Lesbók Morgunblaðsins - 16.11.1975, Page 2

/
Saga í þremur pörtum eftir Gísla J. Astþórsson
1. hluti
Af hverju finnst ungum manni sem
lieldur f fyrsta skipti að heiman alit f
einu sem það hafi einatt verið sólskin 1
heiminum heima, sólskin f Sunnu-
skarði, sólskin á Sundunum, sólskin á
kaskeytinu hans Jóns Ebeneser Jóna-
tanssonar sýslumanns þegar hann
strunsaði á kontórinn á morgnana.
Skeljabrotin í fjörukambinum glitra
eins og perlur og bernskudagarnir allir
eru laugaðir sóiskini, og heimurinn er
lófastórt þorp sem kúrir sig við djúp-
bláan fjörð, ein gata sem byrjar hvergi
og endar f engu, fáeinir málaðir báru-
járnshjallar sem hýsa fólkið og fáeinir
ryðbrunnir bárujárnshjallar sem
geyma fiskinn, Stórabryggja og Litla-
bryggja og bátarnir, snúrustaurar og
hænsni og Góðtemplarahús, heimur
nokkur hundruð sálna ofan í bikar,
búinn hcilagur.
Þó var rigning og hávaðarok þegar
strandferðaskipið blés kveðjublástur-
inn útyfir fjörðinn, og Rósi var þegar
farinn að efast um að hamingjan biði
hans bakvið stýrið á gömlum vörubfl,
eins og hann var samt búinn að vera að
reyna að telja sér trú um.
Hann hafði heldur aldrei órað fyrir
þvf að það gæti kostað þvflfka fyrir-
höfn að hffa sig upp um eina rim f
þjóðfélagsstiganum. Þetta var vetur-
inn eftir að Stcina Marteinsdóttir varð
ólétt f sfldinni, sem vakti að vonum
töluvert umtal á Vrufirði. Hún kom
yfrum til þcirra og bað þau fyrir kött-
inn og pelagónfuna áður en hún fór
norður, og þá var Sólveig fóstra Rósa
(sem hann kallaði raunar alltaf
mömmu) einmitt nýbyrjuð að juða f
honum að hann reyndi nú að taka sér
tak og að hann ásetti sér að reyna að
verða eitthvað eins og hún orðaði það.
Hún hélt áfram að nudda sumarið út
og þangað til Rósi gafst upp, sem var
seint f september eða snemma f októ-
ber þá um haustið, eða allavcga um það
leyti sem Steina Marteinsdóttir skilaði
sér loksins heim og kom yfrum til
þeirra um kvöldið að sækja köttinn og
pelagónfuna.
Sólveig vildi ekki að Rósi yrði
innlyksa f fiskinum sagði hún, þó að
það væri auðvitað vegurinn þeirra
flestra sem bjuggu á Vrufirði. Henni
gekk að sjálfsögðu ekki nema gott eitt
til eins og ævinlega, þó að Rósa gengi
ekki alltaf vel að skilja það. Hana
dr“*'*ndi um að hann yrði bakari eða
smíður eða eitthvað f þá áttina og að
hann yrði ekki upp á neinn mann kom-
inn nema sjálfan sig. Rósi vissi að
hann var Iftill smiður, og um bakara-
iðnina var það að segja að honum
fannst það eiginlega að fara úr öskunni
f eldinn að fara úr slorinu f hveitið, svo
að þar lét hann engan bilbug á sér
HVAÐABAT
ERT
finna hvað sem hver sagði. En
Þórarinn bróðir bakarans var að reyna
aó selja vörubflinn sinn, og það varð úr
að Broddi læknir bauðst til að skrifa
upp á vfxil fyrir Rósa, þó að fóstra hans
yrði að vfsu að vera samþykkjandinn,
af þvf hann var ekki enn orðinn fjár-
ráða.
Jón Ebeneser Jónatansson sýslumað-
ur gerði það bæði af góðmennsku sinni
og fyrir milligöngu Brodda að gerast
ábyrgðarmaður á vfxlinum, svo að það
var allra þokkalegasta plagg miðað við
kringumstæður Rósa sem hann var
með upp á vasann þegar hann hélt með
strandferðaskipinu til Botnsfjarðar að
ganga þar fyrir bankastjórann. Broddi
hélt að maðurinn hlyti að kaupa blaðið
og Sólveig var svo ánægð fyrir Rósa
hönd að hún fór f sparigallann þegar
hún fylgdi honum niður á bryggju: og
hann var meira að segja sjálfur farinn
að Ifta á sig sem assgoti mikinn kall
þegar hann klöngraðist ofan f upp-
skipunarbátinn f beljandi rigningunni
sem flutti hann út í strandferðaskipið
þar sem það lá úti við Hólma.
En heimurinn verður allt öðruvfsi á
litinn f augum ungs manns þegar skip
byrja að gaula f myrkrinu: ungur mað-
ur sem er að hleypa heimdraganum
verður allt f einu svo Iftill og einmana.
Rósi laumaði upp f sig beiskri töflu og
gaut augunum til konunnar sem sat
andspænis honum við borðið niðri f
reyksalnum. Strandferðaskipið var
komið útfyrir bauju og þau horfðu á
öskubakkann taka skeiðið út á endann
á borðinu og minnast þar við borðbrfk-
ina og koma sfðan rambandi sömu lcið
til baka. Þau horfðust snöggvast f augu
og konan reyndi að brosa, og Rósi bauð
hcnni af vcikum mætti beiska töflu og
reyndi að brosa henni til samiætis.
Aldan lá beint inn fjörðinn og skipið
var byrjað að höggva, og þcgar skrúfan
gekk uppúr löðrinu og pfskaði loft, þá
skalf stálskrokkurinn stafnanna á
rnilli eins og hann hefði steytt á skcri:
og hristingurinn og skruðningurinn
urðu samferða f bróðerni upp hrygginn
á Rósa og hringuðu sig f makindum f
kviðnum á honum.
Hann rfghélt sér f stólbríkurnar og
bcið eftir næsta löðrungi og var stein-
hættur aö sjá sjálfan sig scm assgoti
mikinn kall, athafnamann og sjálfs-
eignarbflstjóra. Raunvcruleikinn var
mikið hversdagslegri. Hann var kom-
inn með peningaáhyggjur meira að
segja áður cn hann eignaðist skrjóð-
inn, hann var að fara f sláttuferð f
ókunnugt pláss eins og hver annar
flakkari, hann yrði búinn að sökkva sér
ofan f botnlausar skuldir áður en hann
vissi af: og það yrði allur árangurinn
af öllu þessu stússi og rennirfi.
ÞU
?
Hann herti takið á stólbrfkunum og
svclgdi munnvatn. Skröltormurinn f
kviðnum á honum var byrjaður að éta
sig inn f þindina. Öskubakkinn valsaði
aftur út á endann á borðinu og sneri
við og skautaði hróðugur til baka, og
Rósi og konan sem sat gegnt honum
við borðið horfðust aftur f augu. Það óð
kuldagusa upp bakið á honum og hann
flýtti sér að lfta undan. Konuveslingur-
inn var ennþá að reyna að brosa, en
hún var orðin sægræn f framan.
Rósi staulaðist upp þegar strandferða-
skipið seigað bryggjunnií Botnsfirði.
Hann var Icrkaður og það var hroða-
legt óbragð f munninum á honum, eins
og hann hefði verið að éta ösku og
fengið sér þerripappfr f ábæti. Hann
leitaði árangurslaust f vösum sfnum að
beiskri töflu og horfði sljóum augum
niður á rennblauta bryggjuna. Það var
myrkur ennþá og það logaði ennþá á
Ijósastaurunum sem voru á bryggj-
unni. Það var heil fylking af stálbláum
olfutunnum fremst á bakkanum og
spölkorn fyrir ofan þær var heilmikill
stafli af nýrri bátaeik, og það var
greinilegt á öllu að hann var nýbúinn
að gera úrhellisdembu. Holurnar f
malbikinu sem sáust f bjarmanum frá
ljósastaurunum voru sléttfullar af blý-
gráu vatni sem var ekki ennþá búið að
sjúga sig niður f uppfyllinguna.
Bryggjan skagaði ekki út f sjóinn eins
og Rósi átti að venjast á Ýrufirði,
heldur fylgdi hún landinu eins og skfð-
garður.
Það var enginn á bryggjunni þegar
þeir lögðust að utan náunginn sem tók
við spottanum frá þeim og svo ung
kona sem Rósi sá að hafði blíðan og
fallegan svip og sem stóð undir eikar-
staflanum, eins og hún væri að standa
af sér biðstund fremur en að hún ætti
erindi niður á bryggjuna. Skugginn
undir hlaðanum lá eins og svartur
möttull yfrum bakið á henni, en hann
sá samt f skfmunni sem féll framan á
hana að hún var f vinnugalla og
þvældri og æði fátæklegri regnkápu og
með gamla alpahúfu niður undir eyru
ef honum skjátlaðist ekki, og það
hýrnaði aðeins yfir honum þegar hann
sá hvernig hún var klædd og honum
fannst hann ekki vera alveg eins ein-
mana fyrir bragðið. Hún hafði rétt eins
getað verið kvenmaður heima á Vru-
firði sem átti óvenjusnemma f fiskinn.
Þriðji stýrimaður var allt f einu kom-
inn upp f brú með kaffifant f lúkunni
og sá konuna lfka og vatt sér út að
borðstokknum og lagðist fram á hann.
„Ósköp erum við snemma á fótum,
gæskan," kallaði hann hlæjandi.
„Ojæja,“ ansaði konan út úr
skugganum, en hló samt ekki eins og
stýrimaðurinn og gerði sig ekki lfklega
til þess að koma undan staflanum.
„Ertu Ijósfælin, ástin?“
„Af hverju heldurðu það?“
„Þú hefur litið eitthvað vitlaust á
klukkuna, hróið mitt.“
„Ekki er það nú víst.“
„Viltu kaffi, ljúfan?"
„Ænei.“
„A að fara að vinna eða hvað?“
„Jú, það gæti verið.“
„Er þá eitthvað að gera hjá ykkur
segirðu?“
„Svona stundum."
“En kreppan?“
„Jú, það er lfka kreppa.“
„Þú ætlar kannski að koma til okkar
f lestina, heillin?"
„Ekki segi ég það nú.“
„Hvað ertu þá að Ióna?“
„Bfða.“
„Eftir mér kannski?"
„Nei, það held ég nú varla.“
„Er ball hjá ykkur f kvöld?“
„Það er aldrei að vita.“
„Viltu koma með mér?“
„llrædd um ekki.“
„Leyf mér að sjá þig, kona.“
„Þú sérð mig.“
„Fjandann ertu annars að skælast?"
„Vinna."
„Hvar, ljúfan mín?“
„Héran uppfrá."
„Hjá hverjum ertu?“
„Hann heitir Ingimundur.“
„Þó aldrei þessi mcð gærurnar!"
„Jú, það gæti Ifka verið.“
„Er hann f öllu, sá djöfull?"
..Já. ansi mörgu.“
„Búin að vera lengí hjá djöfsa?“
„Þónokkuð lengi.“
,,Hann er mikið með sama fólkið
segja þeir.“
„Já, hann er mikið með sama fólkið."
„Voruð þið ekki að stræka í fyrra?
Einhver sagði mér það.“
„Það varð nú heldur Iftið úr þvf.“
„Við eigum að taka einhvern dauða-
dóm af þessu drasli hans núna. Það
verður nóg að snúast hjá þér í dag,
ástin mfn.“
©