Lesbók Morgunblaðsins - 07.12.1930, Side 4

360
LESBÓK MORGUNBLAÐBINS
sýna grimd gráu rottunnar, sem
komtn er frá Norðup-Kína— Hún
hikar jafnvel ekki við í sjálfsvörn
-fcð ráðast .á fullorðna menn.
Sjómenn liafa margar sögur af
því að segja; |>ví að gráu rott-
urnar eru svo að segja í hvérju
einasta skipi, hvort heldur það
eru gömul seglskip, eða ný far-
þegaskip. Á hinum gömlu skipum
ei- engin leið að útrýma þeim, og
þær flytjast um borð í nýju skiji-
in með fyrsta farangrinum, sem
fer um borð. Þær kunna ekki að
liræðast. Og þær evða og spilla
öllu. sem fyrir þeim verður. Þær
ráðast á lifandi svín og eta stói-ar
holur inn í fleskið; þær eta sund-
fit af gæsum og ungar endur
drepa þær. Einu sinni drápu þær
þrjá afríkanska fílkálfa í dýra-
garði Hagenbeeks á þann hátt að
þær nöguðn þófana undan iljum
þeirra. Og frekja þeirra verður
takmarkalaus þegar þær finna
það, að menn fá ekki reist rönd
við ]>eim. Hinn 27. júní 1816
rændu þær t. d. öllum matarforða
úv búrinu hjá Napoleon mikla, á
St. Helena, svo að keisarinn og
fólk hans hafði ekkert til að nær-
ast á. Þar var svo mikið af þess-
um rottum, að þær voru ekki nema
nokkra daga að naga sig í gegn-
um veggina á húsi Napoleons. Og
meðan keisarinn sat, að borðum,
fyltist oft stofan af þessum kvik-
indum og varð Napoleon þá á-
samt þjónum sínum að leggja til
reglulegrar orustu við þær. Ekki
var hægt, að hafa þar neina ali-
fugla, því að rotturnar drápu þá
jafnharðan.
Þannig, og ver þó, haga ]>ær sjer
á eyjum, þar sem þær hafa náð
fótfestu. Á -Tuan Fernandez (Ro-
bmsoo-eyjunni) var t, d. orðið svo
mikið af þeim „að þær drápu
fjölda hunda og katta, og póli-
tísku fangarnir, sem fluttir voru
]>angað í byrjun 19. aldar, urðu
altaf. að hafahjá sjer 6—8 ketti
fil ]>ess að hafa nokkurn frið fyrir
róttunum um nætur.“ Og það er
skemst á að minnast að í fyrra
eyðilögðu rottur alla mais og hrís-
akra á Vestur-Floreseyjum svo að
rúmlega 25 þús. manns voru að ] ví
komnar að verða hungurmorða.
Þessi stefnivargur af rottum er
augljósasti vottur þess hver lífs-
kraftur fylgir þessu kyni. 2—3
mánaða gamlar fara þær að eign-
ast afkvæmi og þær gjóta 6—7
sinnurn a an Og eiga 6—8 grisl-
inga i hvert sinn (jafnvel eru þess
Jæmi að rotta hefir eignast 22
grislii.ga í einu). Á einu ári geta
því ein rottuhjón eignast, 862 af-
kvæmí, en meðaltalan verður tæp-
lega svo iiá. Menn, sem ekki hafa
annað að gera, hafa reiknað við-
komuna hjá rottunum og þeim
telst f vo til að afkomendur einna
rottuhjóna sjeu orðnir 50 milj,-
arðar eftir 10 ár. En það nær
víst ekki neinni átt, því að ef
svo væri, þá mundi ekkert rúm
lengur til í heiminum fyrir rott-
i’.rnar. En hitt er satt, þótt sorg-
legt fie, að á meginlandinu eru
fleiri rottur heldur en menn. Og
tjón það, sem þessir skemdarvarg-
ar valda á einu ári, nemur hærri
upphæð heldur en allar hernað-
arsknldirnar.
Fjrir stríð reiknuðu menn hvað
rotta þyrfti að meðaltali á dag til
þess að lifa á, og var þá miðað
við alla ódýrust.u vörur, svo sem
grænmeti, brauð og kartöflur, og
þá komust menn að þeirri nið-
urstöðu að hver rotta mundi eta
fyrir kr, 4.50 á ári, Á þeim bæ,
þar sem eru 100 rottur, eta þær
því kr. 450 á ári fyrir bóndan-
um. En þær skemma og spilla
mörgum sinnum meira og þær láta
sjer ekki nægja hið Ijelegasta og
ódýrasta, ef völ er á öðru, því að
þær eru mestu sælkerar. Og því,
ei þær ekki eta, spilla þær, di*aga
burtu, og sýkja. Enn fremur valda
]>ær stórkostlegu tjóni á bygging-
um. í Þýskalandi er beint tjón,
sem þær valda árlega, metið á
margar miljónir gullmarka. Danir
töldu, að ]>ær liefðu gert sjer 7
miljón króna tjón árið 1907. —
Enska matvælanefndin mat tjónið
þar í landi árið 1920 á 15 miljónir
sterlingspunda, en bagfræðingar
töldu að það mundi hafa verið
alt að 40 milj. sterlingspunda.
Bandaríkjamenn telja, að þar i
landi sjeu 100 miljónir rotta, og
á liverju ári fari í þær matvæli
fyrir 100 miljónir dollara, eða
með öðrum orðum, að það þurfi
200.000 verkamanna á ári til þess
að vinna fyrir rottunum!
En þetta mikla tjón, sem rott-
urnar valda mannkyninu, er þó
ekki ]>að versta. Hitt t.jónið er
miklu meira sem ]>ær valda sem
sýklaberar. Þær útbreiða pestina
(svarta dauða), eða öllu heldur
flæmar, sem lifa á þeim. í mag-
anum á hverri fló, þó lítil sje, eru
50.000 pestarsýklar. Náttúran er
furðuleg, en það eru ekki alt dá-
semdir sem hún hefir upp á að
bjóða. Sem betur fer hefir mann-
kynið komist upp á að verja sig
fyrir ýmsum verstu hættunum.
Rotturnar bera húsdýrasjúkdóma
land úr landi, sjerstaklega gin- og
klaufaveiki. Eru rotturnar svo
næmar á Jiessa veiki, að þær verða
sýklaberar undir eins ef ]>ær að
eins koma nærri slefu eða taði
veikra dýra, og flytja svo veik-
ina bæ frá bæ. Rottur bera einnig
svínaveiki, fuglapest, berkla, milt-
isbrand, húðsjúkdóma, krabbamein
o. fl.
Þegar alls þessa er gætt, virðist
það óhjákvæmilég skylda mann-
kynsins að berjast, með öllum
vopnum gegn rottunum. I sumum
löndum hafa verið sett lög um út-
rýming rottunnar og í Þýskalandi
eru t. d. ákveðnir sjerstakir -dagar
til þerferðar gegn þeim,