Atlanten - 01.01.1907, Page 431
431 —
et Opraab til det islandske Folk, hvori et Fremtidsprogram
blev fremsat; det hedder heri: »Island skal være et frit For-
bundsland med Danmark, og det skal ved en Forbundslov, i
hvis Tilblivelse Islænderne tager uafhængig Del, bestemmes,
hvilke islandske Anliggender ifølge Landets [særlige] Forhold
maa være fælles for det og Riget. I alle andre Sager skal Is-
lænderne sammen med Kongen være eneraadende m. H. t.
deres Lovgivning og Styrelse, og de Sager skal ikke fremføres
for Kongen i det danske Statsraad. Paa dette Grundlag vil vi
gaa ind paa en ny Lov om Islands retslige Stilling, væsentlig
ifølge en Overvejelse af et paatænkt Mellemlandsudvalg«. Her
er der 3 Ting, der især bør lægges Mærke til, 1) kræves en ny
Forbundslov (for Loven af 1871), 2) det erkendes, at der maa
være Fællesanliggender, med andre Ord, der tages Sigte paa en
Realunion, 3) skal Landet være et »frit Forbundsland«; der
forklares uheldigvis ikke, hvad dette Udtryk skal betyde; det
er gammelt, Jon SigurOsson benyttede det (opfandt det?), men
han tænkte aldrig paa Personalunion; man lægger Mærke til,
at i Opraabet bruges Ordet »Land« om Island; derom udtalte
den nuværende Minister for Island, Hr. Bj. Jonsson, i sit Rlad
(Isafold 14/ii 1906): »Ordet Land betyder, at vi ikke tænker paa
at være et særskilt Rige«. Endelig kunde man hertil føje det
4. Punkt, Hentydningen til en Kommission til Behandling af
hele Spørgsmaalet.
Jeg skal her indskyde den Bemærkning, at i det nævnte
Aar (1906) udkom en politisk Pjece af Distriktslæge G. Hannes-
son, kaldt »Daggry«, hvori han søger at vise, at Island godt
kunde staa paa egne Ben som Stat og at det var bedst for det
at være det, med andre Ord helt at frigøre sig for Forbindelsen
med Danmark. Denne Pjece, der fra Forfatterens Standpunkt
er forholdsvis velskreven, har sikkert haft en ikke ringe Ind-
flydelse, især hos de yngre og yngste. løvrigt kan jeg ikke her
komme nærmere ind paa Pjecen, som er det første Udtryk for
Adskillelsestanken.
Omtrent saaledes stod Sagerne, da Kong Frederik d. 8. i
Sommeren 1907 besøgte Island. Under sit Ophold der nedsatte
han en Kommission af (13) danske Rigsdagsmænd og (7) is-
landske Altingsmænd »for at undersøge og drøfte Islands for-
fatningsmæssige Stilling i det samlede danske Rige«. Allerede
dette var fra dansk Side en overordenlig Indrømmelse. De is-