Lesbók Morgunblaðsins - 23.04.1939, Page 3

LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
123
Sagtiir afPáíi rauða
Mikið hefir verið skrifað af
allskonar sögum og sögn-
er þó hitt að vöxtunum til, sem
hvergi hefir verið bókfest, en
ge.vmist aðeins í minni fólks, eða
er glatað með öllu. Mun auður
slíkra sagna seint þrjóta, enda
hafa margir skemtun af þeim.
Hjer verður lítið eitt sagt frá
manni nokkrum, sem var öðruvísi
en fólk er flest. Hann var uppi
um aldamótin 1800 og mun hafa
lifað fram vfir 1820. Maður þessi
hjet Páll og var kallaður hinn
rauði. Hann bjó á Borg í Arnar-
firði vestra, næsta bæ við Dynj-
anda. Páll var giftur konu þeirri
sem Salgerður hjet. Þau áttu
nokkur börn og mun oft hafa ver-
ið lítið í kotinu til að bíta og
brenna.
Páll rauði var einkum orðlagð-
ur fyrir tvent: Hann var sístel-
andi alla sína æfi og frárri á fæti
en aðrir menn. Má það heita ein-
kennilegt í meira lagi, að Páll
skj-ldi aldrei kornast undir manna-
hendur, nje verða verulega að
gjalda misgerða sinna. Er ekki
ólíklegt að liann hafi notið að
einhverra áhrifamanna, sem hafi
haldið yfir honum hlífiskildi. Auk
þess er vel trúlegt að dugnaður
Páls og hinn óvenjulega mikli
hvatleiki, hafi skapað honum vin-
sældir, sem drógu úr vilja manna
til að kæra hann fyrir hnupl og
aðra óknytti. Svo fóthvatur var
Páll, alt fram á efri ár, að engum
þýddi að þreyta þá íþrótt við
hann. Einkum var þó þolið með
afbrigðum mikið og gat hann
haldið sprettinum klukkustundum
saman, án þess að hvíla sig. Var
það alment álit, að fáir hestar
hefðu þol við Pál, ef hlaupa skyldi
til lengdar.
★
Hlaupaíþróttin kom. Páli vel og
var honum oft hin mesta bjarg-
vættur í þjófnaðarferðunum. Þó
gat það komið fyrir, að hún dygði
honum ekki. Sem dæmi þess er
atburður sá, er nú skal greina:
Það var eitt sinn að sumarlagi,
að Páll býr sig út með nesti og
nýja skó. Hann hafði með sjer
krókstjaka einn mikinn, og var
það sögn manna, að með honum
krækti hann að sjer sauðfje á
heiðum uppi og markaði undir sitt
mark, eða flytti heim til slátrun-
ar. Fer nú Páll sem leið liggur
til Tálknafjarðar og gerir sig lík-
legan til atfanga. Tálknfirðingar
höfðu orðið varir við för Páls og
þótti ilt að láta hann gista bú-
stofn sinn að næturlagi. Safna
þeir liði með það fyrir augurn, að
gera atför að Páli og verða nokkr-
ir sarnan. Fara þeir sem leynileg-
ast, þangað sem Páll er fvrir og
verður hann þeirra ekki var fyr
en um seinan. Taka þeir hann
fastan og ráðgast um, hvað við
hann skuli gert. Páll var hinn ró-
legasti og ljet þetta óhapp ekki
á sig fá. Bað hann þá auðmjúk-
lega að sleppa sjer, saklausum
manninum. Ekki kváðust þeir hafa
slíkt í huga að svo komnu máli.
Segir þá einn Tálknfirðingurinn,
að hann viti hverja meðferð þjóf-
ur sá skuli hljóta. Hinir báðu hann
að skýra frá þvx.
„Hjer frammi undir flæðarmáli",
segir liann, „er tvíbytna ein, stór
og mikil, sem rak í vetur. Skulum
við nú taka illmenni þetta, láta
hann í tunnuna, slá í botninum
og hrinda síðan á sæ út. Væri
slíkt maklegur dauðdagi og munu
margir vera okkur þakklátir íyv-
ir það verk og þykja landhreins-
un að skelrni þeim“.
Þetta þótti hinum/ vel mælt og
skörulega. Var ekki annað á þeim
að heyra en að þeir ætluðu að
ganga af Páli dauðum. Ekki brá
Páli þó hið minsta, og var hann
hinn rólegasti.
Taka þeir nvi Pál, hnoða honum
niður í tunnuna og slá í hana
botninn. Fara þeir síðan að velta
henni til sjávar. Heyra þeir þá að
Páll kallar til þeirra: „Veltið þið
varlega, piltar“. Ekki gáfur þeir
gauixi að því og hrundu tunnunni
á sjó iit. Vinduv stóð á land og
rak hana jafnan að aftnr. Þeir
ýttu henni frá landi, hvað eftir
annað, og gekk þessu alllanga
hríð. Er svo sagt að síðast hafi
Páll glúpnað og orðið næsta skelk-
aður, áður en lyki. Bað hann
Tálknfirðinga þá í drottins nafni
að hleypa sjer úr þessari prísúnd
og lofaði bót og betrun á fram-
ferði sínu. Slepta þeir honum þá
úr tunnunni og báðu hann að
hypja sig á brott og korna þangað
aldri frarnar.
Þurfti ekki að eggja Pál til
hlaupanna, þegar hann hafði fast
land undir fótuin. Brugðu þeir
því jafnan við síðar, er sáu, liversn
rösklega hann greip sprettinn urn
leið og hann skreið út xxr tunn-
unni. Hljóp Páll nú í einum á-
fanga til Borgar. Undi hanu hið
versta sínum hlut, en sneyddi þó
heldur hjá Tálknfirðingum eftir
þetta.
★
Betur tókst til fyrir Páli í við
skiftum hans við Ólaf kaupmann
Thorlacius á Bxldudal. Eitthvert
sinn er mjölskortur var á Borg,
leggur Páll af stað að heiman og
fer hratt yfir. Hleypur hanix kring
um alla Suðurfirði og linnir ekki
hlaupunum fyr en hann kemur á
Bíldudal, en það er óraleið. Tekst
honurn að stela þar mjölkvarteli
og leggur þegar af stað með það
heimleiðis. Ólafur kaupmaður
verður sjálfur var tiltekta Páls,
bregður þegar við og eltir hann
til að ná aftur kvartelinu. En
þótt kaupmaður væri laxxs og lið-
ugur, en Páll hefði byrði þunga,
dró lítt sarnan. Þegar eltingar-
leikur þessi hafði gengið nokkra
hríð, ltomu þeir að á einni, all-
djxxpri. Var þá orðið skammt bilið
á milli þeirra. Strax og Páll kem-
ur að ánni, hleypur liann út í með
kvartelið á bakinu. Tók áin hon-
um í mitti og var straumþung
nokkuð. Komst Páll þó yfir með
byrði sína, heilu og höldnu, og
skildi þar með honum og kaup-
manni. Kvaðst Thorlaeius ekki
nenna að elta hann, fyrst hann
sýndi slíkt harðfengi og dugnað
í aðdráttum sínum.
Framh, á bls, 128.