Dagblaðið Vísir - DV - 20.06.2000, Qupperneq 6

22
ÞRIÐJUDAGUR 20. JÚNÍ 2000
írara
tðlvui tíkni og vísinda
Timburmenn leggjast þyngst
á hófsemdarmennina
Sjálfsagt er best að vera sífullur vilji maður smakka áfengi
á annað borð og losna við hina hræðilegu timburmenn.
Dynjandi ham-
arshögg timbur-
mannanna eftir
helgarkenndirí-
ið leggjast
þyngst á þá sem
ra í meðalhófl.
„Við læknar höfum tilhneigingu til
að beina sjónum okkar að alkó-
hólistum. Það er fámennur hópur
en timburmenn eru algengir," segir
Æ>ffey Wiese, læknaprófessor við
Kalifomíuháskóla.
Wiese og starfsbræður hans við
hermannasjúkrahús í San
Francisco fóru yfir rannsóknir
lækna á áfengisneyslu sem birtust á
árunum 1966 til 1999 til að sjá hvað
þeir gætu lært um timburmenn.
Niðurstöður þeirrar skoðunar
verða notaðar sem grundvöllur fyr-
ir nýjum rannsóknum á lífeðlis-
fræði timburmanna, á hættunni
sem öryggi manna stafar af þeim og
á hugsanlegri meðferð við þeim.
Meðal þess sem vísindamennimir
komust að raun um var að timbur-
menn eru nánast alltaf fylgifiskur
fimm til sex glasa af áfengi hjá 80
^cílóa þungum karlmanni og þriggja
'til fimm glasa hjá 60 kílóa konu.
Fjarvistir og slæm frammistaða í
vinnu af völdum timburmanna
kosta bandarískt efnahagslíf um 148
milljarða dollara á ári hverju. Þeir
sem drekka lítið eiga sök á meira en
helmingi allra vandamála vegna
áfengisdrykkju
sem upp koma á
vinnustað og 87
prósent vanda-
málanna má
rekja til þeirra
sem drekka lítið
eða í meðalhófi.
Rannsóknir
leiða líkum að
því að timbur-
menn, sem hafa
fylgt mannkyn-
inu frá örófi
alda, geti valdið
hjarta-, tauga-
og jafnvel geð-
sjúkdómum. Al-
varlegasta af-
leiðing timbur-
manna er geð-
röskun sem ein-
kennist af
óskynsamlegri
hegðun og kall-
ast Elpenorheil-
kennið, í höfuð-
ið á fylgdarmanni grísku hetjunnar
Ódysseifs. Hómer segir frá því í ein-
hverri fyrstu lýsingunni á timbur-
mönnum að Elpenor hafi vaknað af
ölsvefni og hoppað fram af húsþaki.
Varð það hans bani.
Þá hefur verið sýnt fram á að
timbrað fólk geti stofnað sjálfu sér
og öðrum í hættu löngu eftir að
áfengismagnið í blóðinu er komið í
eðlilegt horf. Þannig geta timbraðir
flugmenn verið varasamir.
Meðal þess sem vfs-
indamennirnir komust
að raun um var að
timburmenn eru nán-
ast alltaf fyfgifískur
fímm til sex glasa af
áfengi hjá 80 kilóa
þungum karlmanni og
þríggja til fímm glasa
bjá 60 kilóa konu.
„Jafnvel þótt manni finnist mað-
ur ekki vera timbraður, kann vit-
ræn geta manns, einbeiting og geta
til að leysa tæknivinnu af hendi að
vera skert. Þegar maður er drukk-
inn gerir maður sér kannski betur
grein fyrir því en þegar maður er
timbraður," segir Wiese.
drekka lítið eða ba
Salt á loftsteini veitir mikilvægar upplýsingar:
Reikistjörnur
mynduðust fyrr
Ævafornt salt úr
loftsteini, sem
kom niður í
Marokkó á ár-
inu 1998, hefur
leitt í ljós að
reikistjörnurnar
í sólkerfinu okkar tóku að myndast
miklu fyrr en hingaö til hefur verið
taliö. Þá þykir saltið benda til þess
að sólkerfið hafi tíðum verið bæði
hlýtt og rakt.
Sólkerfið var ekki nema tæplega
tveggja milljóna ára gamalt þegar
saltkristallamir mynduðust fyrir
um 4,6 milljörðum ára. Að sögn
bresku vísindamannanna James
Andrews Whitbys og Jamies Gilmo-
urs og samstarfsmanna þeirra, sem
rannsökuðu loftsteininn, eru salt-
kristailamir hugsanlega elsta efni
sem nokkru sinni hefur fundist.
Talið er líklegt að loftsteinninn
hafi brotnað af smástirni og síðan
ratað til jarðarinnar eftir ferðalag
sitt um geiminn. Lykillinn að ald-
Talið er líklegt að loft-
steinninn hafi brotnað
af smástírni og siðan
ratað til jarðarinnar
eftir ferðalag sitt um
geiminn.
ursgreiningu loftsteinsins voru leif-
ar af lofttegundum sem gufuðu upp,
að þvi er fram kemur í grein vis-
indamannanna í tímaritinu Science.
Vísindamenn segja aö saltleifar á loftsteini sem féll til jaröar í Marokkó fyrir
tveimur árum séu ef til vill elsta efniö sem fundist hefur í alheiminum.
Gilmour segir í viðtali við frétta-
mann Reuters að saltið sé vísbend-
ing um að vatn hafi verið á smást-
iminu sem loftsteinninn brotnaði af
á fyrstu ármilljón sólkerfisins. Það
bendir aftur til að skilyrði fyrir lifi
hafi verið, að minnsta kosti sums
staðar, skömmu eftir að sólkerfið
tók að myndast.
„Hitastigið sem líf þrífst við er í
meginatriðum hitastigið þar sem
vatn getur verið fljótandi. Halítið
(saltið) sýnir að vatnið hafi verið
fljótandi," segir Gilmour.
Hann segir aö það þýði þó ekki að
líkur séu á að líf hafi verið til. „Það
er langur vegur frá hagstæðum skil-
yrðum fyrir lifi til þess að líf kvikni.
Ég held að ekki séu neinar vísbend-
ingar um að líf hafi myndast á þess-
um loftsteini," segir Gilmour.
Evrópusambandiö hyggst setja nýtt gervihnattakerfi á laggirnar:
Galíleó stöðvar bílþjófa
Ráðamenn Evr-
ópusambandsins
gera sér vonir
um að áformað
útvarpsgervi-
hnattakerfi geti
svo þrengt að
bílþjófum að þeir sjái sér þann kost-
inn vænstan að láta af iðju sinni. Þá
er þess vænst að kerfið komi að
góðu gagni við leit að sokknum
skipum.
Kerfið nýja er kennt við þann
mikla ítalska stjömufræðing Galí-
leó Galíleí. Vonir standa til að allt
verði til reiðu árið 2005, gervi-
tunglin á sínum stað og tækjabún-
aðurinn á jörðu niðri sömuleiðis.
Kostnaðurinn við Galíleó-kerfið er
áætlaður rúmir 200 milljarðar
króna. Reynt veröur aö fá einkafyr-
j-rtæki til að taka þátt í kostnaðin-
um svo hann leggist ekki eingöngu
á skattgreiðendur ESB.
Loyola de Palacio, sem fer með
samgöngumál i framkvæmdastjóm
ESB, sagði á fundi með fréttamönn-
um í Brussel fyrir skömmu að ESB
hefði þegar tryggt sér útvarpstíðn-
ina sem þörf væri á fyrir kerfið. Ná-
Meö tilkomu nýja gervihnattakerfisins Galíleó gera forráöamenn ESB sér
vonir um að umferö veröi greiöari á þjóövegum og jafnvel aö hægt veröi aö
draga úr þjófnaöi á bílum.
kvæmari áætlanir yrðu síðan til-
búnar fyrir árslok.
Galíleó kemur til með að keppa
við staðsetningarkerfi sem heraflar
Bandarikjanna og Rússlands reka.
Með kerfinu verður hægt að stað-
setja bæði hluti og menn svo ekki
skeikar nema tæpum fimm metr-
um.
„Þetta kemur bæði flugvélum og
skipum að gagni, svo og stjómun
umferðar bæði á akvegum og jám-
brautarlínum," sagði de Palacio viö
fréttamennina.
Galíleó k&mur W með
að keppa við staðsetn-
ingarkerfi sem heraflar
Bandaríkjanna og
Rússlands reka. Með
kerfínu verður hmgt að
staðsetja bæði hluti og
menn svo ekki skeikar
nema tæpum fimm
metrum.
Flugvellir sem ráða aðeins við
umferð ákveðinna gerða flugvéla
vegna lélegs ratsjárbúnaðar geta
bætt tækjakost sinn með litlum til-
kostnaði þar sem með aðstoð Galí-
leó verður hægt að lenda í slæmu
skyggni.
De Palacio ítrekaði á fundinum í
Brussel að kerfið væri aðeins ætlað
til borgaralegra nota.
“f
Leifar risanagdýrs í
Venesúela
|!«*iiii"jiinniniui Vísindamenn
hafa fundiö átta
miUíón ára
gamla mjög heil-
lega beinagrind
af risastóru nagdýri í Venesú-
ela. Nagdýrið, sem kallast pho-
beromys pattersonii, var þriggja
metra langt og 1,3 metrar á hæð
og vó hálft tonn, segir dýrafræð-
ingurinn Orangel Aguilera sem
fór fyrir vísindamannahópnum.
Fundur beinagrindarinnar er
einstakur því áður höfðu aðeins
fundist illa varöveittar tennur
úr ámóta forsögulegu dýri.
Aguilera og samstarfsmenn
hans hafa sett sig í samband við
vísindamenn í öðrum löndum
þar sem talið er að svona dýr
hafi lifað.
Með fundi beinagrindarinnar
hefur rykið verið dustað af
kenningu um að risastórt fljót
hafi runnið með fram Andes-
fjöllum út í Karíbahafið. Talið
er að dýr eins og hér um ræðir
hafi lifað á árbökkum.
Davíð er rangeygður
Höggmynd
Michaelangelos
af Davíð hefur
verið dáð fyrir
túlkun sína á
karlmannlegri fegurð en hún er
víst ekki fullkomin þegar allt
kemur til alls. Davíð er rang-
eygður.
Marc Levoy, við Stanfordhá-
skóla í Kalifomíu, segir í viðtali
við timaritið New Scientist að
leysigeislamyndir af andliti
Davíðs sýni að augu styttunnar
beinast hvort í sína áttina.
Frá einu sjónarhorni virðist
sem styttan horfi aðeins til
vinstri en séð vintstra megin frá
virðist hún stara beint fram fyr-
ir sig.
Þessi galli, ef svo má kalla, er
ekki sýnilegur almenningi sem
kemur til að dást að styttunni í
Galleria defl’Accademia í Flór-
Sumir græða en aðrir
tapa á að vernda trén
Heima í héraði
getur borgað sig
að hætta skógar-
höggi í regn-
skógunum og
stuðla frekar að svokallaðri
grænni ferðamennsku. Heimur-
inn sem heild græðir líka á því
þar sem dregið er úr gróður-
húsaáhrifunum. Þegar þjóðin
sem heild er annars vegar er
skógarhögg þó ábatasamara en
ferðamennskan, að því er fram
kemur í grein í timaritinu Sci-
ence. Og það eru allajafna yfir-
völd hverrar þjóðar sem ákveða
hvort hafi forgang, skógarhögg
eða vemdun skóga.
Tilraun sem gerð var á eyj-
unni Madagaskar, þar sem regn-
skógum með sjaldgæfum trjáteg-
undum stendur ógn af skógar-
höggi, sýndi fram á þetta.
Á hverju ári er talið að 13
milljón hektarar af regnskógum
eyðist.