Helgarpósturinn - 12.12.1996, Blaðsíða 18

18
FIMMTUDAGUR12. DESEMBER1996
'JSWKÍ
Hvaöa leið liggur til landsins í hafinu, til eyjarinnar köldu og hrjóstrugu þar sem varla sést dagsins Ijós í
þrjá mánuði áður en við tekur tími hvíldarlausrar birtu í aðra þrjá? spurði Margrét Elísabet Ólafsdóttir í
bréfi frá Caen í síðasta tölublaði HP. í þessari grein er spurningunni svarað um leið og greint er frá því
hvernig fór á með íslenskum og frönskum rithöfundum á Norðurljósahátíðinni í Frakklandi.
íslenskir rithöfundar og
franskir mætast
Potturinn og pannan á bakvið Boré-
als de Normandie, Norðurljós í
Normandí, heitir Eric Eydoux. Eins og
svo margir aðrir norrænufræðingar í
Frakkiandi er hann gamall nemandi
Régis Boyer en hefur nú um árabil
verið prófessor við háskólann í Caen
og forstöðumaður Stofnunar fransk-
norskra samskipta og samvinnu, í
daglegu taldi OFNEC, sem starfar í
beinum tengslum við háskólann.
Eydoux á norska móður, talar lýta-
lausa norsku og hefur eins og margir
kennarar við norrænudeildina fengist
við að þýða bókmenntir Norðurland-
anna á frönsku. Margar bókanna eru
gefnar út af bókaútgáfu háskólans,
PUC, sem býr við þann munað að
þurfa ekki að hafa áhyggjur af hagn-
aði. í framhaldi af útgáfustarfinu
kviknaði hugmyndin að sjálfri hátíð-
inni.
Eydoux og samstarfsmenn hans
langaði til að koma verkum núlifandi
höfunda þessara landa á framfæri í
Frakklandi, en ein ágæt leið til þess er
að halda hátíð. Framtakið hefur ekki
tekist verr en svo að stærri bókaút-
gefendur, sem gjarnan veigra sér við
að taka áhættu með höfunda frá litl-
um menningarsvæðum, fylgjast orðið
grannt með því hverjir koma fram á
Boréals. Vinsældir finnskra, danskra
og norskra höfunda sem komið hafa
fram skemma áreiðanlega ekki fyrir
Guðbergi Bergssyni, Steinunni Sig-
urðardóttur og Thor Vilhjálmssyni,
en bækur þeirra eru gefnar út hjá virt-
um útgáfufyrirtækjum, Gallimard,
Flammarion og Acte Sud. Bækur
Kristjönu Gunnars eru hins vegar
gefnar út af kanadísku útgáfunni
Leméac og bækur Álfrúnar Gunn-
laugsdóttur og Vigdísar Grímsdóttur
hjá PUC.
Lítil þjóð, mikil menning
Caen er meðalstór borg á franskan
mælikvarða, en íbúarnir eru jafn-
margir og allir íslendingar. Það vekur
því athygli íbúanna, reyndar ekki í
fyrsta skipti, að á íslandi skuli leynast
jafnmargir hæfir listamenn og rithöf-
undar og raun ber vitni.
Mest var um að vera á hátíðinni
helgina 22.-24. nóvember. Dagskráin
hófst þó öllu fyrr með opnun sýninga
ýmiss konar, myndir Friðriks Þórs
hafa verið á dagskrá eins kvikmynda-
húss borgarinnar og teikningar
Muggs af Dimmalimm í borgarbóka-
safninu. í háskólanum var tveggja
daga ráðstefna þar sem haldnir voru
fyrirlestrar um íslenska sögu og
menningu með þátttöku Friðriks
Rafnssonar, Sveins Einarssonar og
Torfa Túliníus frá íslandi, Jean
Renaud, Régis Boyer og Fran^ois-
Xavier Dillmann frá Frakklandi að
ógleymdri Steinunni Le Breton, ís-
lendingnum í Caen og kennara við
norrænudeild háskólans. Síðla á
föstudag var svo opnuð sýning á graf-
íkverkum Valgerðar Hauksdóttur í
anddyri kennaraháskólans. Valgerður
hafði fyrr í vikunni haldið fyrirlestur í
skólanum og tekið nemendur í tíma.
Sýningin í skólanum var þó aðeins
„aukasýning", því daginn áður var
opnuð önnur sýning á verkum Val-
gerðar í galleríinu Mémoranda, sem
jafnframt er bókabúð, í gamla mið-
bænum.
Um kvöldið setti Bjöm Bjarnason
menntamálaráðherra hátíðina form-
lega í hliðarsal Abbaye-des-Dames-
klaustursins að viðstöddum formann-
inum Éric Eydoux og René Garrec,
héraðsstjóra Basse-Normandie-hér-
aðs og þingmanni Calvados-sýslu, en
héraðsráð er einn helsti styrktaraðili
hátíðarinnar. Boréals hefur því notið
góðs af vilja franskra stjórnvalda,
sem á undanförnum árum hafa lagt
áherslu á að draga úr miðstýringu og
fært valdið til héraðsráða og borgar-
stjórna, sem um leið hafa öðlast aukið
frelsi til að ráðstafa skattpeningum
heimamanna og halda uppi pólitík um
málefni héraðsins án afskipta frá Par-
ís. Héraðsráð Basse-Normandie hefur
notað þetta aukna svigrúm til að
styrkja tengsl íbúanna við söguna,
sem héraðið á að nokkru leyti sameig-
inlega með Norðurlöndunum. Björn
Bjarnason og René Garrec lögðu báð-
ir áherslu á þessa sameiginlegu arf-
leifð íslands og Normandíhéraðs í
ræðum sínum við setninguna. Eftir að
sagan þafði verið stuttlega rifjuð upp
hreif Áshildur Haraldsdóttir flautu-
leikari viðstadda aftur til nútímans
með því að flytja verk eftir Árna
Bjömsson og Atla Ingólfsson. Þá var
dreypt á kampavíni áður en haldið
var út í kirkju klaustursins þar sem at-
höfninnni lauk með tónleikum
strengjasveitar héraðsins og Ingveld-
ar Ýrar Jónsdóttur mezzósópran-
söngkonu.
Höfundar mætast
Á laugardagsmorguninn var opnuð
sögu- og arkitektúrsýning í Taflborðs-
sal hertogans af Normandí, en sögu-
sýningin er framlag íslenska mennta-
málaráðuneytisins til hátíðarinnar.
Eftir hádegið hófst „lestrarmót" rit-
höfundanna, sem flestir biðu spenntir
eftir. Rithöfundarnir höfðu allir verið
látnir lesa bók eða bækur eftir tiltek-
inn franskan höfund, sem á móti hafði
lesið bók íslenska höfundarins. Reynt
var að velja saman höfunda sem
skipuleggjendur töldu að ættu eitt-
hvað sameiginlegt. Þeir ræddu síðan
hver um annars bækur í sófum uppi á
sviði fyrirlestrasalar listasafnsins
með aðstoð milliliðar, rithöfundar
eða bókmenntafræðings, sem sá um
að kynna verk þeirra fyrir áheyrend-
um og stjórna umræðunni. Óhætt er
að segja að ótrúlega vel hafi tekist að
velja saman höfunda þótt skyldleik-
inn hafi ekki alltaf legið í augum uppi.
Það hefði eflaust líka verið hægt að
víxla valinu, sem sannar aðeins að
viðfangsefni skáldskaparins eru
margslungin um leið og þau hafa al-
menna skírskotun.
Pierre Bergonieux, sem lesið hafði
bók Kristjönu Gunnars, La Maraude
(The Prowler á frummálinu), sagðist
hafa orðið undrandi og glaður að upp-
götva að Kristjana hafði upplifað
samskonar hluti og tilfinningar uppi á
íslandi um miðjan sjötta áratuginn og
hann sjálfur í einangraðri sveit inni á
miðhálendi Frakklands. Sjálf var
Kristjana yfir sig hrifin af Bergonioux,
bæði manninum og höfundinum, en
hún hafði átt í nokkrum erfiðleikum
með að lesa bækurnar hans á
frönsku, máli sem hún hefur lítið vald
á. Guðbergur Bergsson áti hins vegar
ekki í nokkrum vandræðum með að
lesa bækur Paule Constant þótt hann
neitaði að tala frönsku á fundinum og
kysi að njóta aðstoðar þýðanda síns,
Catherine Eyjólfsson, sem túlkaði fyr-
ir hann. „Mér fannst það móðgun að
tala barnamál,“ sagði hann. Guðberg-
ur var alls ekki viss um að bækur
þeirra, Svanurinn og Dóttir nýlendu-
stjórans, ættu neitt sameiginlegt ann-
að en að þær segja báðar sögu af
stækkandi stelpum. Constant hélt því
hins vegar fram að þau ættu fleira
sameiginlegt en Guðbergur vildi við-
urkenna! Þau náðu því ekki saman
þarna á sviðinu og fengu stutta stund
til að tala saman á eftir, því Constant
hafði aðeins þriggja klukkustunda
viðdvöl í Caen, en komust þá að því
að Guðbergur þekkti tengdason henn-
ar. Fundum þeirra lauk með því að
Guðbergur fékk heimboð til Áix-en-
Provence.
Ást við fyrsta lestur
Samtal Álfrúnar Gunnlaugsdóttur
og ungverskættaða rithöfundarins
Agotu Kristof byrjaði heldur ekki allt-
of vel. Þær sögðust hvor um sig hafa
átt í mesta basli með bók hinnar og
höfðu misskilið eitt og annað, þótt á
endanum kæmi í ljós að misskilning-
urinn var minni en leit út fyrir í fyrstu.
Sameiginlegt eiga þær að skrifa stíl
sem gefur meira í skyn en látið er
uppi. Álfrúnu þótti miður að hafa ekki
fengið tækifæri til að hitta skáldsyst-
ur sína áður en þær mættust á svið-
inu, en þær bættu sér það upp með
löngum samræðum seinna um kvöld-
ið á kaffiteríu iistasafnsins.
Stefnumót Steinunnar og Emmanu-
ele Bemheim fór á allt annan veg.
Það var ást við fyrstu sýn eða öllu
heldur fyrsta lestur, því þær féllu
kylliflatar fyrir bókum hvor annarrar.
Þó er stíllinn ólíkur að öðru leyti en
því að þær forðast báðar að lýsa ná-
kvæmlega sálarlífi persóna sinna, en
báðar fjalla um ástfangnar nútíma-
konur sem fá meiri tíma til dag-
drauma en þær geta eytt með ást-
manni sínum.
Lestrarmótinu, og um leið þessu
helgarmaraþoni, lauk með fundi
Thors Vilhjálmssonar og Edouards
Glissand, karabískum rithöfundi og
landa Patricks Cahmoiseau, sem
komið hefur til íslands. Fundar þeirra
var beðið með óþreyju, enda eru þeir
elstir höfundanna og þekktastir hvor í
sínu landi. Þeir höfðu fengið tækifæri
til að hittast og ræða saman daginn
fyrir fundinn og voru því greinilega
orðnir mestu mátar, þótt ólíkir séu í
mörgu öðru en hörundslitnum. Thor
var líkur sjálfum sér og skorti ekki lýs-
ingarorðin á frönsku fremur en á ís-
lensku. Hann hældi Glissand í hástert,
sem svaraði með því að setja bækur
Thors í samhengi við íslendingasög-
urnar, sem hann greinilega þekkir
mætavel. Þeir gátu síðan mæst í
Faulkner, sem Glissand hefur nýlega
skrifað um ritgerð í formi bókar, en
hann er ekki síður merkilegur fræði-
maður en rithöfundur, sem vert er að
veita nánari athygli, ekki aðeins þegar
farið er til Caen heldur einnig uppi á
Islandi. Og við sem vorum viðstödd
höfum látið sannfærast um að á leið
að landinu, hvaða landi sem er, er
vissara að hafa viðkomu í bókum.