Lesbók Morgunblaðsins - 01.07.1951, Síða 2

334
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
jeg nú hef nefnt, kemur krabba-
mein einkum fyrir í slimhúð innan
á kinnum aftan til og í munnbotni
undir tungunni. Þar, sem annars
staðar, bvrjar það sem þykkildi, en
síðar kemur svo sár.
Þá komum við að hálskirtlunum.
Krabbamein í þeim er fremur
sjaldgæft, og uppgötvast því miður
oftast seint, þó merkilegt megi
virðast, þar sem svo auðvelt er fyrir
fólk að skoða þá. Þau fáu tilfelli,
sem jeg hef sjeð, voru orðin mjög
slæm, með sári yfir mikinn hluta
hálskirtilsins og meinið jafnvel
tekið að breiðast út um nágrennið.
Hve seint fólk kemur til læknis
með meinsemd í hálskirtlum, stafar
sennilega af því, að hún gerir jafn-
aðarlega lítið vart við sig, fyr en
hún er orðin nokkuð stór og jafn-
vel komin út fyrir hálskirtilinn.
Fyrstu einkennin eru venjulega
einhver óþægindi í hálsinum, sárs-
auki við kyngingu eða kökkur í
hálsi, auk þess oft slæmt bragð í
munni og andremma. Þegar þessi
einkenni eru komin er sjúkdómur-
inn að jafnaði kominn af byrjunar-
stigi.
Hið ákjósanlegasta er auðvitað
að finna krabbameinið í fyrstu
byrjun, en það er því miður venju-
lega tilviljun ein, þegar það skeð-
ur. Sjúklingurinn sjer þá máske
sjálfur í spegli einhvern grunsam-
legan þrimil eða smá sár á háls-
kirtli, eða læknir rekst á eitthvað
svipað við almenna læknisskoðun.
Alla slíka óvenjulega hluti, einn-
ig stækkaða eitla undir kjálkabarði
eða á hálsi, sem geta stafað frá
meinsemd í hálskirtli, munni eða
öðrum nálægum stöðum, ber að
sjálfsögðu að sýna lækni, enda þótt
krabbamein í hálskirtlum sje sjald-
gæft og þau einkenni, sem jeg
nefndi stafi venjulega af öðrum
meinlausum hlutum. Sár á háls-
kirtlum eru nefnilega algeng, kökk-
ur í hálsi enn algengari og sársauki
við kyngingu lang algengastur og
aðaleinkennið við smávægilegasta
þrota í hálsi.
Krabbamein í koki aftan og neð-
an við hálskirtla kemur líka fyrir,
en er fremur sjaldgæft. Það lýsir
sjer einnig með sársauka við kyng-
ingu og kekki í hálsi, er fram líða
stundir, en bytjunaréinkenni lítil
eða engin. Er því ekki annað að
gera, en að leita læknis, ef þrálát
óþægindi eru á þessum stað í koki
og vilja ekki hverfa t. d. á 2—3
vikum.
Þá ætla jeg að minnast dálítið
á krabbamein í barkakýli. Það er
alyeg sjerstök ástæða til að hafa
það ríkt í huga, því fáar tegundir
krabbameins gera svo fljótt vart
við sig og eru svo auðveldar að
lækna fullkomlega á bytjunatstigi.
Langoftast situr barkakýliskrabb-
inn á raddbandi, eða í 60—80 af
hundraði, og veldur hæsi. Hæsin er
venjulega lítil fyrst, en er stöðug
og fer vaxandi, en getur þó verið
nokkuð breytileg, minkað og aukist
á víxl. Ekki ósjaldan segir sjúkling-
urinn, að hæsin hafi byrjað við
kvef.
Hafi fólk yfir fertugt, stöðuga,
langvarandi hæsi, er það æfinlega
mjög grunsamlegt, en allir, jafnt
ungir sem gamlir, sem hafa haft
hæsi 2—3 vikur eða lengur, ættu
skilyrðislaust að leita læknis Sjúk-
dómsgreining er að jafnaði auð-
veld, og varanleg lækning, með
hreinni rödd, fæst í nær öllum til-
fellum, eða í um 90 af hundraði,
með geislalækningu einni saman,
ef sjúklingur kemur til læknis inn-
an fárra vikna frá því hæsin byrjar.
Fyrir um það bil 4 árum síðan
skoðaði jeg mann á fimmtugsaldri,
sem hafði verið hás í hálfan annan
mánuð, eftir kvef. Jeg fann hjá
honum dálítið þykkildi á hægra
raddbandi. — Smásjárrannsókn á
smábita, sem jeg tók úr þykkild-
inu, leiddi í Ijós, að um krabbamein
var að ræða. Eftir viðeigandi geisla
-meðferð (röntgengeislun) hvarf
meinið algjörlega og röddin varð
skýr. Jeg hef skoðað hann nokkr-
um sinnum síðan, en ekki fundið
neitt athugavert. Jeg' geri ráð fynr
að hann sje albata, en rjett er þó
að íylgjast með honum enn um
skeið.
Enda þótt möguleikar til að finna
krabbamein í raddböndum á byrj-
unarstigi og. lækna það fljótt og
vel, sjeu sjerstaklega góðir, er það
sorgleg staðreynd, bæði hjer og er-
lendis, að fólk með meinsemd í
raddböndum, leitar oft ekki læknis
fyr en um seinan. Mjer er þó nær
að halda, að flestir fullorðnir viti,
að langvarandi hæsi getur stafað
af krabbameini, þó að í flestum til-
fellum sje raunar meinlausum bólg
-um eða góðkynja æxlum um að
kenna.
í vjelindi er krabbamein langt-
um algengara, a. m. k. 4 til 5 sinn-
um algengara en á þeim stöðum,
sem jeg hef rætt um hingað til.
Því miður er sjúkdómsgreining
miklu erfiðari hjer, en t. d. í radd-
böndum, þar sem hæsin segir fljótt
til. Einkenni eru að jafnaði mjög
óljós í fyrstu, e. t. v. dálítil óþæg-
indi, þrýstingur eða kökkur bak
við brjóstbeinið eða í hálsi og
máske riokkrir kyngingarörðugleik-
ar, en þeir fara þó fyrst að gera
vart við sig, er fram líða stundir
og meinið stækkar. Þeir þurfa ekki
að vera stöðugir, og geta horfið að
mestu öðru hvoru. En að því kem-
ur fyr eða síðar, ef ekkert er að
gert, að matarbiti vill fara að ganga
illa niður, sitja fastur um stund eða
kemur jafnvel upp aftur eftir nokk-
urn tíma, ef mikið kveður að
þrengslum. Verkir eru yfirleitt
engir fyrsta kastið og koma ekki
fyr en seint og síðar meir, þegar
alt er komið í óefni. Því ættu allir,
sem hafa óþægindi við kyngingu,
kökk í hálsi eða fyrir brjósti, eina