Lesbók Morgunblaðsins - 20.01.1974, Qupperneq 14

4
Krossgáta
Lesbókar
Lausn á síðustu krossgátu
5>V£ m rr'T'wwrrr 'fofc" AÐi “ oW Kt>tv bir
5M3»- iC»rA - né T X 9 A J> '1 F A, N
HAt- lc </ R tiJÍr, j rvf ik jjjjj JF R A’ R iecT A'
1. 3e>«> U S> T 1 N 'ÍT BÓKl ö £ "n N S>uU- i.e-t- S|
mm ffUiT LÍ> K M Ji A «£•!- a i-n A N A ö
oftcn S>iK MflM- Uöú?. M MAfVJ 6 ðl- aii 1 T A Hfíub Róop N U 0 b
Reffí (k R ¥ W F A s K V T T A ToF - 'ICKK r I' U
PFaT U.ftT K V T T h T A' s A L L IfOPP L £
LEÐJ' Atl JL i> T A N £ R N ö T A M nsrps fíHf. w. AJ
r-iflPws rt T A L lu L F A R tk>:- tr»«r r:u» 1ÍUA*. MAfA 4 A r A
0 Ki* m T A Kéy- •o£> c, A N iKS K< 0' p A L ÁóÆr K6M* 4 6 Í5
A Kf(.F0 $£iti L U K U R hiíV S T a' h L 1 tr >r*>i« JMUT u
T Æ P A fc
K L 0' 5 T T 0' R N L 6 2 A HHl o' s ■
rt 0 T A, fiiur (iuSffó C L A, T- i© ~Ö' L 1 3
Daginn sem
Jochen fórst
Framhald af bls. 9
tilneydd að bægja óttanurri frá sér
og herða upp hugann. Hún verður
að gegna móðurskyldum sín-
um eins og ekkert sé um að vera.
Þetta hlýtur að vera erfitt, mjög
erfitt. Helen er kjörkuð. Samt
hlýtur þetta að hafa fengið mjögá
hana.
Samvizkubit? Jú, ekki er því að
leyna. Framferði mitt lýsir óneyt-
anlega nokkurri sjálfselsku. Það'.
er mér fullljöst. En kappaskstur
er atvinna mín, af honum hef ég
tekjur mínar og, í honum er ég
beztur. I engu gæti ég komizt
framar, ég vil ekkert annað gera
og ég held það væri rangt að
hætta, kominn á þennan aldur. Su
ákvörðun yrði tekin á grundvelli
tilfinninga einvörðungu og ég er .
hræddur um, að ég iðraðist henn
ar síðar meir. Þe.tta veit Helen.-
Við höfum rætt málið, og hún
fellst á mitt sjónarmið/ Súrt og
sætt verður ekki aðskilið.
Hlekkist mér á þurfa konan
og börnin ekki að óttast ver-
gang; þau munu hafa nóg
fyrir sig að leggja. Og við
geta snúið sér til. A hinn bóg-
inn er svo sorgin, sem þau yrðu að
búa við árum samari. Nistandi
sorg, eins og Nína má nú reyna.
Frammi fyrir herini stend ég,orð:
laus.
Keltnesk byggð
Framhald af bls. 12
komu skipi sfnu f Grunnafjörð, sem nú kaflast Leirárvog-
ur. Þarna hefir þeim feðgum litízt vél á landkosti, því að
þeir nema þar land, þrátt fyrir að .þar er byggð, Sem
margir aðrir telja þeir írsku landnemana réttlausa og
þeim þurfi ekki að sýna neina .tillitssemi. Og svo reisa
þeir sér þarna um bæ um haustið og setjast þar að með
skipshöfn sinni.
„Hallkell, er nam Hvításíðu, bjó fyrst á Akranesi, áður
þeir Bresasynir ráku hann á brott. En er hann fór.effir fé
sfnu, því er þar hafði sjalfala úti gengið, var hann
drepinn og er þar heygður.“
c MÆí-fl KfíSí t ME«U> óat> £1 1- ÍLÍT- IK PÍP- URH- B R. V£RK- FfiRl :.; |ISKo Lff
Ir
UiH- i© mfíns MfiFN Rör\ M
—-T/c ÍL/zn ÚUÐiR ÍTftFuR
fiRAS- l£> VÆT l- WL flSK- ftR.
ICa?l- j>Vr. l£> FfR- i£TrJ. VCRo'K neir- if> V ÍKflP- VOMPR guD-
H'ceT- Tfl- u S 4.- RS. fEKSK »N'/F-
LoF- AK þVNiiP' BR e/M' ' F/n/C.- sritfiR. Pit> OFi9N 1-iftNOí ve reic- FÆ Rl
4° £kk.I UC-'K' MA/UNi |
Ofi. Hftfo- Ssfenr.
HU4- US,- 1 IJ N RM i- fiR
,\5 ■ lTK' V HÁf>|N lbit
H«(2- F fl SPT- fii-P
a.%. R \rf)KL- D'íRlN 5K-V1.D
To s- RK ifK-rci MS f>
K l Pf- N um 14 U G.' LrtUSrt
wm - *FtJ 1 'aa
fi - L. 1 M O
oTTfl T —v—
HR.- giU- foR- ÍK- 6TTI
Þessi smásaga er í Landnámu, en er þó engin smásaga, ef
vel er að gáð. Hún segir frá yfirgangi norrænna landnáms-
manna við þá, sem bjuggu fyrir í landinu.
En þarna voru fyrir menn, sem ekki létu bjóða sér allt.
Þeir Bresasynir safna liði og reka þá feðga af höndum sér.
Má á þvf sjá, að þarna hefir verið mikil byggð, að þeir
skyldu fá svo margt manna, að þeir gætu rekið úr land-
námi sfnu heila skipshöfn norrænna víkinga. Þetta er
merkisatburður, einkum ef þess er gætt, að norrænir
menn töldu það smán að láta reka sig af staðfestu sinni.
Þeir feðgar hafa ekki tekið á sig þessa smán, nema því
aðeins, að þeir hafi verið ofurliði bornir.
Irsku bændurnir á Akranesi munu hafa átt margt fé og
hefir það gengið sjálfala bæði í fjalli og fjöru. Þeir
Hrosskell hafa að víkingasið slegið eign sinni á allt þetta
fé, um leið og þeir þóttust nema fjallið. En er þeir voru
komnir upp í Hvítársfðu, mun þeim hafa hugkvæmzt að
reka smánar sinnar og sækja allt þetta fé. En þá er
Bresasonum og mönnum þeirra að mæta, og í þessari för
erHal Ikell drepinn.
Þetta er Ifklega eina dæmið um, að til voru hér á landi
frskir menn, sem gátu bitið frá sér og létu ekki norræna
landnámsmenn kúga sig. Máá þessu sjá, að þeirBresasyn-
ir hafa verið höfðingjar og haft mannaforráð.
Vel má vera, að þessi skörungsskapur þeirra hafi vakið
virðingu meðal annarra norrænna landsmanna. Má helzt
marka það á þvf, að Þormóður átti nokkrar dætur og urðu
norrænir landnámsmenn, sem göfugir voru taldir, til þess
að biðja þeirra.
Grímur háleygski, sem kom út meðSkallagrími fjórum
árum á eftir Ingólfi, og bjó á Hvanneyri, fékk Svanlaugar
dóttur Þormóðs.
Önundur breiðskeggur, sem nam Reykholtsdal, gekk að
eiga Geirlaugu dóttur Þormóðs. Sonur þeirra var Tungu
Oddur oj; mun hann hafa verið fæddur 16 árum eftir að
Ingólfur nam Iand.
Örlygur gamli var ekkjumaður, er hann kom út. Hann
kvæntist ísgerði dóttur Þormóðs; dóttir þeirra hét Védfs
og var hún langamma Gunnlaugs ormstungu.
Holmsteinn bróðursonur Helga margra, fékk Kjölvarar
Þormóðsdóttur, en varð skammlífur. Sonur þeirra var
Snæbjörn galti, sem felldi Hallbjörn Oddsson frá Kiðja-
bergi hjá Hailbjarnarvörðum, fór sfðan til AusturGræn-
Iands og var þar drepinn af félögum sínum. Við Kjölvöru
eru kenndir Kjölvararstaðir f Reykholfsdal, því að þar bjó
hún í skjóli Tungu Odds eftir að hún missti mann sinn.
Dóttursonur Ketils Bresasonar var Ásólfur alskik, er
kom til tslands fulltíða maður f þann mund, er Asgerður,
amma Njáls á Bergþórshvoli, giftist seinni manni sínum,
Þorgeiri hörðska í Holti undir Eyjafjöllum.
ODDGEIR A LEIRÁ OG HRÓÐGEIR 1 SAURBÆ. — Nú
segir frá þvf, að hingað komu tveir landnámsmenn frá
Stafangri í Noregi. Hét annar Ormur og varsfðan kallaður
Hafnar-Ormur, en hinn hét Finnur Halldórsson og var
jafnan kallaður Finnurinn auðgi. Þetta hefir sennilega
verið um 882 og hafa þeir báðir verið ungir menn. Þeir
námu land næst við Grfm háleygska, frá Andakflsá og alla
leið út að Hvalfirði, þó fyrir ofan landnám Bresasona.
Sfðan segir Landnáma: „Bræður tveir bjuggu í landnámi
þeirra Finns og Orms, Hróðgeir hinn spaki í Saubæ, en
Oddgeir að Leirá. Þeir voru Vestmenn. En þeir Finnur og
Ormur keyptu þá á burt, því að þeim þótti þar of
þrönglent vera. Þeir Hróðgeir bræður námu sfðan lönd í
Flóa, Hraungerðingahrepp, og bjó Hróðgeir í Hraungerði,
en Oddgeir f Oddgeirshólum." — Má á þessu sjá, að þetta
hefir gerzt snemma landnámstfðar, þar sem Hraungerðis-
hreppur var þá ónuminn. Sennilega hefir það verið fyrir
tilstilli Bresasona, að landnámsmennirnir norsku fóru
þarna friðsamlega og guldu þeim bræðrum fé til þess, að
þeir stæðu upp af löndum sfnum, keyptu af þeim jarðirn-
ar.
KALMAN OG KÝLAN. Öðru máli hefir verið að gegna
um þá bræður Kalman og Kýlan, sem bjuggu f Katanesi.
Þeir voru ekki keyptir burt, en þeim mun ekki hafa litizt
ráðlegt að búa þarna lengur og fara þvf upp til jökla og
setjast þar að. Bjó Kalman sfðan f Kalmanstungu, sem enn
er við hann kennd, en Kýlan bjó undir Kollshamri skammt
þaðan. Sá hamar mun nú heita Nónhamar..— Finnur
auðgi bjó á Miðfelli f Strandarhreppi.. Ekki er þess getið,
að hann hafi þröngvað kosti hinna frsku 'bræðra, en
grunsamlegt er, að þeir skuli flytjast upp til jökla, það
líkist fremur flótta en búferlaflutningi.
Við rannsókn sfna á landnámssögu. Islands komst dr,
Guðbrandur Vigfússon að þeirri niðúrstöðu, að fyrstu 16
árin (eða fram til 890) hefðu landnámsmenn riær ,ein-
göngu komið frá Noregi. (Safn I.)
Þegar Ari fróði segir frá þvf, að hér á Islandi hafi verið
kristinna manná byggð, er norskt landnám hófst, lætur
hann þess getið, að þeir hafi farið á braut „af þvf þeir
vildu ekki vera hér við heiðna menn“. Hvernig sem þessi
frásögn verður skilin, má þó af henni marka, að ekki hafi
hingað verið sigling írskra landnema eftir að Norðmehn
komu til landsins. En á þvf, sem rakið hefir verið hér að
framan, má sjá, aðekki hafa þeir allir flúið, er þá áttu hér
hcima. Keltnesku landnemarnir í áfram. Mun það mest að
þakka vitsmunum Ingólfs Arnarsonar og skörungsskap
þeirra Bresasona á Akranesi.