Lesbók Morgunblaðsins - 26.01.1975, Blaðsíða 11

Friðrik Gíslason
NÝ VÍSINDI
- NÝORÐ
Helgi Sœmundsson
TÝND
SPOR
För mín til móts viö heiminn
byrjaði á því aö ég komst út i
hlaövarpann í sunnlenskri sumar-
blíóu.
Ég kvaö hafa verið tíu ára
gamall þegar ég lá þar vafinn
rúmteppi og leit spurnaraugum
furður gróandi jaröar. Ég hafói
verió sárlasinn af kighósta allt
vorið, en nú var mér farið aö
batna. Sól skein í heiói. Túnið var
alskrýtt fíflum og sóleyjum og um
mig lék ylvolg gola og ísæt ángan
af nýslegnu heyi þvi pabbi haföi
þegar borió niður. Tindóttur
fjallahríngur reis bratt í vestri,
noröri og austri og lukti hamra-
girðíngu um Flóann sem er ekki
bara sveit eins og ókunnugir
ímynda sér, heldur rennisléttur
viöfeömur landshluti. Einstök at-
vik man ég enn eins og þetta heföi
gerst i gær. Mamma kom út og
færöi mér svaladrykk. Ég tók viö
spilkomunni, bar hana aó vörum
mér og þambaði blöndusopann.
Svo brá mamma hrifu sinni og fór
að raka. Ljáin bylgjaðist eins og
reykjarstrókur þegar hún hreyfói
við henni enda var þetta síbreiða.
Kötturinn dormaði viö fætur mér
i góða veðrinu og setti upp gesta-
spjót.
Ég skreiddist á fætur næstu
daga og brátt var ég staddur uppá
háamel. Ég hafði þá lagt túniö að
baki og var kominn lángleiðina
fram að sjó. Af Háamel var mun
viðsýnna en úr lágum hlaðvarpan-
um. Ég sá útyfir lónin og skerin.
Niður í fjöru áræddi ég hinsvegar
ekki. Þángað máttum við börnin
aðeins fara í fylgd með einhverj-
um fullorðnum. En Háamel
kannaði ég af nærfærinni gaum-
gæfni. Hallinn ofanaf brekku-
brúninni niður í túnfótinn virtist
mér óravegur enda renndu krakk-
arnir sér þar oft á sleðum frost-
kalda vetrarhrið og hlutu margan
skellinn. Nú var hann grænaborg
viðkomu og álitum, og skoðun
mín bar indælan árángur. Ég las
tvær jurtir sem voru þarna
fegurstu börn moldarinnar.
Seinna nam ég að þær hétu bald-
ursbrá og gleym-mér-ei. Mér
hefur alltaf síðan þótt innilega
vænt um þær ljúfu og fínu blóm-
systur.
Úti hafinu í landsuðri hillti upp
eyjarnar bláu eins og fjarlægar
álfaborgir. Þángað fóru eldri
bræður ntinir á vertíð eftir nýár.
Kannski ætli líka einhverntima
fyrir mér að liggjá að komast
þángað ef ég yrði maður með
mönnum? Nær austurfrá lágu
færeyskar skútur rétl við brim-
garðinn. Guö gæfi að þær ræki
ekki á land upp!
Mamma kom út á hlað og
kallaði á mig. Ég hlýddi henni á
augabragði og lagði af stað. Smá-
vaxinn og stuttstigur þokaöist ég
niður HáameFog heim túnið. Ég
rakti stuttstígur þojcaðist ég nióur
Háamel og heirn túnið. Ég rakti
götuslóöina frá bandhliðinu og
t,ók sprettinn við hornið á
blómsturgaróinum. Ég óttaðist að
einhver kæmi i humátt á eftir
mér. Raunar sá ég eingan eða
heyrði en flýtti mér samt þó hjart-
að berðist í brjósti mér eins og
hræddur fuglsúngi sem blakar i
ofboði smáum vængjum og tekur
á eins og hann getur.
Ég hvarf i sumar heim á æsku-
stöðvarnar austanfjalls á l'ögrum
og kyrrum degi. Mér dvaldist
góða stund á Háamel. Hann er nú
allt annar en forðum. Brekkan er
svo lág að maður tekur naumast
eftir henni. Akbraut fletur mel-
inn endilángan og hefur stórspillt
yfirbragði hans og áferð. En suml
var eins og áður. Fiflar og
sóleyjar spruttu í breiðum í
óslegnu túninu, og í silkimjúkri
laut við brekkuræturnar endur-
speglaðist allt í einu dagghreinn
og silfurtær bernskuheimur. Eg
fann þar baldursbrá og gleymérei
en hvergi gömul spor eftir lítinn
fót. Þau hafa týnst ofan i jörðina
af því að ég fór burt og skildi þau
umkomulaus eftir.
Þegar uppgötvast hafa ný e.t.v.
óvænt sannindi skortir stunduni orð
til að tjá þau. Þetta á ekki sist við
þegar um manninn er að ræða. Fag-
orð húmanistiskra fræða eru að vísu
geipileg að fjölda til en sum þeirra
svifa merkingarlega i lausu lofti og
er erfitt að henda reiður á þeim.
Þegar L. Ron Hubbard höfundur
þeirra vísinda sem grein þessi fjallar
um gaf út niðurstöður rannsókna
sinna á manninum hafnaði hann al-
gerlega orðaforða sálfræðinnar og
annarra svipaðra visindagreina. Nafn
þessara vísinda sem nefnast
Dianetics sækir Ron í grisku frá
stofnunum dia (i gegnum) og nous
(sinni, hugsun, sál). Og önnur heiti
eru ýmist komin frá latinu eða
grisku.
Dianetics er fyrsta raunverulega
visindagreinin á þessu sviði sem
fram hefur komið og eins og nafnið
bendir til er það leiðin gegnum sinn-
ið, hugann, sem menn fara til að ná
ákveðnum árangri. Sinninu skiptir
Hubbard i þrennt en hér verður
aðeins fjallað um afturverkandi sinn-
ið (reactive mind) og sundurgrein-
andi sinnið (analytical mind). En
fyrst ætia ég að drepa á önnur atriði.
L Ron Hubbard er fæddur i Banda-
rikjunum 1911. Hann er kjarneðlis-
fræðingur að mennt og þessutan
doktor i heimspeki. Rannsóknir hans
og aðferðir hafa ætið verið strang-
visindalegar, og niðurstöður þeirra
studdar með fjölda prófana. í leit
sinni að minnsta samnefnara lifsins
fann hann tilverunnar dynamiska
(krafta) prinsip, sem er Survival
(það að lifa af, komast af). Þannig er
pllt lif öll orka háð þessu prinsipi
„einsog að i upphafi hafi einhver ýtt
þessu úr vör og sagt „lifðu nú!" ". En
hvernig fara menn þá að þvi að
komast af, lifa? Eftir rannsóknir á
ótal kenningum sem ýmist gera ráð
fyrir að maðurinn lifi aðeins sem
einstaklingur eða fyrir kynlíf eða
fyrir mannkynið eða að hópurinn sé
allt fann Hubbard að engin þeirra
stóðst útaf fyrir sig en væru þær
settar saman virkuðu þær. Hver
þessara leiða nefnist DYNAMIK.
Maðurinn lifir því ýmist á 1. dyna-
mik (sem einstaklingur). annarri
(gegnum kynlff og uppeldi barna),
þriðju (með því að lifa f hóp) eða
fjórðu (fyrir mannkynið) eða öllum
eða hverri annarri samstæðu af
þeim.
En vikjum nú að sinninu. Sundur-
greinandi sinnið er sá hluti hugans
sem vinnur að lausn vandamála sem
varða afkomu á öllum dynamikum.
Hubbard skilgreinir gáfur sem hæfi-
leika til að skynja, setja upp og leysa
vandamál. Og þá er komið að
skálkinum: AFTURVERKANDI SINN-
INU. Hafi djöfull nokkru sinni verið
til var það hann sem skapaði það,
segir Hubbard. Þarna er að finna
orsakir höfuðverkjar sem þjáir fólk
timum saman, hræðslu, langvarandi
þreytu og hvers kyns óþægilegra
tilfinninga. Það er ekki ný tilgáta, að
timabil af meðvitundarleysi geti haft
áhrif á einstaklinginn eftirá. Þetta
hefur m.a. verið sýnt framá með
‘dáleiðslu. Hins vegar hefur ekki áður
verið sannað að timabil af með-
vitundarleysi og sársauka (innspilun
einstaklingsins i þessu ástandi kall-
ást ENGRAM) leiði af sér þá kvilla
sem ekki eru af lifrænum toga
spunnir. ENGRAM ER'FRUMORSÖK
ALLRA PSYKO-SOMATISKRA
(SÁLRÆNNA) SJÚKDÓMA. Og það
er lauslega áætlað um 70% af þeim
sjúkdómum sem hrjá þegna vel-
ferðarþjóðfélags nútímans. v
Hér gefst ekki rúm til að rekja
ofan i kjölinn þau ferli sem leitt hafa
til þess að mannskepnan þjáist af
migreni, astma og kvefi, en til að
kynnast sinninu ofurlitið betur væri
ekki úr vegi að skoða eitt hugtak,
hugtakið timarás (time-track). Tima-
rásin er samfelld innspilun allra
skynjana sem maðurinn hefur orðið
fyrir, augnablik eftir augnablik. Sér-
hver maður getur sannprófað að
hann hefur slika timarás með þvi að
rifja upp atburð i formi mynda, til-
finninga, heyrnar o.s.frv. Einnig
hefur hver maður aðgang að öllu þvi
sem komið hefur fyrir hann og
geymt er i sinninu ef frá eru skilin
þau timabil þegar hann var rrteð-
vitundarlaus. Og einmitt vegna þess
að engrömin eru hulin einstaklingn-
um geta þau haft neikvæð áhrif á
hann. Afturverkandi sinnið sem
hugsar i samsvörunum (A = A = A = A)
er þannig byggt upp af skynjunum
sem einstaklingurinn tekur upp án
fullrar meðvitundar og sem hann er
þvi ekki fær um að vinna úr á venju-
legan hátt.
Ég ætla ekki að láta hér hjá liða að
taka hið sigilda dæmi Dianetics, bil-
slysið, ef það mætti varpa einhverju
Ijósi á það sem um er að ræða. Kona
verður fyrir bfl, fær höfuðhögg, miss-
ir meðvitund og fellur i götuna. Hin
snögga atburðarás festist i vitund
hennar. Billinn er grænn, sól skin
skært og það heyrist ískur í hemium.
Tveim dögum siðar gengur stúlkan
eftir þessari sömu götu. Sól skín i
heiði. Umhverfið hefur óþægileg
áhrif á hana og þegar grænn bill
kemur á móti henni og hemlar
snögglega verður stúlkan hrædd og
fær höfuðverk. Þetta er hættuleg
aðstaða. Grunnhugsun afturverkandi
sinnisins er nefnilega allt, er sama
sem allt. Þannig er grænn
bill = höfuðverkur = sólskin ískur =
höfuðverkur = grænn bill. Þegar
umhverfi er nægilega likt einhverju i
afturverkandi sinninu til að áreita
það kallast slikt RESTIMULERING.
Við restimuleringu fær viðkomandi
sama sársauka, sömu óþægilegu til-
finningu og geymist í sinninu, eink-
um i formi mynda. Við þetta mynd-
ast sérstakar atburðakeðjur. Ef tek-
ið er dæmi um mann sem oft hefur
orðið hræddur hefur sá langa keðju
atburða með þessari tilfinningu. Slik
keðja helst föst af einhverjum
grunnatburði; engrami. Dianetics
hefur yfir að ráða tækni sem gerir
hverjum og einum kleift að rekja
þessar keðjur niðrá botn. Þegar við-
komandi hefur uppgötvað grunnat-
burð keðjunnar, sem oft liggur i lifi
hans i móðurkviði eða i timabili
löngu gleymdu honum, hverfur þessi
óþægilega tilfinning að fullu og öllu.
„Saga mannsins hefur verið kapp-
hlaup milli Dianetics og ógæfunnar"
segir New York Times 6. ágúst 1 950
i ritdómi um bók Hubbards, sem
hann hafði þá nýlega gefið út og
kallaði DIANETICS The Modern
Science Of Mental Health (nútima
visindi um sálrænt heilbirgði). Enn-
fremur segir blaðið að þvi aðeins
muni Dianetics sigra að nógu márgir
fáist til að skilja þessi visindi. Heil-
brigð og i hæsta máta skynsamleg
mannvera hefur að mestu verið
óþekkt stærð fram til þessa a.m.k.
hafa ekki allir átt þess kost að verða
það. Þess vegna eru Dianetics merk
visindi og e.t.v. þau mikilvægustu
sem maðurinn á.
Grein þessi ber yfirskriftina „ný
visindi — ný orð". Það er ekki
tilviljun að Hubbard skuli velja sér
eigin orðaforða þegar inntak málsins
er viða á reiki eða glatað. Ekki
aðeins eru fagorð Dianetics vand-
lega skilgreind heldur fá gamalkunn
orð og hugtök á sig nýjan blæ og
inntak, orð sem hafa legið of lengi á
tungu og lamast. Og að lokum: ný
vísindi vekja ávallt nýjar spurningar.
LRon Hubbard hefur svarað þessum
spurningum að sinu leyti i heim-
spekikerfi sem hann nefnir
Scientologi (lærdómsfræði). Hafi
spurningar vaknað hjá einhverjum
við lestur þessarar greinar er það
gott. Og það er lika gott til þess að
vita að það finnast svör við þeim
öllum.
Friðrik Gíslason.