Lesbók Morgunblaðsins - 26.01.1975, Page 14

Smösaga
eftir
Guömund L.
Friöfinnsson
BRATÍLENDI
ÞAÐ var hljóðbært f kvöld-
kyrrðinni, og við höfum heyrt
dyn bflsins bakvið hæðina
drjúglanga stund, áður en við
beygðum útaf. Hestarnir
ösluðu grasið, og þúfurnar voru
ávalar með mjúkfelldum
línum, alls ólfkar því, sem þær
voru í vor, þegar þær minntu
helst á hálfnakin höfuð örvasa
gamalmenna, og þessir örsmáu
grænu oddar, sem gerðust svo
djarfir að gæjast upp úr gráum
skalla þúfnanna, urðu jafn-
harðan fátækir og bláir í gegn
af frostnæðingnum eins og
kirtlaveik börn. En af eðlis-
lægri bjartsýni og furðulegri
seiglu voru þessi umkomulausu
strá orðin að þéttu grasi, svo
ríku af safa, að það iitaði
lófann, ef maður kreisti þá f
hendi sér.
Við stigum af baki undir
hallinu, þar sem mýrarrósin
vex, og litlu ofar f móa-
barðinu, Iokasjóðurinn góði
með öllum sfnum peningum,
sem einu sinni gerðu mig að
rfkasta manni heims
Hestarnir frýsuðu og úðuðu
þegar f sig grængresinu, allir
nema folinn minn, fimm vetra,
sem bruddi mélin óþolin-
móður, smárykkti hausnum og
hvimaði í ýmsar áttir.
„Viðkvæm lund en verður
líklega gæðingur", sagði
Hörður og seildist f bakvasann
eftir glasinu. Hann horfði á
folann.
,JEf einhvern tfma væri tfmi
til að temja“ svaraði ég, „og
eitthvað með hest að gera. Það
er ekkert lengur með hesta að
gera í sveit, annað en horfa á
þá.“
Við sáum rykið bakvið
hæðina, og f sama mund birtist
bfllinn eins og dökkur oddur í
stfgandi mekkinum, rétt
snöggvast glampi á vélarhlíf-
inni — hliðarrúan opin, og
hvítar hendur veifuðu til okkar
og hestanna. Stúlkan f framsæt-
inu hló við okkur og kallaði
„halló“. Hár hennar var bjart
og mikið og fauk til f gustinum
af ferð bílsins. Við veifuðum á
móti og fylgdum för bflsins
eftir með augunum, hvernig
hann hægði á sér við þröngu
brúna á læknum og ók siðan
sem leið liggur yfir sundið, þar
sem gömlu mógrafirnar eru
vinstra megin vegarins fullar
af drifhvítri fffu, sem starir
hljóð út f sumarið. Við héldum
áfram að stara og veifa, jafnvel
löngu eftir að grönn hönd
stúlkunnar var horfin og hár
hennar hætt að svffa. Hörður
veifaði glasinu, og vínið sté
dans bakvið glerið.
Síðan færðum við okkur ör-
lítið fjær vegna ryksins og
höfðum ilm hálfdeigjunnar
aftur í vitunum.
„Þrjár skvfsur og aðeins einn
karlmaður," sagði Hörður og
þurrkaði tóbaksdropann af
nefinu. „Það hefur einhver
minna.“
„Það segirðu satt,“ sagði ég
hlægjandi og skilaði glasinu,
sem Hörður hafði rétt mér.
„Nær væri að við hefðum sfna
hvor.“
Hörður saup vel á og gretti
sig iftið eitt á eftir. Ég sá
hvernig barkakýlið gekk til um
leið og hann kyngdi. ,4*elvfti ef
það er verandi orðið í sveit,
ekkert annað en þrældómur og
ekkert upp úr krafsinu að hafa
— ekki einu sinni skvfsa til að
sofa hjá á nóttunni. Það er þó
helvfti hart. Hana, súptu á,“
bætti hann við og rétti mér
glasið.
„Það segirðu satt,“ svaraði ég
og tók við glasinu. „Þú verður
að fara að taka á þig rögg —
bráðum fertugur maðurinn. Þá
má svei mér ekki seinna vera.“
„Huh, þú skyldir þá taka á
þig rögg sjálfur," sagði hann og
hvimaði augum til hlíðarinnar.
„lOkki lifir nú móðir þfn enda-
laust fremur en annað gamalt
fólk.“
„Onei, en það er nú svona,“
svaraði ég aðeins um leið og ég
þreifaði svo sem ósjálfrátt upp
f skeggjaðan vangann og mundi
jafnframt, að ég hafði ekki
rakað mig f viku, enda höfðum
við skroppið þennan spöl
aðeins til þess að liðka hestana.
Nú var það Hörður sem hló.
„Já, það er svona. Það er bara
svona,“ sagði hann og gerði
smávegis ölhnykk á langan
skrokkinn um leið og hann
fékk sér einn. „Það er annað að
aka dráttarvél en taka utanum
kvcnmann."
„Já, kynfræðslan var ekki
komin, þegar við vorum að
alast upp. Maður fékk litla
verklega tilsögn,“ sagði ég og
hló lítilsháttar.
Hörður kyngdi brennivininu
með nýjum hnykk. „Þarna
kemurðu með það, alveg
nákvæmlega eins og það er. Það
er, sko, einskonar bratti — sú
tegund bratta, sem maður er
óvanur við og þekkir alls ekki.
Manni finnst það blátt áfram
hættulegt," hélt hann áfram
með vaxandi ákafa. „Ef allt
mistekst, hlær hún bara að
manni. Sfðan situr maður eftir
í skftnum og erfiðinu, kven-
mannslaus með hóstandi vélar
og hirðir bara rollur og
mjólkar kýr, hálfu meira skft-
seiði en nokkurn tfma áður.“
„Og mokar flórinn,“ skaut ég
hæglátlega inn f.
„Auðvitað, ekki má gleyma
því. Maður mokar, maður
mokar enn meiri mykju og enn
lengri flóra, sem lengjast og
lengjast endalaust og ná
seinast til helvftis. Það er ég
viss um.“ Hann skyrpti.
,4á þeir styttast ekki flór-
arnir, víst er um það,“ sagði ég
og krimti.
„Nei fari það í helvfti," sagði
Hörður. „Svo kaupir maður enn
nýjar vélar og mjólkar enn
fleiri kýr, eins og þeir segja
manni, þessir herrar."
„Þessir hverjir?" spurði ég.
„Nú en þessir, sem alltaf eru
að auglýsa og þykjast vera að
fræða mann og kenna manni,
en gera mann bara að fjar-
stýrðum vélum og vélþrælum
eins og þú veist. Hana, súptu nú
almennilega á glasinu. Finnst
þér þetta vont?“
„Það er eins og hvannarót
gerist, en lfkjörinn bætir það
nú heldur," svaraði ég.
„Það er náttúrlega sterkt, en
mér finnst lfkjörinn bæta það
mikið," sagði Hörður og stakk
glasinu í vasann. Sfðan þögðum
við báðir um stund og fengum
okkur f nefið.
Bíllinn var horfinn. Dynur
hans var auk heldur ekki
lengur — aðeins rykið, sem
þynntist og þvarr f fjarskanum.
Hrossagaukur hneggjaði uppi
yfir okkur, og hvassbrýnd
fjöllin bar við bláan himin,
sem var tekinn að roðna í norð-
vestrinu. Hestarnir ösluðu
grasið, og það hringlaði f
beislunum, þegar þeir færðu
sig til.
„Veistu hvað ég er stundum
að hugsa?“ spurði Hörður allt f
einu alvarlegur og nærri þvf f

trúnaði. Hann horfði heim að
Brekku, þar sem hann bjó.
Hann þagnaði andartak, hálf-
vandræðalegur, eins og hann
ætti í erfiðleikum að koma þvf
út. Svo hélt hann áfram:
„Stundum langar mig mest
til að axla mín skinn og láta allt
fara sina leið — allt heila, hel-
vítis klúðrið. Trúirðu þessu?“
bætti hann við og danglaði með
svipuólinni f þúfu.
„Ég trúi því,“ svaraði ég ró-
lega. Ég- var lítið ölvaður eða
ekki. „Menn eru oftast
óánægðir með það sem er, og
kannski á það Iíka svo að vera
— að vissu marki,“ bætti ég við.
„Að vissu marki. Tekurðu
rétt einu sinni til?“ sagði
Hörður og æsti sig aftur upp.
„Þú ert ævinlega með þennan
bölvaða punkt. En hvar á þessi
punktur að vera? Mér er spurn.
Geturðu sagt mér það, ha?“
„Ætli það vefjist nú ekki
fyrir fleirum en mér, þótt hitt
sé lfklega víst, að hann á ein-
hvers staðar að vera. En ertu í
alvöru að hugsa um einhverja
breytingu?“ bætti ég við,
fremur til að koma mér úr
klípu.
„Hugsa og hugsa ekki.“ Hann
klóraði sér f höfðinu, svo að
derhúfan hans með brotna
skyggninu færðist aftur á
hnakka og sat þar skökk.
Hestarnir höfðu fjarlægst
okkur dálftið og bitu ekki
lengur af jafnmikilli græðgi.
Grána mínum var auðsjáanlega
mál, hann setti sig í stellingar,
teygði úr sér, pissaði og leysti
mikinn vind, hristi sig á eftir
og frýsaði. Svo rásaði hann lítið
eitt lengra, teygði annan fram-
fótinn fram og nuddaði sig bak-
við eyrað.
„Klárarnir eru sjálfsagt
búnir að pústa," sagði Hörður
fremur tómlátlega og rölti af
stað eftir hestunum. Hann
hafði hendur á baki og fór
fremur hægt. Það var blanka-
logn og spóinn vall í ákafa uppi
f höllum.
Folinn minn stóð í sömu
sporum. Hann hafði enn ekki
fullkomlega sætt sig við taum-
beislið, en var þó loks hættur
að japla mélin. Ég gekk til hans
með hægð og seildist f langan
tauminn. Þegar ég beygði mig
kom ferskur ilmur
mýararinnar í vit mér jafn-
framt hrossalyktinni. Ég
nálgaðist folann hálfboginn og
með mikilli gát. Hann horfði á
mig með spurn í vökulum aug-
unum sperrt eyrun á örlitlu
kviki, nasirnar flenntar, og
hann saup svolftið hregg. Ég
fann að í viðkvæmri skapgerð
folans var eitthvað, sem vó salt
á egghvassri þynnu. Þetta flaug
gegnum hug minn, nær þvf „
ósjálfrátt, eins og vængblak
smáfugls, sem kemur og fer og
gleymist. Mætti nota í laus-
rfmað ljóð, hugsaði ég og brosti
örlftið inn f sjálfan mig um leið
og ég tók að gæla við folann.
Þegar ég hafði gælt við
folann um stund strokið honum
mjúklega um hausinn, séð
óttann smádvfna í augum hans
og loks fundið fsnarpan
flipann, hvikandi f lófa mér,
kom Hörður með hestana.
Við teymdum þeigjandi upp
á veginn og út á hæðina. Spóinn
hélt áfram að vella. Það lá svo
vel á honum, að það var eins og
hann gæti ekki hætt. Af
hæðinni blöstu bújarðir okkar
enn betur við. Sólblossar á
gluggum fbúðarhúsanna, og
túnin, sem smám saman höfðu
Framhald ð bls. 13.