Lesbók Morgunblaðsins - 22.06.1941, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
211
1. Bandaríkin kröfðust þess, að
sáttmáli Breta og Japana yrði að
engu gerður og Japan einangrað.
Þessari stefnu fylgdi það, að
standa gegn útþenslu Japan ann-
arsvegar og um leið minka okkar
eigin flota hinsvegar. Á þenna
hátt skapaðist sú aðstaða, að
enskumælandi þjóðirnar — án
þess að hafa yfirráð á höfunum —
urðu andstæðar einangruðu en út-
þenslumikils ríkis, Japan.
I stað þess að vera áfram sam-
einaðir Bretum svo vel, að við
gætum í sameiningu staðið gegn
Japan, skildum við við Breta og
neyddum þá til að skilja við
Japana.
Með því að krefjast þess að
breski og bandaríski flotinn yrðu
minkaðir, studdum við að því, að
Bretar krefðust þess, til að þeir
gætu haldið hlutfallslegum styrk-
leika í Evrópu, að franski flot-
inn yrði minkaður í hlutfalli við
þann ítalska. Þetta var svo aftur
upphafið að kapphlaupinu milli
flota Breta og Frakka, sem svo
aftur har ávöxt í orustunni við
Oran og hinni leiðu framkomu
Darlans flotaforingja.
3. Á árunum 1920—1930 var
leyft að flotar Bandaríkjanna og
Bretlands gengju úr sjer. Þetta
var gert undir handleiðslu Mac
Donalds og Baldwins í Englandi
og Hardings, Coolidge og Hoovers
hjá okkur. Þegar kreppan hófst
1929 skildu hvorugar þjóðir að
nýtt tímabil var að hefjast, og
jafnvel þegar jafnvægið raskaðist
við valdatöku nazista, skildi hvor-
ug þjóðin hve nauðsynlegt var að
endur byggja strax það vald, sem
•ryí^i þjóðanna krafðist.
★
Þannig var það skilnaðarstsfna,
•inangrunarstefna, afvopnun,
blind friðarstefna og fáviska, sem
á 20 árura frá vopnahljeinu, þar
til éfriðnrinn branst út á ný, hafði
leitt enskumælandi þjóðirnar frá
aðstéðu ésigrandi öryggis til ör-
vinglaðrar varnaraðstöðu. Þessi
skilnaður bresk-amerísks valds
var hin sama ástæða fyrir því að
við töpuðum því öryggi, sem við
höfðum náð.
Þetta, en ekki mistök og órjett-
Issti friðarsaraninganna, er ástseð-
an fyrir því að við erum staddir
þar sem við erum í dag. Því þó
Versalasamningarnir hafi á marg-
an hátt verið órjettlátir, ófram-
kvæmanlegir og jafnvel óheiðar-
legir, þá var friðsamleg endur-
skoðun möguleg. Árið 1932, þegar
Hitler var að komast til valda,
var búið að gefa þýskt land frjálst
og hætt var við verstu hegningar-
ákvæðin. Aðrar endurskoðanir,
jafnvel endurskoðun landamæra,
voru ekki útilokaðar. Það sem
vantaði var-' vald — nógu sterkt
vald til að halda niðri mögulegri
uppreisn gegn þróun friðsamlegr-
ar endurskoðunar ,og nógu sterku
til að útiloka hræðslu við að veita
hinum sigruðu tilslakanir.
Skilnaður hinna enskumælandi
þjóða eyðilagði lög og rjett, sem
hafði náðst 1918. Skilnaðurinn
eyðilagði viljann til að endurbæta
friðarsáttmálann og völdin til að
framkvæma ákvarðanir sem 'gerð-
ar höfðu verið eftir stríð. Ein-
angrunarstefna, aðskilnaðarstefna,
afvopnun og fáviska, skapaði
stjórnleysi. Þessar stefnur eru
stuðningur stjórnleysisstefnunnar
— stjórnleysi, sem skapaði öfund
þar sem nauðsyn var á samein-
ingu, ógnarhræðslu stjórnmála-
manna, þar sem þörf var fyrir
stjórnvisku, veikleika þar sem áð-
ur hafði verið ósigrandi vald, og
hálfvelgju, þar sem nauðsyn var
á ákveðnum tökum. Hin sigur-
sælu lýðræðisríki frá 1918 vildu
ekki standa saman, og þess vegua
hafa sVo mörg af þeim verið drep-
in eitt og eitt í senn nú.
Þetta er það, sem eyðilagði
heiminn, sem lýðræðið var örugt í
1918. Á 20 árura milli ófriðanna
köstuðum við hurtu sverðinu og
skildinum, sem höfðu fært okkur
sigur. Yið gleymdum hvers vegna
við höfðum barist. Við vissum
ekki lengur hver hafði sigrað. Við
hæddumst að því sem áður hafði
bjargað okkur og sem verður að
endurreisa ef okkur á áð vera
viðreisnar von á ný.
Undirstaða stríðs- ogf
friðarfyrirætlana vorra.
Þegar við höfðum skilið hvers
vegna við gripum inn í stríðið í
fyrra skiftið, hvernig okkur mis-
tókst að halda á sigri okkar, og
hvers vegna við neyðumst til að
grípa inn í á ný, þá er það ekk-
ert leyndarmál hver stríðstilgang-
ur enskumælandi þjóðanna er, eða
hvernig við eigum að undirbúa
friðinn. Við fórum í fyrra stríðið
í þeim tilgangi að varðveita yfir-
ráðin yfir Atlantshafi fyrir ensku-
mælandi þjóðirnar; í heila öld
hafa þjóðirnar alt frá Skandinavíu
til Argentínu, sem liggja að At-
lantshafi, haft tækifæri til frjálsr-
ar þróunar, svo ^engin dæmi eru
til í veraldarsögunni.
Undir vernd sjóveldis í höndum
frjálsra ríkisstjórna hafa strend-
ur Atlanthafsins verið landfræði-
legur miðpunktur mannlegs frels-
is. Við töpuðum friðinum vegna
þess að við ljetum sjóveldi hinna
enskumælandi þjóða hnigna. Við
neyðumst til að grípa inn í í ann-
að sinn til að fyrirbyggja að þessi
hnignun leiði ekki til öngþveitis.
Aðalstríðstilgangur enskumæl-
andi þjóðanna hlýtur því að vera,
að vernda sjóveldi sitt gegn þeim
árásum, sem gerðar eru á það.
Ef þjóðirnar hefðu haldið saman
eins og þær gerðu, er þær unnu
síðustu styrjöld, þá hefði senni-
lega aldrei komið til þesarar á-
rásar. Hefðu þær verið betur und-
irbúnar er árásin var hafin hefðu
þær verið Atlantshafsheiminn víð
Rínarfljót, en ekki, eins og nú
yfir Englandi, Skotlandi og Wales
og á hafinu frá írlandi til Brasilíu
Hvaða stríðstilgang geta þær
haft annan heldur en sigrast á
árásarþjóðinni og endurreisn
Frakkland, Belgíu, Noreg og
Tjekkóslóvakíu, sem voru í fyrstn
varnarlínu, og koma síðan á vopna
hljei svo að frjálsar þjóðir —
undir handleiðslu Breta og Banda-
rfkjamanna .— geti bygt upp nýj-
an heim?
• ★
Og hvað getur verið aðal friðar-
tilgangur vor, annað en að tryggja
það fastlega, sem við hefðnra
aldrei átt að missa: ákveðna sam-
vinnu í alheimsmálum meðal
enskumælandi þjóða. Á þessu stigi
getum við ekki gert okkur fulla
grein fyrir því hvernig sú sam-
vinna verður. Það, sem við verð
Framh. á bls. 21ð.