Lesbók Morgunblaðsins - 04.09.1938, Blaðsíða 5
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
277
r
Uppdráttur Islands
eftir Olaus Magnus fyrir 400 árum.
Carta Marina, eftir Olaus Magnus,
| Stockhoinis Ticlniiigen frá 31.
júlí síÖastl. er grein eftir
Uarl Magiiussoh skjalavörð, uht
landfræðingiiin mikia, Öiaus Magn-
us biskttp. Þar bendir Íiann ni, a,
á það, að liæsta ár 6ru iiðin 400
ái* síðan haun fuilgerði og sendi
frá sjer hinn fræga uppdrátt sinn
af Norðurlöndum, er liann nefndi
Carta Marina. Uppdráttur þessi
nær yfir öll Norðurlönd og ísland
með. svo og nokkurn liluta Evstra-
saitslandanna. Þó liann sje harla
ónákvæniur, ófullkominn og kynja
blandinn, þá var að honum mikil
framför frá því sem áður var. M
a. er þetta fyrsti uppdrátturiun
þar sem tilgreint er að úthaf um
lyki norðanverðan Noreg. Áður
var taiið að vera land „norðurúr“
og eigi sýnt hvar endaði.
Höfundur greinarinnar í Btock
holms Tidningen, Carl Magnusson,
hefir rannsakað æfisögu og starf
Olaus Magnús og bróður lians, Jó
haimesar, Hann skýrir m. a- svo
frá í grein sinni i
Þegar lúterska kirkjan sigraði
kaþólskUila á NorðiirÍÖnditm fyi'ir
400 áruin síðan, varð mikið umi'ót
ineðal kierkastjettttriniiar. Hiim
voldugi Gustav Vasa reis gegn
kaþólsku kirkjunni og lagði undir
sig klaustur- og kirkjueignir. Hin
ir miklu prelátar, sem áður voru,
urðu að flýja land, og eigur þeirra
voru gerðar upptækar.
Meðal þeirra Svía, sem hjeldu
fast við trú forfeðraniia voru þeir
bræðurnir Jóhannes og Olaus
Magnús. Var Jóhannes síðasti ka
þólski erkibiskup Svía.
Bræður þessir voru fæddir :
Linköpiit'g. Þeir voru af borgara
leguin ættuin, faðir þeirra var
fjelagi í skósmíðafjelagi borgar-
innar. Jóhannes var fæddur árið
1488, en Olaus 1490. Þeir fengu
gott uppeldi og fóru ungir tii
náms til erlendra háskóla og tókn
guðfræðípróf. Þegar Jóhannes var
í Róm, var hann útnefndur sem
fulltrúi páfa hjá Stein Stúra, og
varð þannig háttsettur maður . á
fósturjörð sinni. En Olaus komst
þar aldrei hærra en vera kanúki,
eða dómkirkjuprestur. Um skeið
var haiin prestur í borgarkirkju
Stockhólms. Alaus stóð þó vafa-
laust framar bróður sínuin að gát'
uin. Hann hefir verið talinn merk
asti mentafrömuður Svía á fyrri
hluta 16. aldar.
★
Fáir samtíðarmanna lians höfðu
haft tækifæri sem liann til þess
að ferðast um Norðurlönd, alt frá
unglingsárunum. Síðar, eftir að
hann var orðinn landflótta, fjekk
liaiin tækifæri til að ferðast uin
Þýskaland og Niðuriönd, Pólland
og Italíu. Hann hafði svo skarpa
athygiisgáfu, að hún minnir mann
á Linné, Og alt sem hann sá og
heyrði á ferðum sínum ritaði hanu