Þjóðviljinn

Dagsetning
  • fyrri mánuðurdesember 1987næsti mánuður
    SuÞrMiFiLa
    293012345
    6789101112
    13141516171819
    20212223242526
    272829303112
    3456789

Þjóðviljinn - 10.12.1987, Blaðsíða 9

Þjóðviljinn - 10.12.1987, Blaðsíða 9
BÆKUR LEITIÐ og þér munuð fínna (eitthvað allt annað en leitað er að)... (sak Harðarson Isak Harðarson: Útganga um augað læst Svart á hvítu 1987 ...gæti verið rauði þráðurinn í þessari fimmtu ljóðabók ísaks Harðarsonar. Þó er þráðurinn frekar blár, og hangir í honum flest það sem mönnum er við- komandi, margt er hér á ystu nöf eins og svo oft áður í bókum skáldsins - en samt ekki fallið fram af. Þótt fsak hafi gjarnan lýst heimi á heljarþröm hefur hálfkæringurinn fylgt með, ljóðin hafa fólgið í sér visst afdrep fyrir vitfirringunni, nefnilega kald- hæðnina. Minna ber á slíku hér en áður. Ljóðin eru nakin og menn birtast hér afkróaðir og án undankomu. Kannski opinberast það í þessari bók sem einn nem- andi í framhaldsskóla orðaði svo um skáldskap ísaks: f ljóðum hans væri „ljúfur náungi" sem þættist vera „rosa nagli“. Ekki fjarri lagi. Svo bregður nú við, þegar sýndarharkan er ekki sérlega ná- læg, að umkomuleysi mannanna verður harla augljóst. Sá auðnar- legi hr. sahara í samnefndu kvæði „rær yfir göturnar flæddar / (nú) mittisdjúpum ótta“ og páfa- gaukurinn (tapast hefur svartur páfagaukur) flýgur allan daginn í leit að sjálfum sér án árangurs þar til honum hugkvæmdist að hringja heim til sín og fær þá þetta svar: ...Það er enginn með þetta símanúmer! Vinsamlegast athugið hvort þér eruð ekki einhver annar... INGI BOGI BOGASON Grunnliturinn er svartur og aðrir litir eru tilbrigði við hann, það er gjarnan nótt, myrkur, svart og meira myrkur. Skáldið eyðir ekki dýrmætum tíma (sem óðum styttist í annan endann) í að gefa eitthvað í skyn eða ýja að heldur tekur hann pensil af stærstu gerð og dýfir honum í óblandaðan litinn og dregur stór- ar línur, svartar. Uggurinn um hugsanleg enda- lok menningar og jafnvel mannkyns er áleitið viðfangsefni í bókum ísaks. Hættan á alls- herjartortímingu er nálæg og það er ekki skorast undan þessari hugsun hér. Ljóð eins og café nagasaki 1945 og hraðbæn eru dæmi um það. Og þegar menn eru farnir að hugsa í slíkum yfir- skilvitlegum stærðum þá er fárán- leikinn aldrei langt undan. í Lækkuðu verði birtist hann í hnyttilegum orðaleik („allt til skólans 7 allt til jólanna/.../ allt til dauðans"). En skáldið bindur sig ekki við mannkyn í heild, miklu frekar er í þessari bók fjallað um manninn stakan og möguleika hans til að lifa af- og eru sannast sagna ekki miklir. Maðurinn í ljóðum ísaks getur ekki á heilum sér tekið, bara í pörtum og kannski bara hálfum. Hann er hlaðinn byrð- um, hann er sekur (sektin er hins vegar óljós) og gjarnan ófull- nægður. Ósætti manns og um- hverfis er kannski hvergi betur lýst en í einhyrningi: „á nóttinni liggur allt niðri; /.../ aðeins ég / stend lóðréttur hér og þar /.../ er rekinn hvað eftir annað / í myrkr- ið“. Hver er svo útgönguleiðin? Er hún til? í café aquarius 1963 er fólkið „marglitt vefjasýni úr lík- ama óendanleikans“ en jafn- framt „sjónfruma í auga þess sem skoðar“ og skyldi það vera ein- hver annar guð? Ef svo þá er veg- ur guðs „órans akanlegur" en heilagur andi þýtur með ný boð til að gjörbreyta lífi mannanna. Og það verður ekki annað skilið af þessu ljóði en mannlífið sé einn allsherjar mekanismi sem byggir á lögmálumum orsök og afleið- ingu, áreiti og andsvar: sérhvert ferli er bundið fyrirfram gerðum rásum. Er þá ekki happadrjúgast að loka augunum, harðlæsa þeim, og vera Palli einn í heimin- um? Af einskærri tillitssemi svar- ar skáldið þessari spurningu neitandi í ljóðinu án fugls: dag eftir dag flugu augu þin á þéttvaxna rimlana af ódrepandi þrá til þess eins að falla blóðhlaupin aftur á kvöldin það kom glufa —íAUGUN og þú varst ekki bundinn í þessari bók. Með þrautseigju og harðfylgi er flest unnt, jafnvel að snúa á niðurbeygðan lesanda. Ingi Bogi Með afa og ömmu á Skriðuklaustri Ný útgáfa frá Vöku-Helgafelli Vandratað í veröldlnní eftlr Franzlscu Gunnarsdóttur Út er komin hjá Vöku- Helgafelli fyrsta bók Franziscu Gunnarsdóttur, Vandratað í ver- öldinni. (bókinni segir Franzisca frá dvöl sinni á Skriðuklaustri í Fljótsdal í Múlasýslu hjá afa sín- um, rithöfundinum Gunnari Gunnarssyni, og ömmu sinni Franziscu. Bókin er fyrst og fremst saga af uppvexti ungrar stúlku og höf- undurinn varpar ljósi á ýmsa þætti sem tengjast hugmynda- heimi barnsins og þroskaferli á viðkvæmu mótunarskeiði. í bók- inni eru einnig kaflar um skáldið Gunnar Gunnarsson og fá les- endur að kynnast honum í nýju ljósi. Auk annars er hér á ferðinni heimild um daglegt líf manna og störf á íslensku stórbýli. Sam- skipti sveitunganna við skáldið lýsa vel tengslum íslenskrar al- þýðu við rithöfunda sína og af því sem öðru verða skemmtilegar sögur. Höfundur vefur saman þjóð- sögum og ævintýrum sem henni voru hugleikin á barnsaldri, lífs- skoðunum og hugmyndum sem hún tekur í arf frá umhverfinu - afa sínum, ömmum, móður og föður - og þeirri alþýðlegu skyn- semi sem sveitafólki er töm. Úr þessu verður bók sem hefur nokkra sérstöðu meðal æviminn- ingabóka. Barnalæknir segir frá Bókaútgáfan FORLAGIÐ hef- ur sent frá sér bókina Minningar barnalæknis, lífssaga Björns Guðbrandssonar. Matthías Viðar Sæmundsson skráði. Björn Guðbrandsson kemur víða við í minningum sínum. Hann rifjar upp æskuárin í Skagafirði þegar örþreyttir sveitalæknar riðu um héruð og börn hrundu niður úr barnasjúk- dómum. Síðan víkur hann að dvöl sinni í Þýskalandi eftir stúdentspróf og lýsir kynnum sín- um af forsprökkum nasista árið 1939. Á stríðsárunum stundar Björn nám við læknadeild Háskóla ís- lands og er um leið aðstoðar- læknir á Vífilsstaðahæli. Hann lýsir af hreinskilni baráttuþreki og dauðastríði sjúklinganna. Síð- an heldur Björn vestur um haf og verður þar einn af fyrstu sérfræð- ingum íslendinga í barnalækn- ingum. Á síðustu dögum Víetnam- stríðsins er hann við læknisstörf í Saigon og tveimur áratugum áður er hann staddur í Tokyo á vegum bandaríska hersins. Kóreustríðið geisar og Björn kemst í kynni við mannlegar hörmungar og ógnir styrjalda. Eftir Kóreustyrjöldina tekur Björn til starfa við Landakots- spftala í Reykjavík. í sögu sinni bregður hann upp myndum úr læknisstarfi sínu og spítalalífi, stefnumótum við dauðann, sorg- um og sigrum. HANNES PÉTURSSON MISSKIPT ER MANNA LÁNI HEIMILDAÞÆTTIR III Heimildaþættir Hannesar Péturssonar Mlsskipt er manna láni III eftir Hannes Pétursson IÐUNN hefur gefið út bókina MISSKIPT ER MANNA LÁNI III, en með henni lýkur þriggja binda safni heimildaþátta Hannesar Péturssonar skálds. Efnið sækir höfundur hér til Skagafjarðar eins og löngum fyrr. í kynningu útgefanda á efni verksins segir svo: „í bókinni eru þrír langir þættir. f hinum fyrsta segir af Gottskálk Gottskálkssyni sem uppi var í byrjun nítjándu aldar. Hann átti ævintýralegan lífsferil, var langdvölum erlendis í her- þjónustu og barðist í tveimur orr- ustum gen Napóleon, en var fluttur sjúkur og vegalaus á kostnað yfirvalda heim til æsku- stöðva þar sem hann átti eftir að verða vel bjargálna bóndi. - Annar þáttur rekur sögu Jóhanns P. Péturssonar á Brúnastöðum í Lýtingsstaðahreppi, hreppstjóra þar undir lok síðustu aldar og fram á þessa. Hann var auðsæll héraðshöfðingi í gömlum stíl, hófst úr fátækt til þess að verða stólpi sveitar sinnar. - Loks segir frá Skúla Bergþórssyni á Meyjar- landi á Reykjaströnd, einu síð- asta rímnaskáldi sem hélt órofa tryggð við það kveðskaparform. Safnrit um íslenskan fróðleik IÐUNN hefur gefið út fjórða bindi í flokk bóka um íslenskan fróðleik sem GESTUR nefnist, en efni í þessar bækur hefur Gils Guð- mundsson tekið saman og rit- stýrt. í þessu nýja bindi er sem í hin- um fyrri margt forvitnilegra frá- sagna úr íslensku þjóðlífi. Tölu- verður hluti efnisins er áður ó- prentaður. Lengstur áður óbirtra þátta segir af fjórum Hornstrending- um, lifandi lýsing á mannlffi vest- ur þar framan af þessari öld. Um- sjónarmaður verksins hefur tekið saman þátt um útilegumannatrú fyrrum, „um hulin pláss“. Af áður prentuðu en fágætu efni er ástæða til að benda á frásögn Þor- steins skálds Erlingssonar af Bessastaðaför 1903. Þá er nýr þáttur um minnilegan þjóðmála- skörung, Pál Zóphóníasson. íslensk spennusaga Áttunda fórnarlambið, heitir fimmta skáldsaga Birgittu H. Halldórsdóttur, en áður hafa komið frá hennar hendi: Inga, Háski á Hveravöllum, Gættu þín Helga og í greipum elds og ótta, allt „spennusögur" - Skjaldborg gefur út. Eins og í fyrri bókum Birgittu blómstar ástin hjá sögupersónum þessarar bókar, en það er ekki friðsamlegt eða átakalaust í kringum þá ástarelda. Hvað eftir annað er lífsdansinn háður á ystu nöf, þar sem enginn fær séð hvort framundan er líf eða dauði. - Unnendur spennubóka, sem fja.Ha um ástir og afbrot, fá hér bók í hendur, þar sem byggt er á íslenskum aðstæðum og íslenskri hugsun. Fimmtudagur 10. desember 1987 ÞJÓÐVILJINN - SfÐA 9

x

Þjóðviljinn

Gerð af titli:
Flokkur:
Gegnir:
ISSN:
1670-3928
Tungumál:
Árgangar:
57
Fjöldi tölublaða/hefta:
16489
Gefið út:
1936-1992
Myndað til:
31.01.1992
Útgáfustaðir:
Efnisorð:
Lýsing:
Dagblað, málgagn kommúnista, síðar sósíalista
Fylgirit:

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað: 277. tölublað (10.12.1987)
https://timarit.is/issue/225374

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.

277. tölublað (10.12.1987)

Aðgerðir: