Lesbók Morgunblaðsins - 23.04.1939, Side 2

122
LESBÓK MORGtJNBLAÐSlNS
hjónabönd“ yfirgnœfandi, er alt
erfiðara. Oir samt er þnð skoðun
mín, að jafnvel í þessum aðstæð-
lim ættu Islendmgar ekki atf
glevma uppruna sínum nje aðrir
að gleyma þeim. Þó að ekki sje
nema annar þáttur ættar manns,
eða jafnvel einn af mörgum, ís-
lenskur, geta merkustu eðlisein-
kenni hans átt þangað rót sína að
rekja og næsta fróðlegt bæði fvr-
ir sjálfan hann og aðra Islend-
inga aí> vita dei'i á því.
Þeir tveir menn af íslenskum
ættum, sem víðfrægastir hafa
orðið á síðari öklum, Bertel Thor-
valdsen og Níels Finsen, voru
báðir danskir í móðurætt. Samt
eigna Islendingar sjer þá að
mestu leyti, og ]>að með fullum
rjetti, því að varla er vafamál,
að þeir sóttu sjergáfur sínar í
hinn íslenska kynþátt. Það má
búast við, að mannakynbætur
(eugenics) verði eitt hið mesta
áhugamál framtíðinnar, og ís-
iendingar standa þjóða best að
vígi til þess að taka þátt í slík-
um rannsóknum. Helst ætti að
koma upp í Wmnipeg íslenskri
ættfræðisstofnun, þar sem liver
innflytjandi, sem vestur hefir
komið, væri skrásettur, ásamt
greinargerð fyrir ætt hans og
einkennum, og síðan allir niðjar
hans og hvert barn, sem fæðist
af íslenskri ætt, kreinni eða bland
aðri, og Örlög þess og ferill smám
saman. Þétta væri að vísu dýr
stofnun og ekki kleift að koma
henni upp nema með miklu fjár-
framlagi, frá ríki, vísindastofnun-
um eða auðmönnum. En hugsan-
legt væri, að fje fengist til þess,
ef ekki þegar t stað, þá síðar
meir. Og það ætti að vera fslend-
ingum hvöt til þess að gleyma
ekki þeirri þekkingu, sem gæti
orðið undirstaða slíkrar stofnun-
ar. Þar yrðu t. d. eftirmælin í ís-
lenskn vestanblöðunum mikilsverð
heimild. Myndasafn yrði einn
þáttur þessarar stofnunar, og má
vel vera, að ekki sje of snemt að
fara að hugsa um, að myndir
gÖmlu landnemanna glatist ekki.
En hvað sem slíkitm framtíðar-
draumum líður, þá er það víst, að
víðhald ættarvitundarinnar er
tneginþattur í íslenskri þjóðrækni
og getur orðið einstaklingnum til
eflingar, hvernig sem þjóðrækn-
inni farnast að öðru leyti. Ef ein-
stökum ættum tekst að halda í
sjálfsvitund sína öldum saman,
þá ættu margar ættir af sama
þjóðerni að geta það eigi síður.
Allur fjelagsskapur með íslend-
ingum styður þetta mál, öll gagn-
kvæm hjálp og samheldni meðal
landa, og vel mætti efla þetta enn
betur ineð auknum brjefaskift-
uin milli frænda austan hafs og
vestan. Og hvorki gerði það ís-
lensku ættirnar Ijelegri borgara
nje einstaklinga, þó að börnun-
um væri frá upphafi innrættur
nokkur ættarmetnaður. — Hann
þarf ekki að koma fram í lítils-
virðingu eða fyrirlitningu nokk-
urs anuars þjóðernis, heldur ein-
göngu í trúmensku við einkaeign
hvers manns, sjálfan sig, því að
í strangasta skilningi á enginn
neitt nema það, sem hann er.
Þó að það kunni að þykja gam-
aldags hugsunarháttur, þá er jeg
sannfærður um, að unga fólkið
nú á dögum er alt of alvörulaust.
þegar það er að skera úr einu
mesta vandamáli lífsins: að velja
sjer maka. Um nám, lífsstöðu og
fjárhagslega framtíð er hugsað
rækilega og í samráði við for-
eldra og kennara eða aðra reynd-
ari menu. En hjónabönd eru stofn
uð við dans og drykkju, trúlofan-
ir fæðast úr augnabliksskotum,
daðri, flangsi og gjálífi, og það
þykir hin mesta goðgá að athuga
slíkt af viti. Enda eru hjónabönd-
in oft jafn vitlaus og tildrÖg
þeirra. Mjer dettur ekki í hug að
ætlast til, að horfið verði til
fornra siða (sem reyndar gilda
víða enn í dag, jafnvel í ekki
ósiðaðra landi en Frakklandi), að
foreldrar gefi dætur sínar og ráð-
stafi öllu eftir eigin geðþótta. En
það er staðreynd, að ekkert
bjargar fremur ungu fólki frá því
að kasta sjálfu sjer burt í gá-
leysi og ráðleysi en heilbrigður
ættarmetnaður. — Hjónabönd eru
til þess stofnuð að geta börn og
búa þessum börnum sæmileg
heimili til uppeldis, en ekki til
þess að svala fýsnum sínum, því
að til þess eru nú á dögum nóg
tœkifæri utan hjónabands. Barn-
laus lijónabönd eru sjaldan ham-
ingjusöm og barnalánið oft
drýgsta gæfa lífsins. Og það er
ættarmetnaðurinn einn, sem get-
ur fengið ungt fólk til þess að
hugsa um, hvort eigandi sjeu börn
við snoppufríðum strák eða
stelpu, sem gott er að dansa við
og gaman að kyssa. Ef þessi metn-
aður er hjegómi, þá má þarna
a. m. k. nota meinlausan hjegóma
til þess að iitrýma öðrum háska-
legum. Þegar Haraldur hárfagri
hafði glæpst á Snæfríði finsku og
getið við henni sonu, sem reynd-
ust seiðskrattar og vandræða-
menn, svo að konungur vildi ekki
sjá þá, benti Þjóðólfur skáld hon-
um á það með hógværum orðum,
að það sæti síst á honum sjálfum
að fyrirlíta sonu síua, „því að fúfl-
ir væru þeir að eiga betra móð-
erni, ef þú hefðir þeim það feng-
ið“. Hversu margir foreldrar á-
saka ekki börn sín um það, sem
þeir mega kenna um sinni eigin
fávísi, er þeir völdu sjer föru-
naut á lífsleiðinni f
Islendingar vestan hafs ættu
ekki að vera feimnir við að glæða
ættarvitund barna sinna vegna
þess, að slíkt sje úrelt firra.
Framtíðin mun miklu fremur snú-
ast á þeirra sveif. Og þeir væru
með því ekki einungis að vinna
fyrir íslenska þjóðrækni, heldur
alveg eins lífsgæfu og velfarnað
sona sinna og dætra og síðari
niðja.
— Jeg ætla bara að biðja þig
um lengstra orða, Jóhannes, að
gera þetta ekki aftur þegar við
erum í leikhúsinu, að kalla „fram
með höfundinn‘‘ á leikriti eftir
Shakespeare.