Lesbók Morgunblaðsins - 29.06.1941, Blaðsíða 7

LISBÓK MORGUNBLAÐSINS
223
Elstu íslensku grammó
fónplöturnar
Hvar eru þær nú?
og Afríku verður skift í margar
þýskar nýlendur og til Suður-
Afríku á að senda fjölda þýskra
landnema, svo að landið verði
þýskt.
Þá er England. Þar á að vera
iðjuver og einkum á að smíða þar
skip handa Þjóðverjum. En allar
nýlendur og samveldisríki verði
tekin frá Bretum og fjárhagslega
á það að verða sett skör lægra e:i
Norðurlönd. Þeir Englendingar,
sem ekki komast af heima, mega
flytja sig til Canada, Bandaríkj-
anna eða Ástralíu. Annan iðnað
en skipasmíðar mega Bretar ekki
stunda, til þess að þýskur iðnað-
ur fái ekki samkepni.
Þannig er mvnd hinnar nýju
Evrópu, eins og hún er skoðuð í
Berlín í dag. En þetta er aðeins
byrjun. Það er vonast eftir þýsk-
um nýlendum í Suður-Ameríku,
þegar tími er kominn til að gera
byltingar í löndunum þar. Þá hef-
ir Þýskaland öll ráð yfir verslun-
inni í Evrópu, Afríku og Suður-
Ameríku. Japan fær Austur-Asíu.
Bjartsýnir naistar gera sjer vonir
um, að þegar þar að kemur mum
Bandaríkin sjá sjer hag í að hafa
samvinnu við Þýskaland, eða jafn-
vel að það takist að gera úr þeim
nazistaríki með tilstyrk Þjóðverja
vestra. Ef hvorugt gerist, verður
beðið átekta þangað til Þýska-
land getur vaðið inn í Bandaríkin
og hernumið þau.
Afi er að segja Jónsa litla frá
því, þegar hann tók þátt í heims-
styrjöldinni. Þegar hann hefir lok-
ið því, segir Jónsi:
— En afi, til hvers voru þá all-
ir hinir hermennirnir?
★
Hann: Viljið þjer kyssa mig,
Elsa?
Hún (feimin): Jeg hefi aldrei
kyst karlmann áður.
Hann: Þá pössum við ágætlega
saman, því það hefi jeg nefnilega
ekki gert heldur.
★
— Hvaða munur er á strúti og
einum pakka af haframjöli?
— Það get jeg ekki getið upp á.
— Strúturinn verpir eggjum,
en haframjölspakkinn fæðir lit’-
andi börn.
Frá gömlum manni, sem
ekki kærir sig um að láta
nafns síns getið, hefir Lesbók
borist eftirfarandi frásögn.
egar jeg heyrði í gærkvöldi
lesna upp í útvarpinu ræðu
hr. Sveins Björnssonar ríkisstjóra
af grammófónplötu, þá rifjaðist
upp fyrir mjer, að jeg hafði í
eitt skifti á æfinni hevrt lesna
upp á grammófónplötu stutta
ræðu Björns sál. föður hans. Þó
ræða sú væri ekki löng, þá hafði
hún alla kosti ræðusnildar hans.
Tilefni þeirrar ræðu var það, að
Guðbrandur konsúll Finnbogason
fjekk sjer sendan nýjan grammó-
fón frá Kaupmannahöfn, af þeirri
gerð, er þá var tíðkuð þar, en þeir'
voru vinir Björn og hann. Varð
Björn fúslega við þeirri bón vinar
síns að vígja áhald þetta með
ræðu sinni. Næstur Birni talaði á
dönsku Kristján konsúll Siemsen,
tengdabróðir Guðbrandar, og að
síðustu söng Guðmundur kaup-
maður Ólsen kvæðið Ólafur reið
með björgum fram.
Það var nokkru síðar, að jeg
kom til Reykjavíkur og heimsótti
að vanda vin minn og æfilangan
velgjörðamann, Guðbrand. Þá var
það eitt af fleiru, sem þau heið-
urshjón gerðu mjer til ánægju að
lofa mjer að hevra hjer umtalaða
plötu, flutta á þennan sarna
grammófón.
Áhald þetta var lítið á móti nú-
tíðargerð, og hlustunartæki þess
voru klemmur settar á bæði eyru
í senn, og með snúru þaðan var
sambandið við aðal áhaldið. Ekki
man jeg, hvað margir gátu hlust-
að í einu, en um leið og jeg hlust-
uðu aðrir tveir.
Þar sem jeg í flaustri aðeins í
eitt skifti hlustaði á þessa plötu,
og síðan eru fleiri áratugir liðn-
ir, þá man jeg nú aðeins fyrstu
og síðustu setningu í ræðu Björns
sál. Byrjunin var þessi: „Þetta er
sá fyrsti grammófónn, sem komið
hefir til íslands; Fischersverslun
flutti hann upp“. Svo kom lýsing
nákvæm og greinileg; svo voru
hugleiðingar um framfarir manns
ins á ýmsum sviðum, og um hvaða
þing þessi uppfinning væri í því
falli, að geta um aldur og æfi
geymt mannsröddina í töluðu
máli, og að síðustu nefndi hann
upphæðina í krónutali, sem hlut-
ur þessi kostaði, og endaði á þess
um orðum: ,,Það er ekki mikið
verð fyrir svo góðan grip“.
Jeg harma þann skaða, að nú
að líkindum er þessi grammófón-
plata töpuð, og hefi jeg ekki haft
ástæður til að grenslast eftir þessu
eins og mig hefir langað til hjá
ættingjum Finnbogasens sál. Jeg
geri ráð fyrir, að hlutur þessi hafi
haldist í eign ekkjunnar eftir lát
Gúðbrandar, en hvort að henni
látinni hafi orðið vart hlutar
þessa í eigum hennar, eða platan
hafi löngu áður verið eyðilögð,
um þetta hefði mjer þótt gaman
að vita, væri þess kostur, en enn-
þá meiri gleði væri mjer og fleiri
mínum líkum, ef svo gifsusam-
lega tækist til, að þessi oftnefnda
plata væri enn til í því ástandi,
að hægt væri að endurnýja hana
og bjarga þannig frá algerðri
glötun rödd annars eins viður-
kends ræðusnillings, sem Björn
sél. Jónsson ritstjóri var með
rjettu viðurkendur að vera.
18. júní 1941.
Þjónninn vekur furstann um
hánótt og segir honum, að það
sjeu innbrotsþjófar í bókasafn-
inu.
— Hvað segið þjer! Náið þjer
strax í byssuna mína og leggið
fram köflóttu veiðifötin mín.
★
— Jeg er ekki — hik — fyllri
en það, að jeg gæti fundið — hik
— leiðina heim, ef jeg vissi að-
eins, hvar jeg á heima.