Dagblaðið - 16.02.1979, Page 10

10
Út|)«fandi: DagbtaðM hf.
Fnunkvæmdastjórí: Sveinn R. EyjóHsson. Ritstjóri: Jónas Kristjónsson.
Fréttastjóri: Jón Birgir Pótursson. RHstjómarfuRtrúi: Haukur Helgason. Skrifstofustjóri ritstjómar
Jóhannes ReykdaL íþróttir: Hallur Sfmonarson. Aöstoðarfróttastjórar Atii Steinarsson og Ómar Valdi-
marsson. Menningarmái: Aðabteinn Ingótfsson. Handrit: Ásgrimur Pálsson.
Btaðomenn: Anna Bjamason, Ásgeir Tómasson, Bragi Sigurösson, Dóra Stofánsdóttir, Gissur Sigurðs
son, Gunnlaugur A. Jónsson, Hallur Hailsson, Helgl Pétursson, Jónas Haraidsson, Óiafur Geirsson,
Ólafur Jónsson. Hönnun: Guðjón H. Pálsson.
Ljósmyndir: Ámi Páll Jóhannsson, Bjamletfur Bjamletfsson, Höröur VUhjálmsson, Ragnar Th. Sigurös-
son, Sveinn Þormóösson.
Skrtfstofustjóri: Ólafur Eyjótfsson. Gjaldkeri: Þráinn Þorietfsson. Söiustjóri: Ingvar Svoinsson. Dretfing-
arstjóri: Már E.M. Haildórsson.
Rhstjóm Siðumúla 12. Afgreiösla, óskriftadeild, auglýsingar og skrtfstofur Þvorhohi 11.
Aðalsimi biaösins er 27022 (10 línur). Áskrtft 2500 kr. á mánuöi innanlands. i iausasöki 125 kr. eintakið.
Setning og umbrot Dagblaöiö hf. Siðumúla 12. Mynda- og plÖtugerð: Hilmir hf. Siöumúla 12. Prentun:
Árvakur hf. Skotfunni 10.
Fyrírferðarlítill lýðræðissinni
Efnahagsfrumvarp Ólafs Jóhannes-
sonar er komið út um borg og bý. Fjöl-
miðlar hafa það undir höndum. Mörgum
stéttasamtökum hefur það verið sent til
umsagnar. Ríkisstjórnin hnakkrífst um
það á opinberum vettvangi. En stjórnar-
andstaðan hefur formlega séð ekki enn fengið að sjá
það.
Auðvitað sýnir þetta skort á mannasiðum forsætisráð-
herra. í öllum nágrannalöndunum er það talin sjálfsögð
kurteisisskylda að leyfa stjórnarandstöðunni að fylgjast
með gangi mála, að minnsta kosti þegar þau eru komin á
það stig, að ýmis samtök fá þau til umsagnar.
Það er rétt hjá Ólafi, að uppkast hans er í rauninni
ekki enn orðið frumvarp, hvað þá frumvarp ríkis-
stjórnarinnar. En það eru útúrsnúningar hans, að ríkis-
stjórnarsamþykki þurfi til að senda stjórnarandstöðunni
gögn, sem ríkisstjórnin sendir öðrum aðilum út og suður.
Ólafur átti að afhenda stjórnarandstöðunni eintak með
eðlilegum fyrirvara um, að þetta væri ekki frumvarp,
heldur uppkast, sem sent væri ýmsum aðilum til um-
sagnar, þar á meðal stjórnarandstöðu. Hví skyldi
stjórnarandstaða ekki vera umsagnaraðili, jafngildur
stéttasamtökum?
Sá, sem í dag er í stjórn, getur á morgun verið í stjórn-
arandstöðu. Af slíkri reynslu átta menn sig á tilgangin-
um í gagnkvæmri tillitssemi. Enda er talið sjálfsagt í
löndum með traustum lýðræðishefðum, að stjórnarand-
staða fái örar og ýtarlegar upplýsingar hjá ríkisstjórn.
Einhverra hluta vegna hefur tillit til stjórnarandstöðu
átt furðulega erfitt uppdráttar hér á landi. Kannski er
lýðræðið hér enn of ungt til að hefðir þess hafi náð að
mótast til samræmis við nágrannalöndin. Og svo er auð-
vitað lýðræðissinninn í Ólafi Jóhannessyni einkar fyrir-
ferðarlítill.
Er Sjálfstæðisflokkurinn til?
Allt þjóðfélagið hefur dögum saman staðið á öðrum
endanum út af uppkasti forsætisráðherra að efnahags-
frumvarpi. Menn hafa hnakkrifizt um það sumir hverjir
og aðrir haft á því einhverja skoðun að minnsta kosti.
Nema stjórnarandstaðan. Hún er úti að aka að venju.
Fyrst í gær opnar leiðtogi stjórnarandstöðunnar
munninn á baksíðu höfuðmálgagnsins. Og hvað skyldi
maðurinn hafa að segja um vísitölutryggingu fjárskuld-
bindinga og raunvexti, um þak á ríkisútgjöldum og fjár-
festingu og um ýmis fleiri tímamótamál? Ekkert!
Geir Hallgrímsson hampaði í löngu máli gömlum
lummum um,að tveir stjórnarflokkarnir hafi svikið kosn-
ingakröfur sínar um „samningana í gildi”. Þetta vissu
raunar allir fyrir löngu. En hvaða innlegg er þetta í mál
líðandi stundar og framtíðar?
Formaður stjórnarandstöðunnar talar eins og heimur-
inn hafi hætt að snúast við úrslit kosninganna í sumar.
Sú eina hugsun komist að þar á bæ, að ósigurinn í fyrra-
sumar sé fölskum kosningaloforðum þáverandi stjórnar-
andstöðu að kenna. Og hvað svo?
Forustu stjórnarandstöðunnar er vel kunnugt um,
hver eru hin brennandi vandamál. Hún veit urú olíu-
hækkun og þorskveiðisamdrátt ofan á allt, sem fyrir var.
Allt fjas um „samningana í gildi” er tímaskekkja.
Það er einkar dapurlegt, að enn skuli stjórnarandstaðan
ekkert hafa til málanna að leggja um, hvernig eigi að
stjórna landinu á þessu ári. Menn gleyma því bráðum, að
Sjálfstæðisflokkurinn sé til.
DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 16. FEBRÚAR 1979.
......
Danmörk:
Allt of margir
eru leshamlaéir
en án hjálpar ^
— miklar tilraunir með hvernig bókasöfn
geta aðstoðað þetta fólk
Þjóðfélaginu ber að leggja meira af
mörkum en gert er til að aðstoða þá
sem eiga í lestrarerfiðleikum. Er um að
ræða svo mikilvægt atriði bæði félags-
lega og menningarlega að nauðsyniegt
er að grípa skjótt í taumana til að-
stoðar. Allt of oft lenda þeir sem eiga
við lestregðu að stríða í vanda vegna
þes að þeir fá enga hjálp til að leysa
vandamál sín.
Þannig hljóðar niðurstaða skýrslu
danskrar nefndar sem sett var til að
kanna þessi mál þar í landi og nýlega
hefur veriðbirt.
I skýrslunni kemur fram að stór
hópur fólks er á einhvern hátt lestrar-
hamlaður og getur því ekki notfært sér
þau tækifæri sem gefast til skemmt-
unar, fróðleiks og upplýsingar sem
gefst með lestri bóka, blaða og tíma-
rita.
Lestrarerfiðleikar geta stafað af
ýmsum orsökum. Má þar nefna les-
blindu og sjúkdóma, bæði andlega og
líkamlega. Einnig geta erfiðleikarnir
stafað af gáfnaskorti auk þess sem
margir eiga erfitt með að lesa vegna
æfingaleysis á því sviði.
Reynt hefur verið að gefa lestrar-
hömluðum kost á að notfæra sér bóka-
söfn með því að lesa inn á segulbönd
fyrir þá. Er þar um að ræða tilraun
sem fram fer í nokkrum héruðum
Danmerkur og á að standa fram til l.
febrúar næsta ár. Er jafnvel gefinn
kostur á að gefa fólki upp ýmsa stutta
ug löggæsla og dugmikil dómsyfirvöld
geta aldrei veitt nema takmarkað við-
nám, en vönduð fræðsla í fjölmiðlum
og skólum gæti haft í mörgum til-
vikum varanleg og fyrirbyggjandi
áhrif. Auðvelt er að fá með sáralitlum
tilkostnaði góðar fræðslumyndir frá
ýmsum V-Evrópuríkjum og Banda-
ríkjunum. Ennfremur ætti að vera
hægt að fá hérlenda lækna, lyfjafræð-
inga, sálfræðinga og löggæslumenn til
að flytja innlent fræðsluefni um með-
ferð, skaðsemi og afleiðingar hinna
ýmsu tegunda vímugjafa. Fjármunum
sem væri varið til slíkrar fræðslu væru
þjóðinni til mikils gagns.
Þörf á breyttri
stefnu
Hér er um stærra verkefni að ræða
heldur en áhugamenn einir ráða við,
þvi verða viðkomandi ríkisstofnanir að
veita þýðingarmikla og fljótvirka að-
stoð. Hin aukna tíðni síðari ára á al-
varlegustu tegundum afbrota sanna
ótvirætt hvert stefnir. Það getur tæp-
ast farið fram hjá viðkomandi ráða-
mönnum hverjar eru helstu orsakir
mannsmorða og annarra stórafbrota.
Með stöðugt aukinni fíkniefna- og
ávanalyfjaneyslu mun þróunin hér á
landi sem annars staðar verða á þann
veg að hvers konar stórafbrotum mun
fjölga. Þessi reynsla er mjög augljós á
hinum Norðurlöndunum, sérstaklega
éftir að heroinneysla náði að festa þar
rætur. Verum þess minnug að aðeins
nokkrir tugir heroinneytenda myndu
valda straumhvörfum i glæpatíðni hér
á landi, sú hætta virðist á næsta leiti,
þar sem vitað er um íslendinga er-
lendis sem eru heroinneytendur. Hin
stöðuga notkun „vægari” fíkniefna og
lyfja hérlendis sl. 10 ár hefur rutt
þessum ófögnuði braut, það virðist að-
eins tímaspursmál hvenær holskeflan
skellur á. Engri þjóð hefur fullkomlega
tekist að verjast þessum vágesti, en
hægt er með samstilltu átaki og vel
skipulögðum aðgerðum að draga veru-
Á undanförnum mánuðum hafa
birst nokkrar greinar í Dagblaðinu,
þar sem áhrifum cannabisneyslu er
lýst með þeim hætti, að það sé nánast
allra meina bót. Talsmenn þessa vímu-
gjafa telja áhrif efnisins vera slík, að
öll skynjun þeirra á nánasta umhverfi
verði skýrari og jafnframt öðlist þeir
jákvæðari afstöðu og aukna innsýn í
hin margslungnu vandamál lifsins.
Þegar þessir aðilar ræða um þá gervi-
veröld sem áhrif efnanna koma þeim í
forðast þeir eins og heitan eldinn að
ræða um kjarna málsins, þ.e. afleiöing-
ar neyslunnar.
Ýmsir sérfræðingar, sem skrifað
hafa um áhrif cannabisneyslu, halda
því fram að afmörkuð neysla efnisins
valdi sennilega ekki meira heilsufars-
tjóni heldur en áfengi. Þeim ber hins
vegar saman um að afleiðingar canna-
bisneyslu séu margfalt hættulegri, þar
sem það sé undanfari og leiði til notk-
unar á hættulegri skynvilluefnum og
sterkum verkjadeyfandi ávanalyfjum
eins og heroin. Skýrslur frá lögreglu-
jg heilbrigðisyfirvöldum í V-Evrópu
sanna ótvírætt þessa óheillaþróun. Þar
breyta engu um fullyrðingar tals-
manna cannabisefna á íslandi. Þau
heimskulegu rök þeirra að lögreglu-
yfirvöld í Bandaríkjunum og V-
Evrópu líti nú orðið á cannabisneyslu
sem eðlilegan og hættulausan verknað
eru algjörelga úr lausu lofti gripin.
Hins vegar er lögreglunni ofviða að
hafa eftirlit með hinum mikla neyt-
endafjölda á cannabisefnum í þessum
löndum.
Ekkert réttlætir
notkun
Það réttlætir að sjálfsögðu á engan
hátt notkun þessara efna, að tugir
millj. manna hafi ánetjast þeim. Það
eru álíka röksemdir eins og að telja síga-
rettureykingar æskilega vegna þess
að hundruð millj. manna reykja.
Flestir eru sammála því að ofnotkun
áfengis og misnotkun ýmissa tegunda
tauga- og svefnlyfja sé mjög stórt
vandamál hérlendis. öll frekari neysla
á öðrum vimugjöfum þ.á m. canna-
bisefnum er því einungis til að auka á
þann vanda sem fyrir er. Þær fárán-
legu hugmyndir cannabisneytenda að
lögleyfa ætti notkun þessara efna eru
andstæðar þeirri viðleitni að draga úr
og banna notkun á hvers konar vímu-
gjöfum. Eins og kunnugt er hafa ýmis
áhugamannasamtök gert stórátök í að
veita áfengissjúklingum raunhæfa
læknismeðferð. Þá hafa ýmis tauga-
og róandi lyf ásamt svefnlyfjum verið
gerð eftirritunarskyld, svo að betur sé
hægt að fylgjast með notkun þeirra.
Sterk verkjadeyfandi lyf og ýmis örv-
Kjallarinn
Kristján Pétursson
andi lyf hafa hins vegar verið eftirrit-
unarskyljj um árabil.
Mun meiri fræðsla
Sterkasta vopnið gegn ofnotkun
ávanabindandi lyfja og fíkniefna er
raunhæf og öfgalaus fræðsla. Hér á
landi hefur ríkt nær algjört athafna-
og sinnuleysi I þessum efnum, enda
þótt reynsla annarra þjóða hafi ótví-
rætt sannað gildi slíkrar fræðslu. öfl-
texta eftir óskum þess í gegnum síma.
Lengri greinar og heilar bækur verða
lesnar inn á segulband sem síðan verða
send til þeirra sem þess óska.
Gerð hefur verið skrá yfir hvers
konar efni leshömluðum verður
boðið upp á. Verður meðal annars
boðið upp á efni úr dagblöðum, tíma-
ritum, bæklingum, alfræðiorða-
bókum, uppsláttarritum, lagasöfnum,
þingtíðindum og bréfum.
Engan veginn er útilokað að hægt
verði að fá annað efni lesið inn á segul-
bönd, segja forsvarsmenn tilraunar-
innar.
Danir gera sér vonir um að þessi til-
raun með þjónustu og hjálp fyrir les-
hamlaða muni leiða í Ijós raunveru-
lega nauðsyn hennar og síðan að
byggja upp á þeim grundvelli slíkt
hjálparkerfi sem næði til allra lands-
manna.