Lesbók Morgunblaðsins - 30.04.1939, Qupperneq 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
133
Mikilleiki heimsins
og lífsins Eftir dr. Helga Pjeturss
Merkilegasta nýjungin í
stjörnufræði, sem jeg hefi
sjeð getið um, virðist mjer vera
sú, að næsti nágranni vetrarbraut-
ar vorrar 1 himingeimnum,
stjórnuþokan í Andromedu (M
31) er miklu stærri en haldið
liefir verið, eða álíka stór og
vetrarbrautin. En í henni telja
menn nú vera 100—200.000 miljón-
ir sólna. Fjarlægð Andromedu-
þokunnar frá oss er talin nálægt
1 miljón ljósára, en fjarlægðin
til sólarinnar er rúmlega 8 ljós-
mínútur, og til næstu sólna 4
Ijósá.r. Fjarlægustu "stjörnuþok-
urnar eða vetrarbrautirnar, sem
tæki stjörnufræðmganna liafa nú
náð til, hyggja menn vera í meir
en 200 miljóna ljósára fjarlægð.
Hvað slíkar fjarlægðir þýða, má
nokkuð marka af því, að á ör-
smáum bletti af himninum hafa
menn talið slíkar vetrarbrautir
svo þúsundum skiftir. Jeg minn-
st þess að hafa í einhverri stjörnu-
fræði sjeð komist að orði á þá
leið, að í rauninni komi þetta oss
ekkert við. En slíkt er mikill mis-
skilningur, og vitanlega í ætt við
það, að ætla að taka framhald
lífs vors hjer á jörðu út úr efn-
isheiminum og láta það vera í ein-
hverjum óskiljanlegum anda-
heimi. Framhald lífsins eftir
dauðann, eða framlífið, einsog
jeg hefi nefnt það, er alveg eins
efnistengt og náttúrufræðilegt og
líf vort er hjer á jörðu.
ir.
Lundúnavikuritið „Light“ birt-
ir 21. apríl (1938) ritgerð eftir
stærðfræðinginn Albert Eagle,
sem heitir Modern scientific
Thought and Survival (Vísinda-
leg hugsun nútímans og líf eftir
dauðann). Vísindamaður þessi
virðist líta svo á, sem sannanir
sjeu fengnar fyrir því, að mað-
urinn lifi þótt hann deyi, en tel-
ur þó sjálfsagt að þar sje ekki
um neitt líf í efnisheimi að ræða.
Af því leiðir að hann hvggur að
náttúrufræðin og þó einkum jarð-
fræðin og framvindusaga lífsins
á jörðinni veiti oss litla hjálp eða
enga til skilnings á þessum efn-
um. Fremur virðist þó mega kom-
ast svo að orði nm stærðfræðina,
úr því að háskólakennari 1 stærð-
fræði einsog Mr. Eagle, sem hef-
ir þó skilið, að hinir svonefndu
andahyggjumenn (spiritualists)
hafa rjett fyrir sjer um ýmsar
mjög vefengdar staðreyndir, skuli
geta verið svona alsannfærður um,
að framhald lífsins sje ekki líf í
efnisheimi. En þýðing jarðfræð-
innar fyrir heimspekina og heims-
líffræðina má þegar marka nokk-
uð af því, að það slruli einmitt
vera jarðfræðingur, sem hjer á
jörðu hefir fvrstur komist ein-
dregið á náttúrufræðileiðina í
þessum efnum. En sá sem áður
hafði þar verið helsti braxitryðj-
andinn, hinn ágæti Svíi Emanuel
Swedenborg, var einnig jarðfræð-
ingur og hafði mikinn hluta ævi
sinnar við þau efni fengist, sem
til jarðfræði og annarar náttúru-
fræði verður að telja. Það er líka
í augum uppi, a5 jarðfræðin hlýt-
ur að leiða til umhugsunar um
uppruna lífsins hjer á jörðinni,
tilgang þess og framtíð. Og þeg-
ar vjer hugleiðum, hversu örsmá-
ar og einfaldar að gerð voru þær
verur, sem lífið hefir hafist af
hjer á jörðu fyrir miljónum alda,
þá hlýtiir það að greiða fvrir
skilningi á því, að slíkt líf muni
fyrir sjer geta átt mikla fram-
tíð. En ef vjer tökum framtíð ein-
staklingslífsins út úr efnisheim-
inum, þá vantar bersýnilega alla
undirstöðu til að bvggja skilning
á, einsog greinilega má marka
af því, hversu framfarirnar í
þeim efnum hafa verið lítilfjör-
legar, þrátt fyrir alla viðleitni
mannkynsins í þá átt um þús-
undir ára.
III.
Þá kemur þýðing náttúrufræð-
innar fyrir þessi efni einnig vel
í Ijós, ef vjer hugleiðum, hvern-
ig jurt, dýr, maður er til orðið,
þannig að þúsundir miljóna af ör-
smáum lífögnum, sem svara til
fyrstlinga Ufsins á jörðinni, liafa
lagt saman í að byggja upp líf-
heild. Við þessa sameiningu liefir
lífið aukist alveg ótrúlega í vit-
átt og máttar, og er furðulegt til
þess að hugsa, að slíkir mögu-
leikar skyldu leynast með hinum
örsmáu lífögnum frumhafsins. En
þó að mikið hafi áunnist, þá er
það samt ljóst, að það er einung-
is örskainmur spölur af áralangri
leið, sein farinn hefir verið. Og
mikilleiki heimsins getur þar ver-
ið oss nokkurskonar mælikvarði.
Því að glögt má skilja, að þessari
sameiningar- og samtakaviðleitni,
sem hjer hefir verið drepið á, er
haldið áfram, og að því stefnt, eða
á að stefna, að alt líf í alheimi
verði samstilt heild, En tökin á
hinum furðulegu möguleikum
þessa mikla heims því meiri, sem
þessi samstilling tekst betur. Það
er þessi heimspeki sem jeg hefi
nefnt Hyperzóismus. Jeg hefi ekki
getað orðið þess var, að glöggur
skilningur á þessum tilgangi lífsins
hafi fram komið í nokkurri heim-
speki eða nokkrum trúarbrögðum,
enda er það, að uppgötva sam-
band lífsins á hinum ýmsu stjörn-
um, eða sigur lífsins á fjarlægð-
um himingeimsins, nauðsynleg
undirstaða í þessum efnum. Oss
verður þá Ijóst hversu vjer hjer á
jörðu erum á útjaðri lífheims, og
hversu dauði og aldurhnignun er
afleiðing af því, að lífið á slíkum
stað er aðeins fyrsta tilraun, sem
ekki er farin að takast ennþá.