Lesbók Morgunblaðsins - 16.11.1947, Blaðsíða 4

344
LESBÓK MORGUNBLAÐSIN3
Elliðaánna og þá í lok septembermán-
aðar kom Gvendarbrur.navatnið í
bæinn.
Það var talið örugt að Gvendar-
brunnar væri svo hátt, að nægur
þrýstingur vrði á vatninu tll að koma
því upp i hús þau, er hæst standa, og
nægilegt vatnsmagn. En það kom þó
fljótt í ljós, að svo var ekki. f þeim
húsum, sem hátt standa, varð þráfald-
lega vatnsskortur, einkum þegar
vatnseyðsla var mikil t.d. við fisk-
þvott og í sláturtíðinni. Þess vegna
var bygður hinn stóri vatnsgeymir í
Rauðarárholti.
Vatnsveitan er eitt mesta menn-
ingarfyrirtæki bæjarins. Viðbrigðin
að fá hreint, rennandi vatn inn í hús-
in voru svo mikil, að því verður naum-
ast lýst svo vel sem skyldi. En það
var fleira, sem sigldi í kjölfarið. Ó-
hollu vatns'oólin voru úr sögunni. —
Heilbrigði bæjarbúa var betur tryggð
með því. Og nú voru líka sköpuð skil-
yrði til þess að gera holræsi um allan
bæinn, og hafa vatnssalerni í hverju
húsi. Áður höfðu víðast hvar verið
útikamrar, misjafnlega þriflegir og
jafnvel hættulegir heilbrigði manna.
Þeir lögðust nú smám saman niður,
og var að því sannarleg landhreinsun.
Fólk gat nú fengið bað í heimahús-
um og við það jókst þrifnaður. Það
má því segja að vatnsveitan heíur
haft ómetanlega þýðingu, sem eitt hið
merkasta fyrirtæki í þágu heilbrigðis-
málanna. Og þó er ekki allt talið enn.
Með vatnsveitunni sköpuðust skilyrði
til þess að koma brunamálum bæjarins
í betra horf, því að nú var hægt að
nota hin fullkomnustu slökkvitæki.
RAFMAGNSVEITAN
ÞEGAR FARIÐ var að tala um það
að raflýsa bæinn, risu þegar harðar
deilur, því að sumir vildu heldur gas-
stöð. Drógst þetta nokkuð á langinn,
en 1908 fekk bæjarstjórnin tilboð frá
Francke í Bremén um byggingu gas-
stöðvar. Varð þá enn hin harðasta
rimma út af því, og meðal annars út
af því hvar gastöðin ætti að vera. En
tilboðinu var tekið og gasstöðin reist.
Var bygging hennar hafin í september
1909, og kveikt á götuljóskerum í
fyrsta skipti 1. september 1910.
Óánægjan með gasið helt samt
áfram, og árið 1914 var haldinn al-
mennur fundur um málið og skorað á ■
bæjarstjórn að reisa rafmagnsstöð
sem fyrst. En þá kom stríðið og allar
framkvæmdir stöðvuðust um sinn. Þó
kom málið fyrir bæjarstjórn að nýu
árið 1916. Þá gerðu þrír íslenskir verk
fræðingar tiiboð um að reisa rafmagns
stöð hjá Elliðaánum. Þetta varð til
þess að samþykkt var að fá útlendan
vatnsvirkjafræðing til þess að rann-
saka hvar tiltækilegast væri að hafa
stöðina, hjá Elliðaánum eða Soginu.
í mars 1917 kom svo álit frá norska
verkfræðingafjelaginu og var lagt til
að reisa rafmagnsstöðina hjá Elliða-
ánum. Var svo samþykkt í bæjar-
stjórn 2G.^ept. 1918 að ráðast í fyrir-
tækið og taka 2 milljónir króna að
láni til þess. En það var ekki fyr en í
desember 1919 að samþykkt var að
stöðin skyldi vera hjá Ártúnum, þar
sem gamli þjóðvegurinn hafði legið
yfir árnar, og nokkru ofar en þver-
girðingar Thomsens höfðu verið. Var
fyrst komið upp 1000 hestafla stöð,
svo var hún stækkuð upp í 2500 hest-
öfl og seinna upp í 4500 hestöfl.
★
Laxinn gengur enn í árnar. En nú
er það ekki lengur atvinnuvegur að
veiða hann, heldur skemmtun fyrir
áhugasama veiðimenn. í staðinn fyrir
þvergirðingar Thomsens er nú komin
hin mikla þvergirðing hjá Árbæ, og í
staðinn fyrir áveitustíflu Benedikts
Sveinssonar og á líkum stað, er nú
kominn hinn voldugi stíflugarður fyr-
ir neðan Vatnsenda. Báðar þessar
þvergirðingar eru þúsund sinnum
ramari en þvergirðingar Thomsens.
En enginn amast við þeim. Engin
málaferli munu rísa út af þeim, því að
nú verður ekki um það deilt, að einn
er eigandi að Elliðaánum. Það er
Reykjavíkurbær. Hann á nú eigi að-
eins vatnið í ánum og laxveiðina,
heldur einnig þær jarðir, sem lönd
eiga að þeim, „með öllum þeirra her-
legheitum og rjettugheitum til lands
og sjávar til ystu ummerkja“, eins og
tekið var fram í afsalsbrjefum kon-
ungs, þegar hann seldi þær.
Á. Ó.
^ ^ >w
- Molar -
HECTOR MC NEIL
aöstoöar utanríkisráöherra Breta
er bœöi djarfur rnaöur og oröhepp-
inn. Hann var áöur einn af bestu
knattspyrnumönnum Skota, og hann
kepti oftar en einu sinni meö „Queens
Park“, hinu fræga knattspyrnufje-
lagi Skota. Og hann er Skoti í húö
og hár.
Skömmu eftir að verkamannastjórn
in tók viö völdum t Bretlandi, gekk
hann á fund yfirboöara stns, Mr.
Bevin, og baö um orlof, konan stn
vœri komin aö því aö eiga barn og
hann þyrfti aö fara meö hana til Skot
lands.
„Hva'ö er þetta, maöur?“ spuröi
Bcvin undrandi. „Er ekki nóg af góö-
um fœðingarstofnunum hjer í Lon-
don ?“
„Þjer skiljiö þetta ekki,“ mœlti Mac
Neil á breiðri skosku. „Ef drengurinn
fœöist t Englandi, þá fœr hann ekki
aö keppa fyrir Skota.“
I SORG
Prestur kom t heimsókn og konan
kom til dyra t sorgarbúningi.
„Hvaö, er maöurinn þinn dáinn?“
sagöi prestur. ■ ■
„Nei, hann er ekki dáinn.“
„Hvers vegna ertu þá sorgar-
klœdd?“
„Þaö skal jeg segja þjer. Maöurinn
minn núverandi er svo nískur og sýt-
ingssamur, aö jeg er aftur komin t
sorg út af fyrri manninum.“