Vísir - 14.03.1970, Blaðsíða 7

7
M. nuH 1970.
cTWenningarmál
- •
. •
Réttur og skylda
T Tindarlega ofeafengm cteila hef
nr staðíð í Morgunfolaðóra,
dá&tun Velvakanda, öðrum
þræði undanfarið út af starf-
serni Leikfélags Akureyrar, nú
siðast sýnrngu þess á Gulina hiið
inu. Sýningum leiksins er nú
lokið og munu þær hafa hlotið
ailgóða aðsókn og undirtektir.
En svo megn virðist óánægja
manna nyrðra með leikendur og
sýnmguna hafa orðið að til tals
hafí komið í fullri alvöru að
erfingjar Davíðs Stefánssonar
höfðuðu mál á hendur Leikfé-
laginu vegna meintra breytinga
þess á lerknum. Sá orðrómur
var ekki endanlega kveðinn nið
ur fyrr en fyrir fáum dögum.
Og það mál var ekki fyrr út-
kljáð en fréttist að Þjóðleikhús
ið hefði fyrir tiimæli erfingja
Emils Thoroddsen fellt niður úr
sýningu Pilts og stúlku söngva
þá sem aukið var í leikinn fyrir
frumsýningu á dögunum.
ííæöi þessi mál eru eftirtektar
verð — þótt ætla megj að
deilurnar um Leikfélag Akur-
eyrar séu að miklu ley-tí innan-
héraðsmál sem utanaðkomandi
er torvelt að gera sér fulla grein
fyrir. Varla þarf að efast um að
í báðum tilfellum hafi verið sam-
ið um sýningarrétt leikjanna
með venjulegum hætti. Um hitt
kynni að reynast ágreiningur
hvaöa réttindi og skyldur fram-
sal sýningarréttar feli raunveru-
lega í sér. Hinar umdeildu
breytingar á Gullna hliðinu
voru í því fólgnar að styttingu
leiksins var öðru vísi hagað en
venja hefur verið og mikið fellt
niður af tónlistinni við leikinn,
en ekki hefur þess heyrzt getið
að texta leiksins væri vikið við
né aukið við hann. Er um breyt-
ingar teifcrits að ræða þó
vikið sé frá venjubwndmni srið-
setningu? Satt að segja imtn
Gtrtlna Wiðið aidrei hafa verið
lerkið með ðllu óetytt frá upp-
runalegri gerð höfundar. En frá-
leitt virðist, að óreyndu, að
unnt sé að lögbjóða eða dóm-
festa tilteknar aðferðir, viðhorf
við efninu, í sviðsetningu leik-
rits. Þvert á móti hlýtur það að
EFTIR
ÓLAF
JÓNSSON
verða eitt verkefni hverrar svið-
setningar, nýrrar áhafnar, leik-
stjórnar verks eins og Gullna
hliðsins að leita sinna eigin
skilnings og túlkunarleiða að
verkinu. Það er ótvíræður
réttur leikhússins — en skylda
þess hins vegar að gæta fyllsta
trúnaðar við verkið og höfund-
inn, anda þess en ekki manna-
setningar, listræna möguleika
þess, við aðstæður leikhópsins
og leikhússins sem í hlut á. Allt
orkar tvtmælis þá gert er — en
endanlegi rriat þess hversu tek-
izt hafi verður i eðlj sínu list-
rænt. Listrænt mat er hins vegar
hætt við að reynist torvelt að
sannprófa fyrir dómstóli.
Tjetta mál er m. a. eftirtektar-
vert vegna þess að á slíkt
endurmat hinna „þjóðlegu“ ís-
lenzku leikja er liklegt að reyni
í vaxandi mæli í framtíðinni. Ti!
þeirra leikverka, einustu arf-
leifðar leikrita og leikhefðar sem
lerkhúsin eiga á að skipa,
teljast bæði Gullna hliðið og
Piltur og stúlka. Krafan um að
söngtextar Olfs Ragnarssonar
yrðu felldir brott úr sýningunni
hlýtur að byggjast á því mati að
beir brjóti gegn viðeigandi trún-
aði við verkið, mirmsta kosti
góðum smekk í meðförum þess.
Þjóðleikhúsið lætur undan þvi
mati í stað þess að halda til
streitu samningsbundnum rétti
sínum til sýningar með þessum
hætti. En fráleitt væri að túlka
þessa niðurstöðu á þann veg að
leikgerð Emils Thoroddsen eftir
Piltj og stúlku, mótuð eins og
að sínu leyti Gullna hliðið af
aðstæðum í Iðnó á fyrrj tíð, sé
arfhelgað verk sem í engu efni
megi víkja frá. Það var meira
aðfinnsluefni að þessarj sýningu
Pilts og stúlku en breytingar
væru gerðar á henni, að breyt-
ingamar voru gerðar af bág-
bornum smekk, dræmar og hik-
andi. Og það hefur verið að-
finnsluefni að hinum fyrri sýn-
ingum þjóðlegra leikrita í Þjóð-
leikhúsinu að þær væru mikils
til um of mótaðar af smekk og
aðferðum fyrri sýninga í Iðnó
þar sem allir þessir leikir hafa
alið mestan aldur sinn til þessa
Á því hlýtur að verða breyting.
Með máttugri leikhúsum, betur
búnum en áður fyrr, nýjum
kynslóðum leikhúsmanna, nýj-
um áhorfendum hlýtur að veröa
freistað að taka hin arfhelguðu
þjóðlegu viðfangsefni nýjum
tökum — eigj þau að eiga líf og
þroska framundan i leikhúsun-
um. Það er ekki einasta réttur
leikhúsa heldur einnig skylda
þeirra.
Sigurður Jakobsson skrifar urn kvikmyndir:
KÚREKAR
Undir urðannána.
(The Stalking Moon).
Leikstjóri: Robert Mull-
igan.
Aðalhlutverk: Gregory
Peck, Eve Marie Saint.
Hafnarbíó.
Jyið er fremur sjaldgæft nú
orðið aó sjá sæmilega vel
gerðar afþreyingarmyndir. Und-
anfarið hafa bióin ælt mis-
kunnarlaust yfir bíógesti ame-
rískum og amerísk-ítölskum
kúreka- og æsingamyndum af
allra lélegustu gerð. Þvi er á-
nægjulegt að finna einstöku
sinnum vin i þessari hryllilegu
eyðimörk íslenzkra kvikmynda-
húsa. Fyrir skömmu hóf Hafnar-
bíó sýníngar á „The Stalking
Moon“ eftir Robert Mulligan
með Gregory Peck og Eve Marie
Sanu , aðalhlutverkum. Og þó
sfnið í mynd þessari sé sízt
merKilegra en gengur og gerist
i myndum af þessu tagi þá er
handbragðið hins vegar stórum
merkilegra.
Mr. Peck er um það bil að
hætta herþjónustu er hann
kemst i kynni við hvíta konu
sem dvalizt hefur 10 ár með Ind-
íánum og eignazt dreng með
Salvaje þeim blóðþyrstasta og ó-
svífnasta af þeim öllum. Mr.
Peck býður konu þessari ráðs-
konustöðu hjá sér og þiggur
hún boð hans. Þetta mislíkar
barnsföður hennar stóriega og
gerist hann nú enn meira fól en
nokkru sinni fyrr og svífst einsk
is til þess að ná syni sínum úr
greipum hvíta mannsins. Lýkur
myndinni svo með einskonar ein-
vígj þeirra Salvaje og Gregory
Peck.
Þrátt fyrir þennan fremur lít-
ilsiglda söguþráð hefur leikstjóra
tekizt að gera furðu sæmiiega
mynd. Frá og með fyrstu sen-
unni byggir hann markvisst upp
spennu sem nær hámarki sínu i
fyrrgreindu einvígi. Persónurnar
eru mjög raunverulegar og eðli-
legar; maður hefur jafnvel á til-
finningunni að þessir fáu kúrek-
ar sem i myndinni sjást séu bara
venjulegir menn sem lítið gaman
hafa af að berjast við Indíána.
Og fyrir bragðið verður myndin
allt að því trúverðug lýsing á
því fólki sem hún greinir frá.
Alvarez Kelly.
Stjörnubíó.
Tjað er í raun og veru ekki ein-
* leikið hve bíóeigendur eru
ólsegir við að verða sér úti um
vondar myndir til þess að sýna
í húsum sínum. Þó minnist ég
þess ekki í fljótu bragði að hafa
séð aðra eins mynd og Alvarez
Kelly í öllum þeim hafsjó óþol-
andj mynda sem hér hafa verið
sýndar. Það er gersamlega ó-
gerningur að t'inna nokkurn
skapaöan hlut til þess að hrósa
í myndinni; hver vitleysan og
endaleysan leiðir aðra í handrit-
inu, leikstjórnin er í molum og
leikararnir hver öðrum verri.
Eiginlega er stórfurðulegt
hvemig aðstandendum myndar-
innar hefur tekizt að dauð-
hreinsa hana af öllu því sem
kalla mætti heilbrigða skynsemi
eða þokkaleg vinnubrögð, en
Bandaríkjamenn láta sér ekki
allt fyrir brjósti brenna. Það er
varla ástæða til að rekja gang
myndarinnar hér en þó má geta
þess-að hún sýnir hve Suður-
rikiamenn fóru illa með Noröur-
rikjamenn i þrælastriðinu.
.v.v

Tón Háifdánarson og Björn Þor
" steinsson urðu jafnir og efst
ir á skákþingj Reykjavíkur með
9 vinninga af 11 mögulegum.
líeppnin milli þeira var mjög
jöfn allt til loka, en þeir unnu
báðir 4 síðustu skákimar.
Jón Hálfdánarson, sem að
undanförnu hefur dvalizt við
nám erlendis, tefldi af öryggi
og naut sín sérstaklega i enda-
tafli. Hann tapaði einni skák,
fyrir Andrésj Fjeldsted, en gerði
jafntefli við Jón Kristinsson og
Svavar Svavarsson.
Björn Þorsteinsson tefldi af
miklum sigurvilja og gerði ekk-
ert einasta jafntefli. Hann tap-
aði fyrir Jónj Kristinssyni og
Jóni Hálfdánarsyni. Björn er
fyrst og fremst sóknarskákmað
ur, jafnan reiðubúinn að tefla
á tvær hættur.
Jóni Kristinssyni tókst ekki
að verja titil sinn og virkaði
hálf þreyttur eftir alþjóðlega
skákmótið. Hann tapaði engri
skák en gerði 6 jafntefli og
hlaut 8 vinninga.
í 4.-9. sæti urðu Þorsteinn
Skúlason, Ólafur Orrason, Ólaf
ur Magnússon, Jóhann Þ. Jóns
son. Einar Sigurðsson og Gylfi
Magnússon með 7 vinninga.
í síðustu umferð mótsins vann
Jón Hálfdánarson Ólaf Orrason
örugglega. en hjá Birni Þor-
steinssyni og Þorsteini Skúla-
syni gekk á ýmsu.
Hvítt: Björn Þorsteinsson
Svart: Þorsteinn Skúlason
Sikileyjarvörn.
1. e4 c5 2. Rf3 a6 3. c3
Hér er 3. d4 ekki talið gefa
hvítum gott tafl. Skákin Friðrik
: Keres, áskorendamótinu 1959
tefldist 3 . ... cxd 4. Rxd Rf6
5. Rc3 e5 6. Rf3 Bb4 7. Rxe
0 — 0 8. Bd3 d5 og svartúr fékk
betra tafl og vann.
3. ... d5 4. Dxd 5. d4 e6
6. Be2
Hér er einnig leikið 6. Bd3
Piltur og stúlka í Þjóðleikhúsinu: Sigríður: Margrét Guð- ®
mundsdóttir, Gróa á Leiti: Bríet Héðinsdóttir, Ingveldnr í
Tungu: Guðbjörg Þorbjarnardóttir.
■VW|
BWB
Rf6 7. 0-0 Be7 8. De2 0-0 9. dxc
Dxc 10. Rbd2 með. betra tafK
fyrir hvítan.
6. ... Rf6 7. 0-0 Be7 8.
Re5 0-0 9. Bc4 Dd8 10. DI3
cxd 11. Hdl Dc7 12. cxd Rbd7
13. De2 b5 14. Bb3 Bb7 15. Rxf
Dc6.
Svartur má tæplega þiggja
fórnina. T.d. 15... KxR 16. Dxet
Ke8 17. Hel Rg8 18. Bg5 Dc6
19. DxBt RxD 20. HxRt Kd8
21. He6t og hvítur hefur tveim
peðum meira.
Eða 18.... Rdf6 19. d5 og
hvítur hefur mikla sókn.
Við 15. ... HxR leikur hvitur
16. Dxe og vinnur manninn aft-
ur með yfirburðatafli.
16. d5! exd
Hér kom 16.... Rxd mjög til
áiita. T.d. 17. Rg5 Re3 18. fxR
BxR 19. Dg4 DxB 20. HxD
Bxet 21. Khl BxH og hvítur má
mjög gæta sín.
, 17. Rg5 Rc5 18. Bc2 Rce4 19.
RxR RxR 20. Bb3 Df6 21. Be3
Ef 21 . . . Hxd KhS og hvítur
hefur tapað dýrmætum tíma.
21. .. . Had8 22. Bd4 Df4
Öruggara var 22 .. .Df7, en
svartur hefur djarfa fórn í
huga.
23. f3 Bd6 24. DxR Dxht 25.
Kfl HdeS 26. Bxdt Kh8 27.
Dg4 He7 28. BxB?
Ónákvæmni, sem gefur svört
um nokkra möguleika. Öruggara
var 28. Bgl Dhl 29. Rc3 Bc5 30.
Re2 og hvítur er úr allri hættu.
28....HxB?
Méiri möguleika veitti 28 ...
Dfalt 29. Bgl Bc5 30. Hd4 Helt
31. KxH DxBt 32. Kd2 BxH 33.
Kc2 Be3 og hvitur á enn nokkra
örðugleika fyrir höndum. En
svartur var kominn í mikið tíma
hrak og þá er ekki að sökum að
spyrja, .
29. Bgl! De5 30. Rc3 b4 31.
De4 DxD 32. RxD og svartur
tapaöj á tfma.
Jóhann Sigurjónsson