Lesbók Morgunblaðsins - 21.01.1973, Blaðsíða 5

Gimnar Salvarsson
Fátt
er betra
Fátt er betra
en að sH.ia í góðnm stól
spenna greipar
og' hlusta á margradda bílasöng götunnar
reyk.ja digra vindla
dotta,
meðan börn okkar
vaða elg bernsku sinnar
öklahátt vatnið
og þau berfætt í báða fætur
já,
fátt er betra
en að láta sér líða vel
við dökkblá gluggatjöld
og svarthvítan sjónvarpsheim
horfa á Aston^fjölskylduna
áköfum augum,
meðan börn okkar
reykja fyrstu sígaretturnar
á sjoppuhorni gelgjuskeiðsins
með tvær hendur tómar
og gula fingur
allt í kring
II
Börnin okkar
þessar litlu hendur
og . . .
hún er vist að dauða komin
segir konan
hver?
mamma-Aston segir konan
og leggur frá sér prjónana
þerrir tár úr augum
ég hafði heyrt að hún ætti
að deyja í þessum þætti
þegar liðið er á kvöldið
deyr mamma-Aston
og börn okkar tínast heim
úr myrkrinu
leita okkar með
þrá í augum
okkar!
— við sem földum okkur
bak við lás og siá
í Aston-f jölskyldunni
og bláum gluggatjöldum.
Hrafn Gunnlaugsson
Matsölustaður
í Stokkhólmi
(Muntergök)
Tómir bollar stara spekingslega út í loftið
og veggklukkan telur augnablikin
eins og smámynt
sem. hrekkur ekkl fyrir öðrum kaffi.
í horninu
grúfir bjónustustúlkan sig yfir reyfara
og er nauðgað í lok hvers ka.fla
af purpuraklæddum Aröbum.
Skuggar sem hádegisgestirnir gleymdu
flökta, um salinn
þreyttir á eltingaleik við þvala fætur.
Stólar og borð marra kunnuglega
og auðir bekkir stynja af vellíðan.
Hugsun urn deyjandi óm í fiðlukassa
og svefndrukkinn koss i lágnættinu
fyllir hugann ljúfsárum trega.
Hnífapörin hvila í faðmlögum.
Hvít fita festir ráð sitt í sósunni.
Aðeins fiskiflugan í glugganiun rýfur þögnina
og snýst suðandi á bakinu.
Flugan
Örvita suðar fiskiflugan í brjósti mínu.
í dag ryður áin sig
og Iöngun mín flýr með stynjandi jökum
til strandar.
Eins og ástleitin tunga
vefst hringiðan um glansandi steina
og grýlukertin
grípa krampakenndum fingrum í þekjuna.
Mýrin angar af sterkju.
f sólblindunni
v illist gatan út í móana
og vegurinn er alls staðar.
Örvita skellur fiskiflugan á rúðunni
ósýnilegum vegg
eins og atburðirnir og árin
sem halda mér föstum.
Og Köln verður aldrei sú sama
og þeg-ar Heinriich Böll,
óþekktur þýzkur drengur, lék
sér á bökkum Rínar. Allar
borgir eru eins í augum Bölls,
afskræmdar á sínum tíma
af sprengjuregninu, nú af sól-
arglotta efnishyggjunnar, full-
ar af óhamingjusömu fólki,
nýjum andlitum sem hverfa
inn í manngrúann — og eiga
sér kannski ekkert skáld.
Ástæðan: óskiljanlegar forsend
ur nýrrar óhamingju, velmeg-
un sem enginn hefur áhuga á.
Gervióhaming j a.
Köln, þessi yndislega borg,
þrátt fyrir allt. Á sínum tíma
afskræmd af mótlæti, nú af
meðlæti að áliti Bölls. Það get-
ur verið erfitt að vera borg
mikilla skálda.
Böll stendur í miðjum hild-
arleik okkar tíma og á sjónar-
höla, mismunandi háa, i mörg-
um löndum. Hann hefur gagn-
rýnt Sovétríkin, jafnvel í
Moskvu sjálfri, fyrir síendur-
tekin mannúðarslys: að hefta
frelsi rithöfunda sinna, senda
öuima S prœiL£.'búðix, laðra á igieð-
veikrahæli. En hann vill allt
til vinna að geta talað máli
þessara starfsbræðra sinna,
vill allt til vinna að hildar-
leikurinn frá 1939 endurtaki
sig ekki. Af þeim sökum er
hann „i náðinni" í kommúnista-
ríkjunum, fær jafnvel greidd
ritlaun fyrir bækur sínar
í Sovétrikjunum, sem er víst
einsdæmi, þegar útlendir höf-
undar eiga í hlut. Og hann á
bakhjarla í Þýzkalandi, Willy
Brandt, Gúnter Grass.
1 Buddenbrooks lýsir
Tomas Mainn söguhleitjiu, með
þvi að lýsa hnappi á
jakka hennar og hvernig hún
fitlar við hann. Lýsingar Grass
geta jafnvel á stundum verið
nákvæmari en hjá Mann. Það
er útlendingi erfið lesning.
„Katz und Maus“, svo dæmi sé
tekið er svo nákvæm að engu
er líkara en hún sé
skrifuð undir smásjá: þjóð-
félaig undir smásj'á. Simálsjár
geta verið nauðsynlegar til að
finna orsök meinsemda. „Ég
einn, af hverju ekki Grass
Mlka?“ er haift eftir Böh, iþeig-
ar hann frétti að hann hefði
hlotið Nóbelsverðlaun, stadd-
ur við uppsprettu nýrrar menn
ingar, Aþenu. Nú uppsprettu
nýs nasisma.
Aþena af öllum borgum.
Þegar við Bjarni Benedikts-
son stóðum á Forum Roman-
um, sagði hann. „Þetta er engu
líkt. Aðeins eitt er stórkost-
legra: að stanidia á Akrópólis."
Og samt unni hann Þingvöil-
um umfram aðra staði. Reykja-
vik. Og Islandi.
XXX
Róttækni æskunnar, eða eig-
um við að segja óróa, telur
Böll af öðrum rótum en nas-
ismann. Hann segir að tiltekt-
ir ungs fólks séu framhald af
exjisitensialisima Sairltries. Hann
gagnrýnir klámritun fjölmiðla,
leit æskunnar að paradis
í nautnalyfjum. Segist raunar
ekki trúa á að maðurinn geti
fundið paradís, a.m.k. ekki
panadís á jörð. Hann óítitasít og
fyrirlítur eilífa sýndar-
mennsku og sjóbíssness,
þar sem öll áherzla er lögð á
að maðurinn sé eilíflega ung-
ur: þessi taumlausa dýrkun ei-
lífrar æsku í líkamanum geti
haft í för með sér mikla erfið-
leika fyrir æskuna síðar. „Sól,
láttu alla deyja, gerðu mig ei-
llfan,“ hrópar kómgurinn I leik
ritd loniescxis. 'En við enum eklki
eilíf í líkamanum, ekki einu
sinni kóngar. Hvernig verður
æskan, þegar hún kemst á fer-
tugsaldurinn? Hver verða von-
brigði hennar? Hvernig bregzt
hún við? Eins og Grikkirnir
sem trúðu á guði sefn áttu og
gátu 'gieíið edlitfa ælslku? Trú
sem stóð ekki við fyrirheit sín,
en hrundi til grunna. Jafnvel
hún. Hann telur þó að unga
fólkið sé betur gert til sálar-
innar en þeir fullorðnu, eigi
meiri skynsemi í pokahominu
en gamla fólkið sem gagnrýn-
ir það. Hann hefur lýst þvi svo
að það hafi orðið eftir í sam-
tímanum eins og skítur á priki,
nei, hann hefur ekki komizt
svo óskáldlega að orði, en samt
má lesa þetta út úr orð-
um hans. Og vonbrigðum. Ef
vel sé, segir hann, þurfi fólk
ekki að óttast ellina, um dauð-
ann gegni öðru máli. 1 sjón-
varpsfrásögn segist hann raun
ar aldrei hafa hitt fullorðna
manneskju.
Dauðinn. Dauðinn er Hein-
rich Böll áleitdð umihuigsunar-
efni eins og fram kemur í
skáldverkum hans. „Vér verð-
um að skýra yður frá að þér
eigið að deyja“ er sagt við
kónlglnin 5 leikrtffi Ionesoos. Seg-
ir Böll einnig við lesendur
sína.
Hann er alinn upp I
kaþólsku umhverfi Kölnar, en
hefur haft margt við kirkjuna
að athuga. Vill t.a.m. ekki
greiða henni skatt, sem ríkið
innheimtir fyrir hana, óréttlátt
eða ósiðlegt, finnst honum, ég
veit það ekki. Af þeim sökum
Framh. á bls. 14.
©