Sunnudagur fylgirit Þjóðviljans - 10.09.1939, Síða 6

6
SUNNUDAGUR
PaS er fullvíst, aS viS þekkj-
um allar þær stjörnur er gefa
eins mikið ljós og sólin okkar,
og eru ekki fjær henni en í tíu
ljósára fjarlægð, það er að segja
svo nálægt, að ljós þeirra sé
ekki lengur en tíu ár að komast
lil jarðar. En við höfum enga
hugmynd um hve margir
dimmir hnettir geta verið á
þessu svæði.
Prír hinir myrkustu af ná-
lægu hnöttunum fundust ekki
fyrr en á síðasta áratug, og eng
inn vafi er á því að fjöldi ann-
arra er ófundinn. Það er því
líklegt, að dimmir hnettir séu
miklu algengari en við ætlum
nú.
Vel má vera að stjarnfræði-
hugmyndir okkar séu álíka vill
andi og mannkynssaga, sem að-
allega fjallar um konunga og
hershöfðingja, en ekki alþýðu-
fólk. DimmU hnettirnir eru á
margan hátt merkilegri en þær
björtu, eins og alþýðufólk er
merkilegra. en kongar og hers-
höfðingjar.
Björtu stjörnurnar eru nefni-
lega úr lofttegundum, en
dimmu hnettirnir eru sumir
hverjir úr þéttara efni en nokk-
ursstaðar þekkisl annarsstaðar,
og gefa möguleika til rannsókn
ar á cfninu í ástandi sem við
gelum ekki enn eftirlíkt í rann-
sóknarstofum.
Sumir stjarnfræðingar rann-
saka efnisbyggingu stjarna með
hjálp litrófsins, er segir til um
lofttegundirnar í gufuhvolfi
þeirra.
Maður skyldi halda að það
væri ekki hagnýtt starf. En hel-
íum, léttasta óeldfima loftteg-
undin, fannst í litrófi sólarinn-
ar áður en það fannst á jörðu.
Helíum er aðallega notað til að
fylla loftfarabelgi, þessvegna
þarf Hitler helium í Zeppelín-
loftförin sín. Ef það fyndisl í
brezka - heimsveldinu fengi
hann sjálfsagt allt sem hann
þyrfti. En þar sem helíum
finnst einkum í Bandaríkjum
Norður-Ameríku verður Hitle.’
að vera án þess.
Ekki er líklegl að litrófsrann-
sóknir leiði til þess að ný frum-
Undir haugi
Framh. af 4. síðu
„Hann ólst upp í hamraeyju, —
harðkrepptri af rasta bandi, —
sem úr hafsins bóndabeygju —
bryddi á tá af sokknu landi”.
— Og hvernig verkaði umhverf
ið á Grím? „I3ar varð ungum
ekki að hæfi, — og sízt Girími
loðinkinna, — það að taka alla
ævi — andófsbarning feðra
sinna, — hrekjast yfir haíf á
árum, hnika ei mót, en dráps-
raun vinna, — leiksoppur hjá
byl og bárum”. Síðan kemur
saga af þvi, hvernig Grimur
braut heilann um nýja aðferð
að sigla bát sínum, — „skapa
sér úr voð og viðum — væng á
áraþungan bátinn”. Og það
lókst með hugviti og hliðsjón
af fuglum, sem svifa móti vindi
„höllum væng og beygðu stéli”.
— „Sat hann undir siglutaum-
um, — sex á borði er undan
gefa, — galdraði seglin stormi
og straumum — steyttan
undir vindsins hnefa, —
sneiddi byl og hjó til hafnar —
1 ringbeitingum sigluskrefa, —
meðan hinum sædjúp safnar”.
Útskerið fóstraði úrræðagóða
menn.
T’að var ekki aðeins snilli hug-
ar og handa, sem þurfti til
þessa afreks, heldur þor til að
efni finnist. En þær hafa mikla
þýð.ngu í efnafræði, og mun ég
skvra það í grein síðar. F.n þar
• em sumar stjarnanna cr .i
miklu heitari en jörðin og
sljai’nþokurnar úr langtum
þynnra efni en finnst á jörðu,
getum við lært margt af þeim.
Mest er um vert, að rannsókn
ir á stjörnum leiða í ljós eigin
leika efnisins, sem eru áber-
andi við visst hitastig og vissan
þrýsling, cn koma mjög lílið
fram á jörðinni, rélt eins og
rannsókn á körlum og konum i
Sovétríkjunum leiðir í ljós nýja
mannlegar eigindir, sem ekki
ber mikið á t. d. í Bretlandi, —
og rannsókn á frumstæðum
kynþáttum mundi sýna enn
aðra eigindaþróun.
Skalla-Gríms
afneita aðferðum íorfeðranna,
þrátt fyrir hrakspár allra og á-
rekslur við sjálf trúarbrögðin.
l’að var uppreisn gegn guði sæv
arins, hjátrú sagði að með hjálp
illra vætta hefði Grímur byr,
hvert sem hann vildi, göldróll-
ur og guðlaus væri hann. En
skáldið segir:
Pannig sífelll lýðsins leysa
lífshöft ill og þrautir grynna
þeir, sem voga röskt að reisa
rönd við guðum feðra sinna.
Annars væru ljóð og listir
lögzt í kör í auðmýkt hinna,
allra vona mættir misstir
— Grímur hafði ei heimalistir
Hrafnistu með sér lil grafar.
Pær eru erfð, sem aettarkvistir
yngri fá til vöggugjafar.
Pær hafa haldizt hvoru veifi
hjá oss, Norðmenn, — frá þeim
stafar
heiður Nansen, heppni Leifi.
Úr upplagi þeirra frænda,
Gríms Loðinkinna og Gríms
Úlfssonar, og úr uppeldi skildu
því, sem þeir fengu, þótt smá-
atriði hafi breytzt, fá íslending-
ar landnámshug og kjark lil
nógra úrræða, hvað sem á kann
að dynja í styrjöld. Auðvitað er
þeirri hæfni mjög misskipt, og
nýr tími heimtar nýja menn til
forystu; sé almúginn foringjum
sínum framar, skiptir hann um
þá. Pessi fullvissa er það, sem
stendur bak við öryggiskennd-
ina í svip hvers þunghúins al-
þýðumanns hér í dag.
Rvík, mánudag 4. sept. 1939.
Björn Sigfússon.
Er nokkurt vit að setja mynd
af fallegri stúllm upp viö hættu-
lega beygju?