Lesbók Morgunblaðsins - 17.02.1929, Síða 7

LESJ3ÓK MORGUNBLAÐSINS
55
sem býr á flatlendinu, öðlast ekki
staðfestu og áræði fjallbúans.
íslenskri gestrisni hefir stund-
um verið haldið á lofti, sem eins-
dæmi og fyrirmynd sannrar gest-
risni. Ætlun mín er alls ekki að
vilja steypa henni úr þeim tifjn-
arsessi; eftir minni reynslu treyst-
ist jeg ekki til þess, enda ann je«í
Islandi vel þessa lieiðurs. Þótt
undantekningar sjeu mjög margar
—* fyrir utan suma þá staði, sem
fremur má skoða sem öpinber
gisti- eða matsöluhús en sem heim-
ili, — þá hygg jeg, að gestrisni
á mörgum íslenskum sveitaheim-
ilum eigi ekki víða sinn líka. —
Hjálpast þar tvent að: Meðfædd
hjálpfýsi og umhyggja fyrir gest-
inum, að láta honum líða sem best
og einskis skorta; Og hinsvegar
oft og tíðum nýnæmið á að sjá
ókunnugt mannsandlit, ánægjan
yfir þeirri óvæntu tilbreytingu að
liafa næturgest, sem kemur ef til
vill langt að, og hefir frjettir og
nýjungar að segja.
En íslenska gestrisnin á skæðan
keppinaut í Sviss. Naut jeg henn-
ar oftar en einu sinni. Minnisstæð-
ust er mjer dvölin í Ijenzburg. Jeg
var boðinn þangað ásamt norsk-
um vini mínum og samverka-
manni, Braseth að nafni, til prests-
hjóna; höfðu tvö börn þeirra, son-
ur og dóttir, unnið með okkur í
Liechtenstein. Lenzburg ej- lítill
bær í þýska Sviss, milli Zúrich og
Basel, nafnkunnur fyrir aldin-
mauksgerð. Uppi á hárri hæð við
bæinn stendur æfagamall kastali,
sem ameríkski miljónamæringur-
inn Ellsworth keypti fyrir stríð.
Kostaði hann miklu fje til að gera
við kastalann, sem var í slæmu
ástandi, og kemur nú þangað til
nokkurra vikna dvalar árlega. —
Eins og kunnugt er, hafði hann
átt mikið saman að sælda við Am-
undsen, og eitt sinn kom Amund-
sen með lionum þangað. Prestur-
inn sagði okkur frá þessu og
kvaðst sjálfur hafa sjeð og talað
við Amundsen. Þetta var einmitt
fyrri hluta ágúst um það leyti,
sem öll von var að hverfa um
afturkomu hins mikla landkönn-
uðar.
Við stóðuin þar við í tvo daga,
Og einskis var látið ófreistað til
-að gera okkur dvölina sem á-
nægjulegasta. Fyrri morguninn,
þegar okkur var borið kaffi í
rúmið, varð mjer að oi’ði við
Braseth: „Nú, hjer er bara alt
eins og heima!“ Þayna var okkur
fært kaffi með sykri, brauði og
smjöri, aldinmauki og ávöxtum
eins og við gátum etið; ekki sykr-
aðar kaffikökur eins og heima, því
að slíkt þekkist víst hvergi aun-
arstaðar, heldur venjulegt hveiti-
brauð, eins og borðað er við allar
máltíðir. Braseth sagði við mig,
að hann hefði oft fengið morgnin-
kaffi í rúmið í Noregi, en aldrei
vel úti látinn morgunverð eins
og hjer.
Svissneska þjóðin er mjög söng-
elsk. f Stærstu borgunum eru fjöl-
mennar og góðar hljómsveitir, og
minni borgir liafa einnig sína söng-
fiokka og jafnvel hljómsveitir.
En það sem vakti enn meiri eft-
irtekt mína, voru svissnesku þjóð-
lógin. f öðru eins framfaralandi
og Sviss þarf enginn að undrast,
þótt æðri sönglist sje mikið stund-
uð og í hávegum höfð. En hitt er
merkilegra að sjá þar þykkar ]>jóð
lagabækur inni á heimilum ekki
huldar þumlungsþykku ryklagi
cða neðstar í bókabunkanum, held-
ur við hliðina á sónötum Beet-
liovens og söngvum Scuberts. Eru
þjóðsöngvar þessir á hvers manns
viirum og margir gullfallegir. —
Fundir byrja með því, að allir
syngja eitthvert þekt þjóðlag; í
heimahúsum eða annarstaðar, þar
sem nokkrir vinir koma saman,
stytta þeir sjer stundir við að
„taka iag.“
Þetta hefir líka verið gömul og
góð venja á íslandi, en því miður
jnun hún ekki eiga annari eins
vinsæld að fagna nú. Hygg jeg,
að til þess liggi þrjár ástæður.
Sú fvrsta, að í sveitinni er færra
fólk en áður, og þegar til kaup-
staðanna kemur, þykir ekki „móð-
ins“ að syngja gömul þjóðlög.
Onnur ástæðan er sú, að í sveit-
inni vantar nú „fjörgjafann“,
brennivínið( sem mun hafa átt
ekki all-lítinn þátt í mörgum fjör-
ugum söngkvöldum. Þriðju- og að-
alástæðúna hygg jeg vera þá, að
sveitirnar sjeu komnar á þá skað-
legu og röngu skoðun kaupstað-
anna, að þjóðlögin sjeu úrglt og
þoli ekki samkepni nútíma lista,
og að alþýða manna syngi ekki
nógu vel og „kunni“ ekki að
syngja.
„Nú eru,“ segja menn, „lærðir
söngmenn og hlj<)ðfæraleikendur
á hverju strái, sem „troða upp“
við öll möguleg tækifæri; og hver
ætli hafi ánægju af að lilusta á
mig, eftir að liafa heyrt til þeirra.
Þegar Eggert Stefánsson eða Páll
ísólfsson hafa haldið hljómleika
hjer, þá þakka menn líklega fyrir
að heyra gamalt þjóðlag úr ryðg-
uðum bóndabarka.“ — Heima hjá
mjer var venja, að málfundir eða
ungmennafjelagsfundir byrjuðu
og enduðu með ' söng; kringum
jólatrjeð á, aðfangadagskvöld var
líka altaf sungið. Frá því jeg man
fyrst eftir mjer og alt til full-
orðinsára voru þetta einar mínar
mestu ánægjustundir. Og nii er
jeg sannfærður 11111 að ef jeg
lieyrði í lcvöld töfraflautu Mozarts
á Operunni, eða fimtu hljómkviðu
Beethovens leikna af tvö hundruð
manna hljómsveit, þá mundi jeg
annað kvöld hlusta með óblandinni
ánægju á „Hvað er svo glátt“ eða
„0, fögur er vor fósturjörð“
sitngið tvíraddað af sveitungum
mínum norður á Ásum, ]tar sem
hver syttgi með sínu nefi.
Jeg mundi fegittn fórna tveimur
„Beethovens-kvöldum“ fyrir eitt
„tvísöngskvöld.“ Væri sannarlega
mikið til ]>ess vinnandi, að hægt
væri að reisa íslenska tvísönginn
upp frá dauðum. Hann er á söng-
sviðinu það sem glíntan er á í-
þróttasviðinu. Það er nokkur bót
í máli, að kveðskapurinn virðist
vera að lifna við á ný og vinna
hylli manna.
í Frakklandi hefi jeg aldrei sjeð
eða heyrt eitt einasta þjóðlag. —
Fyrir utan þjóðsöng Frakka, „Ija
Marseillaise" (,Fram til orustú),
sem nationalistar syngja og leik-
inn er við hersýningar og opin-
berar móttökur erlcndra stór-
menna, nokkra kirkjusöngva, sem
trúaði hluti þjóðarinnar syngur
við messur, og „I’rnternationale11,
sein sósíalistar syngja við sítiar
„guðsþjónustur“, heyrir maður
varla sömu söngvana ár eftir ár.
Það úir og grúir af Ijettúðar- og