Lesbók Morgunblaðsins - 16.05.1965, Síða 15

BÖKMENNTIR
Framhald af bls. 6.
Hann átti erfitt með að hugsa sér
séntilmenn sem atkvæðaveiðara á
skrílsamkomum, sem nefndar voru
kosningafundir. Yfirlýsing hans um
óbreytt ástand var gerð án samráðs
og vitundar flokksmanna hans, og
Gerald VVellesley,
7. hertogi af Wellington
stjórn hans féll nokkrum dögum síðar,
15. nóv. 1830. Ný stjórn var mynduð
og frumvarp um rýmkun og lagfær-
ingar á kosningarétti og kjördæma-
Bkipun var samlþykkt í neðri málstof-
wnni 1832. Lávarðadeildin felldi frum-
varpið. Konungur neitaði tillögum um
að aðla nógu marga til að hægt væri
að fá frumvarpið samþykkt 1 lávarða-
deildinni. Stjórnin sagði af sér og nú
bað konungur Wellington að mynda
stjórn, til þess að koma frumvarpinu
í höfn. Og hann samþykkti það, þótt
hann hefði hingað til barizt gegn því.
Hann segir sjálfur að sér hafi einungis
gengið til konungshollusta, hann hefði
jafnmikla andstyggð á frumvarpinu og
áður. En þingið neitaði honum um
traust. Whiggar mynduðu stjórn og það
var talað um að skipa fjölda nýrra
lávarða. En til þess kom ekki. Well-
ington var fenginn til þess að beita
áhrifum sínum í efri málstofunni frum-
varpinu til framdráttar.
Meðan á þessu þjarki stóð var Well-
ington einn óvinsælasti maður Eng-
lands, rúður voru brotnar í bústað
hans og skríllinn gerði aðsúg að hon-
um,
Wellington er utanríkisráðherra 1834
—35 og ráðherra aflur 1841. Hann
studdi Robert Peel í afnámi korntolls-
ins 1846 og hættir sama ár afskiptum
af stjórnmálum. Hann dó í Walmer-
kastala í Kent 14. september 1852.
Hann var jarðsettur við hlið Nelsons
í St. Páls-kirkju. Palmerstone lét svo
ummælt, að fáir hefðu verið jafn
virtir og elskaði^. af þjóð sinni sem
hertoginn af Wellington.
etta bréfasafn gefur
góða mynd af hertoganum. Það
er gefið út af sjöunda her-
toganum af Wellington. Bréfin
í þessu safni eru til fjögurra kvenna,
frú Arbuthnot, lafði Wilton, ungfrú
Burdett-Coutts og Lieven prinsessu,
sem var gift rússneska sendiherranum
!) The Seventh Duke of Wellington
(Editor): Wellington and his Friends.
Letters of the First Duke. Macmillan
1965. 45s.
í Lundúnum. Wellington var ekki
pennalatur maður, um það vitna þessi
bréf og fjöldi annarra. Hann skrifar
þessum konum, sem hann virðir og
treystir. Hann skrifar um þau málefni
sem eru efst í hug hans hverju sinni
og er ómyrkur 1 máli.
Skoðanir hans á mannfólkinu eru
heldur neikvæðar. Hann telur að lægri
stéttirnar séu gráðugar, frekar og rudda
legar og þær æðri hikandi og sækist
eftir vinsældum og myndu skríða um
til þess að geðjast pöplinum. Þetta er
skrifað 1831, eða um það leyti sem
mest var þjarkað um kjördæma- oe
kosningafrumvörnin Skoðanir hans á
þjóðfélagsmálum eru mótaðar af upp-
eldi hans og ríkjandi hugsunarhætti
yfirstéttannaá 18. öld. Sem barn lifði
hann Gordon-upphlaupin, en þá lá við
byltingu á Englandi; franska byltingin
varð ekki til að milda skoðanir hans á
múgnum og því stjórnarformi sem hann
aðhylltist. Um 1830 rambaði England
á barmi byltingar og hann varð þá
sjálfur að reyna heift og árásir múgs-
ins. Hann áleit að eina bjargræði menn
ingarlegs þjóðfélags væri konungdæm-
ið; þótt hann væri þingmaður tor-
tryggði hann alltaf lýðræðið sem slíkt,
áleit að það stjórnarform myndi leiða
til skrílræðis og ófarnaðar. Hann hafði
illan bifur á blaðamönnum, leit á þá
sem æsingamenn, og segir á einum stað
í bréfum sínum „að áhrif demókratísku
pressunnar séu að verða ískyggilega
mikil“. Þessi svartsýni hans varð hon-
um að falli sem stjórnmálamanni eftir
yfirlýsingarnar 1830. Með smávegis til-
hliðrun hefði hann getað haldið völd-
unum. En hann áleit allt samkomulag
stórhættulegt og hegðaði sér eftir því.
Hann athugaði ekki að stjórnmálabar-
átta krefst annarra aðferða en hernað-
urinn. Hann var 18. aldar maður.
Disraeli sagði að það byggju tvær þjóð-
ir á Englandi, þeir snauðu og hinir
auðugu, og þeir ættu fátt sameiginlegt
Þctta var enn meira sannmæli um það
leyti sem Wellington er að mótast
Þessi bréf eru skemmtilegur lestur; þótt
höfundur sé enginn stílsnillingur þé
eru bréfin skýr og ótvíræðrar merk-
ingar. Hann er ómyrkur í máli og ávít-
ar oft hinar ágætu vinkonur sínar fyrir
skilningsleysi og tregðu; hann segir
þeim hug sinn allan um ríkjandi stjórn
arfar, menn og málefni og maðurinn
sjálfur birtist einkar skýrt í þessum
bréfum. Útgefandi hefur sleppt auka-
atriðum úr bréfunum og því sem hann
álítur að hafi litla þýðingu til nánari
skilnings á höfundi.
Hagalagðar
Honum nær enginn
Sumarið 1870 reið sr. Matthías vest
ur að Stað á Reykjanesi til að sitja
þar brúðkaup sitt og Ingveldar dóttur
sr. Ólafs. Segir svo frá því í „Sögu-
köflum“: Var ég þá í bezta skapi sem
ég loks hefði himin höndum tekið.
Það eitt þótti mér kynlegt, að faðir
minn, og enda móðir líka, var óvenju
dapur í bragði. Sagði hann mér síðar,
að fyrir sig hefði borið „í milli svefns
og vöku“ nóttina áður en við hjónin
vorum gefin saman, að hann þóttist
ríða heim að Stað og sjá mig ganga út
úr bænum í móti sér glaðan á svip,
og með gljáandi silkihatt á höfði. f
því þótti honum hvirfilbylur taka
af mér hattinn; vildi hann þá elta
hann, en þótti honum ég segja:
„Hættu að elta hattinn; honum nær
enginn aftur.“ — Tæpu ári síðar var
Ingveldur dáin.
18. tbl. 1965
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 15