Nýtt dagblað - 04.07.1941, Blaðsíða 2

2
NÝTT DAGBLAÐ
Föstudagur 4. júlí 1941.
Wíllíam Z. Fosfcr
Konan mín,
Guðlaug Magnúsdóífír,
andaðíst á sjúhrahúsí Hvítabandsíns 2. þ. m.
Arí Fínnsson.
í marzmánuöi síöastliðn
um var gefinn út bæklingm
vestan hafs, sem bar titilinn
„World Capitalism and
World Socialism“. Alþjóða-
auðvald og alþjóðasósíalismi”.
Höfundur bæklingsins heitir
William Z. Foster. Síðan bækl
ingur þessi kom út, hefur stór
lega breytzt taflstaðan á
skákborði styrjaldarinnar. En
bæklingurinn fjallar ekki um
einstaka atburði styrjaldarinn
ar, heldur um sjálft eðh henn
ar, undirrót hennar og afleið
ing fyrir skipun mannfélags-
málanna í framtíðinni. Þess
vegna er efni hans ekki orð-
ið á eftir tímanum. En allt
er þar svo skarplega athug-
að, og dregið upp með svo
skýrum dráttum,. að „Nýtt
dagblað” telur það ómaksins
vert að birta lesendum sín-
um smátt og smátt nokkra
kafla bæklingsins í íslenzkri
þýðingu.
Upphaf yfirstandandi styrj-
aldar táknar stórfelda aukn-
ingn þeirrar allsherjar kreppu
sem nú gengur yfir auðvalds
heiminn. ÞaS, sem af er styrj-
öldinni sýnir áþreifanlega, að'
allt hagkerfi auðvaldsskipu-
lagsins verður nú fyrir djúp-
tækari áverkum og með marg-
falt meiri hraða er nú grafið
undan þeim grunni, sem fjár-
málahöll auðvaldsins er á
reist, en átti sér stað á sam-
bærilegum tíma í heimsstyrj-
öldinni. Til sönnunar þessari
meginstaðreynd nægir að at-
huga nokkra aðalþætti og
helztu árangra styrjaldarinn-
ar fram að þessu.
. a. Andstæður auðvaldsins
skerpast. Árekstursefnin, sem
liggja til grundvallar þessari
þolraun, sem nú fer fram í á-
tökum stórveldanna um heims
yfirráðin og um undirokun
veikari hagsmunaheilda, eiga
sér dýpri rætur, eru nær-
göngulli og óleysanlegri en í
heimsstyrjöldinni næstu á
undan. Orustusvæðið færist
út með algerlega ósambæri-
legum, hraða. í fyrri heims-
styrjöldinni gerðust miklu
fleiri þjóðir opinberir þátttak-
endur en orðið er í þessari
styrjöld, en samt sem áður
var sú styrjöld því nær ein-
göngu Evrópustyrjöld, að því
er snertir vopnaviðskiptin.
Mjög lítilf jörleg vopnavið-
skipti fóru fram 1 Asíu, Afríku
og í Vesturálfu heims. í þess-
ari síöari styrjöld hafa ekki
aöeins næstum allar þjóðir
Evrópu dregizt inn í hildar-
leikinn, heldur er nú Afríka
orðinn víðáttumikill vígvöllur
og átökin teygjast nú óðfluga
til Austurálfu. Bandaríki
Norður-Ameriku hafa miklu
fyrr og með meiri bægsla-
gangi veitt brezka heimsveld-
inu virkan stuöning nú en þá.
Eru nú margfalt sterkari lík-
ur til þess en þá voru, að
styrjöldin berist alla leiö til
Ameriku. Nú þegar eru miklu
fleiri milljónir manna flæktar
í net styrjaldarinnar, heldur
en í fyrri heimsstyrjöldina,
þegar hún stóð sem hæst, og
þó er þessi styrjöld ennþá
sem óðast að færa út kvíam-
ar.
Ennfremur er um margfalt
meira barizt nú en í hinni
heimsstyrjöldinni. Andstæðurn
ar innan auðvaldsskipulagsins
sem með ómótstæðilegu afli
hrundu stórveldum þess út í
þessa styrjöld, hafa nú bók-
staflega gert hana að barátt-
unni um líf eða dauða þessa
skipulags. Það er ekki bara
það, að stórveldin berjist um
heimsyfirráðin, heldur er til-
vera þeirra sjálfra blátt áfram
í hættu. Af því, sem þegar hef
ur gerzt í ýmsum herteknum
löndum í Evrópu, er þaö ljóst,
að örlög þau, sem bíða þess
aðilans, sem undir verður 1
hildarleiknum, hvor aðilinn,
sem sigrar, verður meira eða
minna algjör glötun þjóðlegs
sjálfstæðis, hnigmun iðnaöar-
og viöskiptalífs og hálfgerð
nýlenduafstaða til sigurvegar-
ans, ný tegund þrælahalas,
verri en áður hefur þekkst,
fyrir alla vinnandi alþýðu,
flutningur heilla þjóðarbrota
til miður byggilegra lands-
svæða eða jafnvel gjöreyðing
þjóðernis í heilum landshlut-
um. Heimsstyrjöldin fyrri sökk
aldrei nándar nærri eins djúpt
í eyðingu menningarverömæta
þrátt fyrir miskunnarlausa
friðarsamninga í Brest-Lit-
ovsk og Versölum. í samræmi
viö þessar skerptu andstæður
innan auðvaldsskipulagsins
og vegna þess hve margfalt
meira er um barizt, eru bar-
dagamir háðir með margfalt
meiri gTimmd og stórfelldari
eyðingu verðmæta, bæði efna-
legra og andlegra.
b. Umturnun á sviði fjár-
mála- og viðskiptalífs. Yfir-
standandi styrjöld er miklu
fijótari að vinna á stöðum
auðvaldsins en raun varð á í
síðasta heimsstríði, vegna þess
hve truflun fjármálalífsins ’er
djúptækari og yfirgripsmeiri
en þá var. Fyrst og fremst
hefur hergagnaiðnaðurinn og
einhæfni. framleiðslunar vegna
styrjaldaraðgerða kollvarpað
fjármálgrundv. margra landa.
Margfalt meiri hluti framleiðsl
unnar er nú miðaður við hern
aöarþarfir en nokkurntíma
varð í fyrri, heimsstyrjöldinni,
en af því leiðir lakari lífskjör
fjöldans. En auk þess er at-
vinnulíf maígra hertekinna
landa algerlega í lamasessi
vegna framleiöslukvaða, nauð-
ungarskatta og eyðilegginga,
sem þau verða fyrir vegna
henámsins.
Millilandaviðskiptin dragast
saman margfalt meira en raun
varð á 1 fyrri styrjöldinni,
vegna hafnbanns og lokunar
verzlunarleiöa frá hálfu beggja
aöila. Allt meginland Evrópu
er nú í hafnbanni og íbúar
landanna horfast í augu við
sult og allsleysi, en í fyrri
styrjöldinni verzluðu hlutlaus-
ar þjóðir Evrópu óátalið við
önnur lönd og heimsálfur.
Bandaríkin sigla nú ekki verzl-
unarflota sínum til neinna
landa á ófriðarsvæðinu, en
í heimsstyrjöldinni fyrri gerðu
þau það. Yfir mörg rómönsku
landanna í Ameriku gengur
nú ömurlegasta viðskipta-
kreppa, vegna þess aö þeim er
algerlega varnaö að ná til Ev-
rópumarkaðarins, sem þau
geta ekki án verið. Nýlendu-
ríki Frakka, Hollendinga og
Belga eru í molum og geta
litlum eða engum viöskiptum
við komið. Og styrjöldin milli
Kínverja og Japana lokar að
heita má verzlunarviðskiptum
enska og ameriska aúðmagns-
ins við Austur-Asíu. Auk alls
þessa er framleiðslugeta styrj-
aldarþjóðanna að mikilu leiti
skert við vinnutafir af völdum
loftárása á verksmiöjuborgirn-
ar og eyöileggingu iöjuvera. í
Englandi er talið, að loftárás-
imar hafi nú þegar minnkað
hergagnaframleiðsluna um
50% og í Þýzkalandi um 20
til 30%.
c. Herkostnaðurinn marg.
falt meiri en áður. Hemaðar-
útgjöldin eru að þessu sinni
miklu stórfenglegri en áður.
Af því leiðir, að aúðvaldslönd-
in, sem árum saman hafa orð-
ið a'ð búa við stórlega lam-
andi viðskiptakreppu, berast
nú óðfluga að barmi gjald-
þrotsins. í ræðu sinni 1. mai
1940 staðhæfði Georg Dimi-
troff, að þó styrjöldin væri þá
ekki búin að standa nema
nokkra mánuði, væri þókostn
aðurinn við undirbúning og
aðgerðir styrjaldarinnar, þeg-
ar orðinn hundað þúsund
milljarðar dollara, en í hinni
styrjöldinni taldist svó til, að
hernaðarútgjöldin hefðu orð-
ið eitt hundrað og áttatíu
þúsund milljarðar öll fjögur
stríðsárin til samans. Síðan
Dimitroff lagði fram þessa út-
reikninga hafa heildarútgjöld
þessarar styrjaldar vitanlega
margfaldazt.
Sem stendur (þ. e. í marz
1941), eyöir Stóra-Bretland
60 % af þj-óðartekjum sínum
til hernaðarþarfa og Þýzka-
land álíka miklu. Japanir hafa
þegar eytt í Kínastyrjöldina
tólfföldum herkostnaði 1 styrj-
öldinni við Rússa 1904—5,
enda eru þeir nú að komast
á glötunarbarminn fjárhags-
lega. Frakkland, sem nú ligg-
ur í sárum, sigraö og sundur-
tætt, er neytt til þess aö borga
400 milljónir franka á dag til
setuliðsins þýzka. Blaðið „New
York Times” álítur, að allur
stjómarkostnaður Frakka
nemi a. m. k. öllum þjóðar-
tekjunum. og má þá augljóst
vera, hvert stefnir. ítalía, eins
Alpingi ákvað að
hækka húsaleiguna
Hun hækkar án tíllíts tíl þess, hvort
nohhuð hefur veríð hostað tíl húsanna
Síöasta Alþingi samþykkti lög
um breytingar á húsaleigulögun-
um. Sjálfsagt hafa það veriö ein-
hverjar umbætur til þess aöleysa
úr vaudræðum manná, munu þeir
hugsa, sem enn eru þeirrar skoð-
utiar, að Alþingi sitji á rökstól-
og raunar mörg önnur Ev-
rópuríkin, er raunverulega
gjaldþrota. Grannar vorir,
Kandamennimir eyða 40% af
sínum þjóðartekjum til her-
kostnaðarins.
Bandaríkin, sem þegar hafa
komið ríkisskuldum sínum upp
í sextíu og fimm þúsund millj-
aröa dollara, eyöa svo milljörð
um skiptir með óheyrðum
hraða í örvita hervæöingu.
Verði stríðinu haldið áfram í
2 til 3 ár enn, eins og flest
bendir til að geti oröið, mun
alheimsaúðmagnið að því
loloiu standa augliti til aug-
litis frammi fyrir botnlausum
ríksskuldum, verðlausum gjald
miöli, drápsklyfjum skatta,
gagngerðu viðskiptahruni, alls
herjar vonleysi um viðreisn
og endalausum gjaldþrotum.
Framh. á morgun
Nýr lax
Nautakjöt
Svíð
Lífur
um til þess að fjalla um þjóðfé-
lagslegar umbætur og ráða fram
úr vandamálum þess fólks, sem
byggir þetta land. fjú er fjöldi
manna húsnæðisliaus í þessum bæ.
Eitthvað hlýtur Alþingi að hafa
gert til þess að afstýra því, að
fjöldi Reykvikinga þurfi að vena
á götunni í vetur.. Og nú leggja
fulltrúar þjóðarinnar vísdóm sinn
saman til þess að sporna viö
aukinni dýrtíð. Þeir hljóta að hafa
fundið ráð til að komaí í veg 'fyrir
hækkun leigunnar. Svo munu þess
ir menn hugsa.
En staðreyndin er þessi:
Alþingi hefur samþykkt þá
breytingu á húsaleigulögun-
um, að öll húsalega skal nú
hækka í hlutfalli við aukinn
viðhaldskostnað almennt, sam
kvæmt vísitölu, er kauplags-
nefnd skal gera. Samkvæmt
þessu hækkar öll húsaleiga
frá 1. október í haust. Hve
mikil hækkunin verður er
ekki unnt að segja nú.
Samkvæmt húsaleigulögun-
um, sem gilt hafa til þessa,
var heimilt aö hækka húsa-
leigu í hlutfalli við aukinn
viðhaldskostnað, en eftir mati.
En nú skal húsaleigan hækka
alls staðar án tillits til þessr
hvort nokkuö hefur verið kost
að til viðhalds húsanna.
Ákvörðunin um hækkun
húsaléigunnar, er verk þjóð-
stjórnarflokkanna allra,' Sjálf-
stæöisflokksins, Framsóknar-
1 flokksins og Alþýðuflokksins.
Þegar mest er rætt um lækk
un dýrtíðarinnar og ákveðið
að skattleggja alþýöu manna
um tugi milljóna, gerir Ai-
þingi og stjórnarvöld sínar
„praktisku” ráðstafanir. Húsa
leigan er hæklcuð, útsöluverð
á mjólk er hækkað um 7 au.
á Iíter.
Alþingi situr nefnilega alls
ekki á rökstólum til þess að
ræöa hagsmunmál þjóðar-
innar, heldur hitt, hvernig
bezt er hægt að græöa á fólk-
inu.
Drengi eða telpnr
vantar til þess að bera Nýtt dagblað til kaupenda í bæn-
um. Upplýsingar á afgreiðslu Nýs dagblaðs, Austurstræti
12, sími 2184.