Lesbók Morgunblaðsins - 31.12.1946, Qupperneq 3
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
519
Göng milli tveggja hella að Ægissíðu.
gerð hjer, og kent öðrum þá list.
En hvað er þá um Papana? Hvern-
ig voru húsakynni þeirra meðan þeir
dvöldust hjer? Eru ekki einmitt mikl-
ar líkur til þess að þeir hafi gert sjer
hella til íbúðar, þar sem jafn vel hag-
aði til um slíka húsagerð eins og hjer
á Suðurlandi, þar sem móhelian er alls
staðar?
Ari fróði segir, að ísland lxafi verið
víði vaxið milli fjalls og fjöru er land-
námsmenn komu hiugað. Af því draga
sumir þá álvktun að nægilegt bygg-
ingarefni hafi verið hægt að fá í skóg-
um. En það er t. d. ekki líklegt að
stærri skógur hafi verið í Flóanum
þá, en nú er í Grímsnesi, og^vita allir
að það er ekki raftskógur. Aðrir segja
að Papar hafi getað bygt úr rekaviði.
Ólíklegt er að þeir hafi haft áhöld til
þess að vinna rekavið, og erfitt hefir
líka verið með flutninga, því að ekki
hafa þeir haft hesta, eins og land-
námsmenn. Og þegar þess er gætt að
í heimalandi sínu kusu þessir menn
að búa í býkúpuhúsum eða hellum,
þá munu þeir hafa haft lítinn áhuga
fyrir að byggja úr timbri hjer.
ÞEGAR leita skal að líkum fyrir
því, að einhverjir hellarnir geti verið
eftir papa, þá ber fyrst að líta á það
hvort hjer sje hellar af sjerstakri gerð,
er hafi getað verið viðunandi manna-
bústaðir. Þeir hellar ætti að vera
vandaðri að frágangi en fjárhdlar.
Flestum þeim liellum, sem nú eru
í notkun, hafa menn breytt meira og
minna svo að uppha'flegi svipurinn er
af þeim farinn. En þótt hellum sje
ekkert breytt af mannahöndum, þá
breytast þeir sjálfkrafa þegar farið er
að hýsa fje í þeim. Fjeð ekur sjer upp
við veggina og móhelian slitnar svo
að skot og skonsur koma inn í vegg-
ina. Þessi áníðsla kemur eigi aðeins
fram neðst, heldur getur hún komið
fram ofarlega í hellisveggjum eftir
því hve mrkið tað hefir lilaðist undir
fjeð. Má þessa alls staðar sjá merki,
og slitið verður ekki lítið á mörgum
árum.
A heyhelium gcta sjálfsagt líka orð-
ið nokkrar breytingar. Þegar hitnar í
heyinu vinnur hitagufan á móhellunni
svo að úr henni molnar. Rekjur fest-
ast í ve|gina og þegar þær eru hreins-
aðar burt, mylst um leið úr móheli-
unni, og þótl þetta sje lítið í hvert
sinn getur slitið orðið mikið á mörg-
um áratugum eða öidum.
Nú er það vilað að alt frá land-
námstíð voru Islendingar mjög kæru-
lausir um by^gingu húsa yfir fjenað
sinn. Þeir kóstuðu höndunum til
siíkra bygginga, hrófuðu þeirn upp í
flýti. Það má því ganga út frá því
sem gefnu, að þeir hafi ekki heldur
vandað sig neitt við gerð þeirra liella,
sem þeir ætluðu fyrir kvikfjenað.
Sennilega hafa Papar orðið «ið gera
hella fyrir sauðfje sitt — þeir hafa
eflaust haft sauðfje hjcr ems og í Fær-
eyjum — og' gera má ráð fyrir því, að
þeir hellar hafi ekki verið jafn vand-
aðir og mannabústaðir. Finnist því
hellar, sem gerðir eru af vandvirkni
og „stíl“, hefir maður ástæðu til að
ætla, að þeir hafi ekki verið gerðTr
fyrir sauðfje, hross eða nautpening.