Lesbók Morgunblaðsins - 15.07.1945, Blaðsíða 2

370
Í.ESBOK M0KOUNBLiAÐSLNH
gull og græna skóga. Hann var vel
efnaður maður er hann fór vestur,
25 ára gamall, og' hafði góða at-
vinnnu og framtíðarmöguleika,
heima. En það má segja, að það
hafi verið einskær forvitni, sem
rak hann til þess, að fara vestur
um haf — eftilvill örlítil íslensk
þrjóska líka — en meira um það
síðar.
Æskuárin.
ÁSMUNDUR er fæddur að llaugi
í Miðfirði 6. júlí 1875. Ólst hann
þar upp hjá föður sínum til 16 ára
aldurs. Þá fluttist hann að Breiða-
bólsstað í Vesturhópi til Vilhjálms
Halldórssonar og lærði hjá, honum
trjesmíði. Vann Ásmundur við
smíði kirkju þar á staðniun. Að
trjesmíðanámi loknu fór hann að
vinna upp á eigin spýtur og nam,
auk trjesmíðanna, jámsirtíðar. Oekk
honum vel að fá atvinnu og vann
á ýmsum stöðum í Húnavatnssýslu,
á Blönduósi, Þingi og Vatnsdal.
Hann smíðaði meðal annars Hnarrsa-
bæinn fyrir Magniís Steindórsson
bónda og einnig á Sveinsstöðum.
Framtíðin blasi björt og breið við
hinum unga iðnaðarmanni. Ilann
þurfti ekki að leita til annara landa
til að fá atvinnu og hafði enga
löngun til þess lengi framanaf.
Um þessar mundir tíðkuðust
vesturflutningar mjög frá íslandi.
Bræður Ásmundar tveir og systir
hans höfðu farið vestur til Ameríkrt.
Þau systkinin höfðu skrifað heirn
um líðan sína og ánnara íslendinga
í Ameríku. Einkum voru fregnir
í brjefum þessum ítarlegar um
menn, sem farið höfðu vestnr úr
Miðfirðinum. Sumir höfðu farið af
eigin efnum, en aðrir voru stvrktir
til vesturfarar af sveitinni, eíns og
þá áttj sjer'stað.
Bræður Ásmundar, Gunnlaugur
og Skvili, skrifuðu löng og ítarleg
brjef og Ijetu vel af líðan tslend-
inga fyrir vestan yfirleitt.
Ástæðan til Ameríkuferðarinnar.
ÁSMUNDUR segir, að þessi brjef
hafi ekki vakið hjá sjer neina löng-
un til Ameríkuferðar, en hinsveg-
ar hafi hann verið málum vestur-
fara allkunnugur vegna brjefa-
skrifta systkina sinna. En á þessa
leið segir Ásmundur frá tildrögum
að því, að hann rjeðist til Ameríku-
ferðarinnar:
— Jeg var fjelagi í málfundafje-
lagi, sem nokkrir ungir menn höfðu
stofnað til á Blönduósi. Var fjelag
þetta stundum kallað „Kjaftaklúbb-
urinn“ og tók til meðferðar margs
konar vandamál. Veturinn 1899 var
á einum fundinum til umræðu,
hvort væri meira framtíðarland Is-
land eða Ameríka. Um þetta leyti
var jeg á móti Ameríkuferðum ís-
lendinga. Meðal fjelaga í málfunda-
fjelaginu okkar, voru þeir Jóhann
Möller kaupmaður, Sæmundsen
kaupmaður, sýslumaðurinn og lækn
irinn. Þeir komu ekki á fund, sem
haldinn var í aprílmánuði um vor-
ið og þar sem Ameríkuferðirnar
voru ræddar af kappi. Urðu fund-
armenn óðamála mjög er leið á
fundihn, enda vantaði forystumenn-
ina í fjelagsskapnum os embættis
mennirnir ekki viðstaddir til að
halda uppi reglu og vjrðingu fund-
arins. Sú var regla í fjelagi okkar,
að fundir máttu ekki standa íengur
en til kl. 12 á miðnætti og fór þann-
ig í þetta skifti, að er fundartími
var úti var dagskrármálið hvergi
nænú útrætt og engin niðurstaða
fengin. Varð það að ráði að fresta
málinu til næs’ta fundar. sem halda
átti að tveim vikum liðnum. Það
mun hafa látið nærri. að helmingur
fundarmanna væri með Ameríku erð
um, er fundinum lauk.
Ekki tók jeg til máls á þessum
fundi.
Frjettin um kappræðurnar n fund
inum flaug eins og eldur í sinu um
þorpið og vakt: málið mikla at-
hvídi.
Yfirvöldin koma til skjalanna.
Á NÆSTA fundi voru þeir mætt
ir kaupmennirnir og embættismenn-
'irnir og ætluðu þeir sjer að kveða
niður þennan Ameríkudrau.g fv>'
fu!t og p.lt. Jóhaun Mö lertók fyr,st-
ur til máls og bannsöng Ameríku
og vesturferðir Islendinga og vest-
urfara „agentana". Þar’næst tal-
aði sýslumaður og var ekki myrk-
ur í máli á móti Ameríkuferðunum.
Þegar þeir voru búnir að tala
var enginn til að andmæla þeim.
Þótti m.jer þetta hinn mesti aum-
ingjaskapur. Það væri lítið gagn í
málfundafjelagi, þar sem málin
væru rædd frá einni hlið. Jeg bað
því um orðið til að verja Ameríku
og Ameríkuferðir. Jeg skýrði frá
því, að jeg þekti til Ameríkuferða
Islendinga allra manna best af þeim
sem sátu fundinn, þar sem jeg hefði
haft frjettir af vesturferðunum frá
bræðrum mínum. Jeg lýsti því yfir
að jeg væri reiðubiiinn til að fara
sjálfur til Ameríku til að kynna
mjer málið og eyða til þess aleigu
minni. Þegar leið á ræðu mína fóru
menn að grípa frammí fyrir mjer
og gekk það svo langt, að jeg varð
að snúa mjer til fundarstjóra og
spyrja hvort málfrelsi ríkti á fund-
inum, eða ekki. En jeg var orðinn
einn málsvari Ameríku og það end-
aði með því, að sýslumaður kallar
til mín:
„Ásmundur, þjer mætið á kon-
tórnum hjá mjer í fyrramálið kl.
10 og þjer verðið kærður fyrir land-
ráð“.
Ekki mætti jeg á kontórnum og
aldrei heyrði jeg meira um land-
ráðakæruna.
Ásmundur fer til Ameríku.
HUGMYNDIN um vesturferðina
varð níi æ sterkari hjá Ásmuridi.
Ekki ætlaði hann sjer að setjast nð
v^stra, en hugsaði sjer að fara til
Kanada og dvelja þar um tveggja
ára skeið og kynna sjer allar að-