Lesbók Morgunblaðsins - 13.07.1952, Blaðsíða 3

LESBÓK MORCUNBLAÐSINS
351
Helenu, en Chateaubriand var
grafinn í eynni Grand-Bé, nærri
Saint-Malo). í Jersey og Guernesey
skrifaði Vitor Hugo aðalverk sín.
Frá þeim tíma eru L’histoire d'un
crime, Napoléon ie petit og Les
Chátiment (1853), þar sem hann
húðstrýkti keisaraveldið. Er Hann
hp’lt úr skálum reiði
[ sinnar, skrifaði hann enn af kappi
og lét skammt stórra höggva í milli,
Contemplations (1856), La
chute d’un ange, La fin de Satan,
Dieu, La légende des siécles, sem
er eitt hinna fáu sögulioða á
franska tungu, Les Misérafcies
(1862), Les travaiileurs de la mer
(1886) og L’homme qui rit.
Meðan keisaraveldið hélzt, neit-
aði Victor Hugo að snúa heim til
Frakklands. Eftir hina hryggilegu
atburði ársins 1870, fall Napóleons
þriðja og niðurlægingu og iranrás-
ina í Frakkland, stóð útlaganum
opin leið til föðurlandsins. Iíann
gat ekki tára bundizt, er hann héít
yfir landamærin, en París tók hon-
um tveim höndum. Hann tók þátt
í baráttunni gegn óvinunum, sat
stuttan tíma í þinginu í Bordeaux,
því að hann var því ósammála, o.g
komst í kynni við Kommúnuna. í
þeirri borgarastvrjöld kvnntist
hann tveimur mönnum, sem létu
mikið til sín taka í þriðja lýðveid-
isríkinu, þeim Georges Clemenceau
og Aristide Briand.
ÞINGMAÐUR OG ÞJÓÐSKÁI.D
Er friður var kominn á að nýju,
var Victor Hugo kosinn öldunga-
deildarþingmaður. Hann talaði til
þess eins að krefjast upþgjafar
saka fyrir uppreistarmenn Komm-
únunnar og mælti gegn klerkaveld-
inu. Með þessu skipaði hann sér
fremst í flokk í baráttunni fyrir
lýðveldi, og margir hafa aldrei fyr-
irgefið honum það. Hann skrifaði
L’année terrible (1872), L’art d’étre
grand-pére (1877), Quatre-vingt-
treize, Religion et religions, nokkra
fagra kafla úr La légende des
siécles (1881), Toute la lyre, þar
scm er hið dásamlega Ijóð Adieu
á Théophi’e Gautier, og loks Les
quatre vents de l’esprit.
Á ellidögum sinum varð hann að
bera þungar sorgir, ert honum var
mikil huggun að barnabörnum sín-
um, Jeanne og Georges. París um-
vafði hann ástúð og fræðarlióma,
svo sem berlega kom fram, er hann
dó, áttatíu og þrigg.ja ára gamall
eíns og Voltaire og Goethe. Við
útför hans var farið með hann
sem dýrling. „Heil þjóð“ grét þanh,
som vpgn fátæklinganna færði' til
Panthéon (1885).
Slík var ævi Victor Hugo, auðug
að atburðum, sem allir hafa mark-
að spor í verk skáldsins. Þegar
hefur verið bent á, hversu útlegð-
in var örlagarík. Þarf nú að geta
tveggja atriða úr einkalífi skáld3-
ins, sem svo voru mikilvæg, að
verk hans verða ekki skilin, sé
þeim gleymt. Er hér um að ræða
ást þeirra Victors Hugo og Juliette
Drouet og hinn sviplega dauðdaga
dóttur skáldsins, Léopoldine Hugo;
og eiginmanns hennar.
IIJÓNABAND OG ÁSTIR
Árið 1822 kvæntist Victor Iíugo
brenskuvinkonu sinni, Adéle
Foucher. Hjónabandið var ekki
miög hamingjusamt, og varð það
liósf, er hjónin tóku á móti vini
stnum, ungtt skáldi, sem hét Sainte-
Beuve. Hann gerði sér títt við
Adéle Hugo, og tók hún því ekki
fálega. Hin furðulega hegðun
Sainte-Beuve hafði ekki einungis
í för með sér vinslit tveggja skálda,
heldur einnig eyðileggingu hjóna-
bands. Victor Hugo kynntist sorg
heimilisbölsins, beiskleika svik-
anna og eftirsjá glataðrar ham-
ingju. Hann skildi ekki við konu
sína, en var henni bundinn áfram
vináttuböndum einum. Hann elsk-
aði hana ekki, en felldi nú hug til
minni háttar leikkonu, Juliette
Drouet, sem var fremur léttúðug
og hafði eignazt dóttur eítir
skammar samvistir við mynd-
höggvarann Pradier. Hún yfirgaf
allt fyrir Victor Hugo. Hin róman-
tíska hugmynd um aflausn fyrir
ástina kom þarna fram í sinni skýr-
ustu mynd. í hálfa ö!d tókst Juli-
ette að gefa skáldinu þá hamingju,
sem það þráði. Fyrir sitt leyti sá
Victor Hugo, sem var ætíð örlátur,
fyrir þörfum móðurinnar og dótt •
ur hennar, Claire, sem með dauða
sinum varð tilefni eins fegursta
Ijóðsins í Contemplat’ons. Frá 2.
janúar 1833 fram á árið 1883 skipt-
ust þau á fjölda bréfa, fimmtán
þúsundum bréfa, sem bera ekki
einungis vitni hrífandi ást, heldur
eru einnig Ndýrmæt heimiid um
ævi og skoðanir skáldsins. Án þess-
ara bréfaviðskipta mundi ekki eins
auðvelt að skilja Victor Hugo. Full-
vrða má því, að fundur þeirra
Juliette hafi verið hin örlagarík-
asti fyrir Victor Hugo.
ÞYNGSTA SORGIN
Enn áhrifaríkari varð dagurinn
4. september 1843 1 lífi Victors
Hugo. Þann dag drukknaði Léo-
poldine, eftirlætisbarn skáldsins,
þá nýgift Charles Vaquerie. Þetta
slys vildi til gegnt litla þorpinu
Villequier í Normandí. Skáldið var
á ferðalagi og las fregni^a í blþð-
unum. Hann fann til sárqsýu sorg*
ar, vafalaust hinnar þyrij^tifþ
hann varð að þola á lang'n^ífslfeið:
Árum saman var hann fátala$ur og
reyndi að finna fróun í afsiiipfum
sínum af stjórnmálum. Ekk<fr?’gat
fengið hann til að gleyma doftur-
inni, sem hann syrgði, og ekki þifrí'
annað en lesa nokkra kafla ! ur
„pausa meae“ í Contemplations til 1
þess að finna þungann í hugarkvöl,
hans. Þegar ömurleiki útlegðar
bættist svo ofan á hugarangur