Lesbók Morgunblaðsins - 18.10.1936, Síða 4

S32
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
þangað til hann var skipaður
landshöfðingi 10. apríl 1886. Því
virðulega embætti gegndi hann í
18 ár, með heiðri og sóma, eða
þangað til 1. febr. 1904 að stjórnin
var flutt inn í landið, og innlend-
ur ráðherra tók við stjórnartaum-
unum, og landshöfðingjaembættið
jafnframt lagt niður. Hafði Magn-
ús landshöfðingi þá verið emhætt-
ismaður í 33 ár ,og gegnt þremur
virðulegustu embættum landsins,
en auk þessa vann hann íslandi
þau 7 ár sem hann starfaði hjá
ísl. stjórnardeildinni í Kaup-
mannahöfn. Starfstími hans í
þágu lands og þjóðar var því
full 40 ár, og hefði vissulega get-
að orðið lengri, hefði hinn nýi
tími ekki krafist þess að þekking
hans og reynsla væri „grafin 1.
febr. 1904“.
En svona var þá farið með
manninn sem 1886 var talinn að
hafa svo mikla yfirburði yfir alla
aðra, að það „þótti sjálfsagt að
hann og enginn annar“ vrði lands-
höfðingi, og sem þjóðin átti allra
manna mest það að þakka, að hún
var „í efnalegu tilliti sjálfstæð
þjóð“.
*
SVO sem vænta mátti, hlóðust
fljótlega ýmisleg tninaðar-
störf á Magnús Stephensen eftir
að hann kom til landsins 1870.
Arin 1871 og 1873 var hann að-
stoðarmaður konungsfulltrúa á
Alþingi, og 1874 var hann kjörinn
í bæjarstjórn Reykjavíkur og átti
sæti í henni í 12 ár, þangað til
hann varð landshöfðingi. Hann
var fyrsti skrifstofustjóri Alþingis
1875. Sama ár var hann skipaður
af stjórninni formaður nefndar
um skattamál, til undirbúnings
skattalögunum sem sett voru 1877
og voru gildandi til 1921 eða í 44
ár.
í 10 ár var hahn endurskoðun-
armaður landsreikninganna, og í 9
ár í stjórn Landsbókasafnsins.
Konungkjörinn þingmaður var
hann skipaður 1877. 011 þessi störf
hafði hann með höndum * auk
tveggja embætta síðustu árin —
þangað til hann varð landshöfð-
ingi. En auk þessa var hann for-
seti Reykjavíkurdeildar Bók-
mentafjelagsins, frá 1877 til 1884.
Var hann Bókmentafjelaginu hinn
þarfasti maður í hvevetna, sem
vænta mátti, enda gerði það hann
að heiðursfjelaga.
t hans forsetatíð hóf Tímarit f je-
lagsins göngu sina og ritaði liann
í það nokkrar merkar ritgerðir.
Magnús landshöfðingi starfaði
á Alþingi í 35 ár, og þritugasta
og sjötta árið var hann skrif-
stofustjóri þess. Fram til þessa,
mun aðeins einn maður (Ben. Sv.
sýslum.) hafa átt þar lengri starfs
tíma. Fullyrt er af kunnugum, „að
cnginn einn maður (á þessu tíma-
bili) hafi haft jafnmikil áhrif á
þingið og hann, .... orð hans
voru jafnan mikilsmetin, og á
engan var hlýtt með meiri athygli
en hann“. Stundum, t. d. meðan
hann var konungkjörinn þingmað-
ur, er hann talinn að hafa verið
næstum einvaldur í efri deild,
„sökum dugnaðar síns, þekkingar
og andlegra yfirburða“.
í fjármálum var hann mjög
varfærinn, en samgöngur vildi
hann efla og styrkja, sem mest
hann mátti, enda var það fyrst í
hans landshöfðingjatíð, að nokk-
uð er unnið varanlegt að sam-
göngubótum hjer á landi. Þá voru
bygðar fyrstu stórbrýrnar, yfir
Ölfusá 1891, og Þjórsá 1895, og
var með þeim brúarbvggingum
fullkomnuð hugsjón, sem frændi
hans sjera Hannes Stephensen
prestur í Fljótshlíðarþingum,
hrcyfði fyrstur manna á fundi að
Stórólfshvoli 1872.
Þegar Magnús landshöfðingi
vígði Ölfusárbrúna 8. sept. 1891,
,,bað hann til guðs um það, að
gefa þjóðinni dug og dáð, áræði
og framtakssemi, til að halda því
áfram, sem svo vel er byrjað, með
þessu fvrirtæki, svo það marki
nýtt tímabil í sögunni, henni til
hagsbóta“. Og að síðustu mælti
hann: „Óskum þess, að sama nátt-
úra fylgi þessari gersemi vorri og
hringnum Draupnir, að af henni
drjúpi á skömmum tíma viðlíka
margar brýr jafngóðar, yfir þau
vatnsföll landsins, er þess þarfn-
ast mest“. Þessi orð Magnúsar
landshöfðingja lýsa vel hug hans
til samgöngumálanna, og sem bet-
ur fer hafa þessar óskir hans og
bænir verið heyrðar, því nú eftir
45 ár er búið að brúa öll stærstu
vatnsföll landsins, sem unt er að
briia, og tvær og þrjár brýr komn-
ar á sum þeirra.
*
JÓN MAGNÚSSON, síðast for-
sætisráðherra, sein um 8 ára
skeið var næsti og nánasti sam-
verkamaður Magnúsar landshöfð-
ingja, lýsir honum svo, sem manni
og embættismanni:
„Það sem jeg tók fyrst eftir, og
svo hygg jeg flestum farið hafa,
sem kyntust honum, það voru vits-
munir hans og kraftur. — Pjöl-
hæfni gáfna hans og skýrleikur
fi'ábær, greindin framúrskarandi
glögg, og framsetning gagnorð og
með afbrigðum ljós. Hann var
allra manna fljótastur að átta sig
á hverju því máli, er fyrir hann
kom. — Minni í senn jafn sterkt,
jafn trútt og jafn fjölhæft, hygg
jeg engan samtíðarmanna hans
hjerlendan hafa haffr. Hann var
afarfljótur að afgreiða embættis-
störf sín, og hjá honum lá aldrei
neitt stundinni lengur. Hann hafði
því jafnan mikinn tíma afgangs
frá embættisstörfum, og varði
honum mestum til lesturs, til náms
getur maður sagt, því um hann
mátti segja, eins og sagt var fyrir
löngu um annan mann, að „hann
nam alt það er hann las, og mundi
alt það er hann nam“. Það ræður
því að líkindum, hvílíkum ótæm-
andi fjársjóð alskonar fróðleiks
hann safnaði, því hann las alls-
konar fræðibækur, og kunni
manna best að afla sjer fróðleiks
af samræðum við aðra menn, og
var því sannfróðari um hag
manna og háttu hvarvetna á land-
inu, en nokkur samtíðarmaður
hans, að því er jeg hygg.
Það sem að 'framan er talið:
vitsmunir hans, skýrleikur í hugs-
un, fróðleikur, glögg og gagnorð
framsetning, og að hafa alt á
hraðbergi, það kom sjer einkarvel
á Alþingi. Þegar þar við bættist
festa í fyrirætlun, og kraftur í
framkvæmd, þá var ekki að furða
þótt hann ljeti mikið til sín taka
á Alþingi, fram yfir það, sem lík-