefur fram á undan-
förnum árum hefur sannaö
gildi sitt og veröur aö halda
áfram. Þar er fengin enn ein
sönnun þess, aö heilbrigöis-
fræösla er ein ódýrasta og
besta leiöin til aö efla heil-
brigði og koma i veg fyrir
sjúkdóma. Er brýn nauösyn
á, aöhiö fyrsta komi til stór-
aukiö framlag af opinberri
hálfu til aö efla menntun um
heilbrigöi og bætta lifnaöar-
hætti.
Þriöjudagur 5. september 1978 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
ífriðiog ró...
sömdu Karpov og Kortsnoj jafntefli
öllum meiriháttar deilumálum
hefur nú veriö slegiö á frest I
Baguioborg á Filippseyjum þar
sem þeir Karpov og Kortsnoj
heyja sitt örþreytta einvigi um
Heimsmeistaratitilinn. Kortsnoj
hefur tekiö niöur gleraugun f rægu
meö speglunum og geislunum
stórhættutegu. Zukhar dulsál-
fræöingur er hættur aö láta sjá sig
og gefa Kortsnoj augnatillitiö
voðalega og fyrir 18. skák einvlg-
isins gaf Kortsnoj út þá stór-
merku yfirlýsingu aö hann væri
farinn aö hafa gaman af þvi aö
tefla. Já þó fyrr heföi nú veriö.
Að sögn sjónarvotta eru allir
mjög hamingjusamir á Filipps-
eyjum. Keppendur voru meira aö
segja næstum búnir aö takast i
hendur i upphafi skákar og
Karpov leikur á alls oddi, þvi nú
fær hann aö horfa i augu Korts-
nojSjdjúp og blá. Allt sem sé i
lukkunnar velstandi þar niöri og
vonandi aö jafnteflunum fari aö
fækka svo aö einhver veröi
heimsmeistari iskákáðuren tölv-
ur taka völdineöaFischer fari aö
tefla aftur.
18. skákin var stórskemmtileg
og öfunda ég menn svo sannar-
lega ef þeir eiga eftir aö rúlla yfir
hana. Kortshoj hristi framúr
erminni glænýja byrjun og
Karpov svaraöi i sömu mynt er
hann kom með glænýjan leik I 10.
leii^er hann færöi drottningu sina
reit framar en venjulega. Eftir
þaö logaöi allt i hressilegum bar-
daga þar sem Karpov haföi und-
irtökin lengst af. Eftir miklar og
flóknar tilraunir varö hann þó að
sliöra vopnin aö loknum sinum 64.
leik. Koma þau þó örugglega vel
brýnd til næstu skákar sem tefld
veröur i' dag þ.e. ef annar kepp-
enda gerir sér ekki upp veikindi
eöa átthvaö I þeim dúr. En nóg
um það. Hér kemur skákin.
Hvitt: Anatoly Karpov
Svart: Viktor Kortsnoj
Pirc-vörn
1. e4-d6!
(Loksins kemur Kortsnoj veru-
lega á óvart. Fram aö þessu hefur
hann haldiö sig viö gamalkunnar
byrjanir eins og Opna afbrigöi
spánska leiksins og jafnvel
frönsku vörnina. Pirc-vörnin er
þó þekkt sem eitt aðalvopn aö-
stoöarmanns hans, Raymond
Keenes. Ef ég man rétt þá hafa
þeir Karpov og Kortsnoj einu
sinni áður áttst viö I þessu af-
brigöi. Þaö var á millisvæöamót-
inu I Leningrad áriö 1973. Þeirri
viöureign lyktaöi meö jafntefli.)
2. d4-Rf6
3. Rc3-g6
4. Rf3
(Skarpara er 4. f4 en þaö er af-
brigöi sem Bobby Fischer notað-
ist mikiö viö á sinum sokka-
bandsárum)
4. ..-Bg7
5. Be2-0-0
6. 0-0-Bg4
7. Be3-Rc6
(Staöa sem margoft hefur komiö
upp i skákum Karpovs. Hann hef-
ur unnið meistara eins og
Smejkal, Adorjan og siðast en
ekki sist Keene, aöstoöarmann
Kortsnojs, i þessu aíbrigöi. En
meöhöndlun hans hefur engu aö
siöur orkaö tvimælis og nú vill
Kotsnoj fá aö láta reyna á ágæti
taflmennsku hans.)
8. Dd3!
(Karpover reynslunni rikari og i
staö þess aö gefa Kortshoj kost á
endurbótum veröur hann fyrritil.
1 áðumefndum skákum lék hann
ætiö 8. Dd2 en textaleikurinn hef-
ur þannkcst aö nú gefst Kortsnoj
ekki færi á aö koma endurbót
sinni á framfæri. Burt séö frá öll-
um þessháttar vangaveltum þá
virðist leikurinn alls ekki svo gal-
inn. Hann valdar t.d. e4-peöiö
þannig aö riddarinn á c3 er frjáls
feröasinna. Kortsnoj hugsaöi sig
um i dágóöa stund og lék...)
8. ..-e5
9. d5-Rb4
(Til greina kom 9. -Re7 sem
Karpov heföi liklega svaraö meö
10. Rd2 eöa jafnvel 10. Rg5).
10. Rd2-a5
11. h3-Bd7
12. Bg5-De8
13. Rh2!
(Karpov kann sitt fag. Á einfald-
an en sannfærandi hátt tekst hon-
um að ná þvi út úr stööunni sem
framast er kostur. Textaleikurinn
býr i haginn fyrir hugsanlega
framrás f-peösins.)
13. ..Kh8
(Meö hinni stööulegu hótun 14.
-Rg8 ásamt h7-h6 og f7-f5. Karpov
er fljótur aö koma I veg fyrir aö
þessi hótun nái fram aö ganga).
14. a3-Ra6
15. Bh6-Bxh6
16. Dxh6-Rg8
17. De3-f5
18. exf5-Bxf5
(1 kennslubókum er mönnum
kennt að drepa með peöi i svona
tilfelli. En Kortsnoj kærir sig
kollóttan. Hann leggur allt upp úr
virkni manna sinna auk þess sem
hvítur heföi hættulegt frumkvæöi
eftir 18. -gxf 5 19. f4)
19. Hacl-Rf6
20. g4!
(Karpov hefur sitthvaö lært af
andstæöingi sinum. Eins og menn
rekur sjálfsagt minni til hefur
Kortsnoj svo til i hverri skák meö
hvitum iðkaö ákafar peöafram-
rásir fýrir framan kónginn og
ekki oröiö meint af. Hvi skyldi
Karpovekki reyna þaö sama meö
sina þrjá vinninga i forskot).
20. ..Bd7
21. f4
(„Hafiröu sagt A veröur þú lika
aö segja B”, er vinsæl skýring
manna sem skrifa um skák. Og
hvi skyldi sá sem þessar linur
skrifar ekki herma eftir þeim rétt
eins og Karpov hermir eftir
Kortsnoj).
21. ..exf4
22. Dxf4-Rc5
23. Hcel
(Aö sögn Reuters mun Keene aö-
stoöarmaöur Kortsnojs nánast
hafa fengið hland fyrir hjartaö
við aö sjá þennan leik, svo hrædd-
ur varö hann).
23. ..Rfe4
24. De3-De5
25. Rxe4-Rxe4
26. Bf3
(Býður svörtu drottninguna vel-
komna á g3-reitinn en hún af-
þakkar gott boö. Enda myndi
ekkert nema slæmt hljótast af
sliku ráöi t.d. 26. .-Dg3- 27.
Bg2-Hxfl 28. Rxfl-dxe3 29.
Hxe3-Rc5 30. b4,flótti brestur i liö
svarts.)
26. ..Rg5
(Þvingar fram verra endatafl!)
27. Dxe5-dxe5
28. Bg2-Hxdl +
29. Rxfl-He8
30. Rd2
(Meö lúmskri hótun: 31. Rc4 og
peö fellur fyrir litiö.)
30. ..a4
31. He3-Kg7
32. Kf2-He7
33. c4-b6
34. Hc3-h5!
(Kortsnoj veit hvaö hann er aö
gera þegar hann býöur fram
peöakaup. I verri stööum auö-
veldar þaö vörnina alltaf aö ná
fram uppskiptum.)
35. Kg3-hxg4
36. hxg4-Be8
37. c5-bxc5
38. Re4-Rxe4
(Það væri aö sjálfsögöu óös
manns æöi aö hleypa riddaranum
til c5 og siöan jafnvel á hinn
hættulega reit e6.)
39. Bxe4-Kf6
40. Hxc5-Kg5
(Stöðumynd)
(Biöstaöan. „Sérfræöingarnir”
snjöllu töldu stööu Karpovs betri
en eins og venjulega höföu þeir
rangt fyrir sér.)
41. Bd3
(Þetta var biðleikur Karpovs.
Auk hans kom til greina aö leika
41. Bf3 en á d3 er staöa hans örlit-
ib virkari. 41. Ha5 gekk hinsvegar
ekki vegna 41. -Hf7 42. Ha8-Hf4 43.
Bf3-Bd7! (Ekki 43. -e4 44. Be2-Bd7
45. d6! og hvitur má þakka fyrir
aö sleppa meö skrekkinn)
41. ..Hf7
42. Be2-Hh7
43. Bf3-Hf7
44. Hc4-Hh7
45. Hb4-He7
46. Kf2-Bd7
47. Kg3-Be8
48. Kf2-Bd7
((Jafntefli?)
49. Ke3
(Nei!)
49. ,.e4
50. Bxe4-Kxg4
51. Kf2-Kg5
52. Bc2-He5
53. Bxa4-Bxa4
54. Hxa4-Hxd5
55. Ke3-Hb5
56. b4-He5 +
57. Kd4-Kf4
58. Ha8-g5
59. Hc8-He4 +
60. Kd5-He5 +
61. Kc6-g4
62. Hxc7-g3
63. Kb6-g2
64. Hcl
— Karpov bauð jafntefli eftir aö
hafa leikiö þessum leik. Kortsno;
þáði, enda blasir jafnteflið viö
Hviti hrókurinn veröur aö fórna
sér fyrir hiö sprettharða g-peö og
aö þvi búnu gerir svarti hrókur
inn slikt hiö sama viö annaö fri-
peða hvits á meðan kóngurinn
umkringir hitt.
Staöan:
Karpov 4 (10 1/2)
Kortsnoj 1 (7 1/2)
Næsta skák verður tefld i dag
Þá hefur áskorandinn hvitt.