Lesbók Morgunblaðsins - 24.04.1977, Blaðsíða 6

,yið skópum
nútí ðina —
látum börnin
mnfimntíðina”
Leikritaskáldið
JOHN OSBORNE
lítur um öxl —
reiðilaust — og rifjar upp
25 ár í leikhúsinu
John Osborne var maSur bráðþroska og þótt ótrúlegt megi virSast, var hann aðeins 18 ára þegar
þessi mynd var tekin.
©
Það var á degi heilags Daviðs, 1.
marz, fyrir 25 árum, að ég tók mig
upp frá Lundúhaborg, þar sem ég
hafði búið alla ævi. Förinni var
heitið til Sunderland, nánar til-
tekið Tunstall Vale 21. Þar var
gistihús, fjölsótt af leikflokkum.
Þetta var í fyrsta sinn, að ég kom í
slíkan stað, en ég átti eftir að
gista þá marga. Fram að þessu
hafði ég aldrei nokkurn tima far-
ið norðar en til Watford. En nú
átti ég framundan 48 vikna leik-
ferð um England. England var
mér þá framandi og íbúarnir með.
Ég varð ekki svikinn; annar hver
maður þar kom mér fyrir augu og
eyru eins og grinkall úr gamalli
reviu.
Ég var rétt að byrja að kanna
föðurland mitt. Furður þess
reyndust margar. Sjálfur var ég
18 ára gamall, rjóður í vöngum,
andlitið alsett fílapenslum, og
fjögur pund voru aleiga mín. Aðr-
ir ungir menn leituðu til London.
Ég vildi hins vegar út á land. Ég
var þá þegar orðinn leiður á
London. Ég var brott rekinn frá
því skitabæli heimavistar-
skólanum mínum i Devon, með
prófskírteinið eitt upp á vasann
og átti fátt víst nema tveggja ára
þrældóm í hernum. Mér til undr-
unar stóðst ég ekki læknisskoðun.
Og var þá ekki annað að gera en
leita sér að vinnu.
Ég afréð að reyna mig við blaða-
mennsku. En menn virtust ekki
ginnkeyptir, nema hvað marga
vantaði góðan hraðritara. Þegar
frá leið fékk ég þó vinnu. Það var
hjá Bennbræðrum. Þeir gáfu út
torlesin tímarit um kaupsýslu. I
þrjá mánuði vann ég við Gas
World. Það hét svo, að ég læsi
prófarkir. Annars drap ég timann
með þvi að kikja upp undir pilsið
hennar Primrose, einkaritara rit-
stjórans. Ég las Daily Worker,
blað kommúnistaflokksins, í
vinnunni. Það var ritstjóranum til
mikillar gremju. Hann var lítill
maður vexti, alvörugefinn, og
hreykinn af því að vera blaða-
maður. Á framrúðunni i bílnum
sínum hafði hann flennistórt
spjald og var letrað á það
BLAÐAMAÐUR. Og nú var ég
sem sé orðinn blaðamaður. Ég
hlaut skjótan frama. Það var,
þegar ég leigði mér bát, og reri
niður Windsor High Street með
bjór og brauðsneiðar handa
mönnum, sem höfðu lent þar á
flæðiskeri í koksofnunum. Varð
ég fyrstur með fréttina. Fyrir það
framtak voru laun mín hækkuð i
fjögur pund og ég fékk sérstakan
dálk i Observer þar, sem ég mátti
þenja mig. „Ur sýningarsölunum“
hét hann. Ekkert gekk mér þó við
Primrose eftir frekar en áður. Og
brátt var ég settur við annað blað
The Miller. Þar var ekki mann-
margt, aðeins ritstjórinn. Það var
ungur Kanadamaður, kump-
ánlegur og orðljótur og hét Arn-
old.
Ekki var meira að gera við
Malarann en Gastíðindi, og þó
heldur minna. Við Arnold stytt-
um okkur stundir með því að
þvarga um bókmenntir, stjórnmál
og kynferðismál. Arnold kom því
jafnvel til leiðar, að einkaritarinn
hans lagðist með mér á skrifstofu-
gólfinu. Þess utan hafði ég það
mér til dundurs að dikta upp
kostnað, sem fylgdi starfinu og ég
átti að fá greiddan, og löngum
stundum sat ég lika 'a áheyrenda-
pöllum í réttarsalnum, Old
Bailey, eða horfði á fréttamyndir
i bió.
Á þessum árum komst maður
hvergi i tæri við stelpur nema á
böllum. Það er að segja: ekki þótti
sæmandi að leita á þær annars
staðar. Ég hafði uppi á dansskóla,
Gaylordskóli hét hann og þar var
kenndur dans, leikur og fram-
sögn. Ég skráði mig á dans-
námskeið. Hver tími kostaði fimm
shillinga. Lærði ég þar frumatriði
í Quickstep, Foxtrot, Samba og
Paso Doble. Kennslukonan min
gerði sér titt um mig. Hún þrýsti
sér fast að mér, þétt og breið, og
sagði mér af kynlífssiðum manns-
ins síns. Þeir voru með ólik-
indum. Hún hélt því fram, að ég
væri nauðalíkur Leslie Howard
og vildi, að ég legði fyrir mig
kvikmyndaleik. Jafnvel reyndi
hún að útvega mér aðalhlutverk í
mynd með Jean Simmons. Sú
mynd hét The Blue tagoon, Lónið
bláa. Seinna fékk hún mig til þess
að fara i prófmyndatöku fyrir
Pétur Pan, ef það mætti verða til
þess, að ég fengi hlutverk eins
sjóræningjans. Loks var mér boð-
ið starf aðstoðarsviðsstjóra í leik-
ferð um landið. Það var önnur
leikferðin með No Room at the
Inn, Allt fullt á kránni.
Nú var ég á báðum áttum. Ég
hafði litið á blaðamennskuna sem
leið til bókmenntalifs, en bók-
menntalíf hugsaði ég mér þannig,
að maður byggi úti i sveit,
skrifaði sín 2000 orð fyrir matinn
á hverjum degi, reikaði út i móa
upp úr hádeginu með byssu um
öxl og hunda í för, en sæti við
arineldinn á síðkvöldum ásamt
eiginkonu sinni og barnahópi. Ég
var þó orðinn hálfvondaufur á
Malaranum, þegar hér var komið
sögu. Auk þess var Renée, kæra-
astan min, komin 10 daga fram
yfir og orðin örvæntingarfull rett
enn einu sinni. Við höfðum sleppt
fram af okkur beizlunum i
skemmtigarðinum eins og stund-
um áður, og var hún nú mjög
áfram um það, að við giftumst
„áður en það yrði um seinan". Ég
spurði Arnold ráða. „Drullaðu
þér burt, helvitis fíflið þitt“, sagði
hann. Ég tók það ráð. Ég fór burt
— burt frá Renée, sem var komin
fram yfir, burt frá mommu, burt
frá London.
Mér leizt ekki á blikuna, þegar
ég kom til Tunstall Vale 21 í
Sunderland. Þar var ömurlegt.
Þar kostaði 35 sþillinga á viku.
Fyrir það fékk maður herbergi og
morgunmat. Ég fékk forstofuher-
bergi. Þar inni stóð uppstoppaður
rottuhundur í glerbúri og ein-
blíndi á mann. Húsmóðirin heimt-
aði, að maður borgaði fyrirfram.
Hún hafði sidrukkinn sjóara úr
kaupskipaflotanum frammi í eld-
húsi hjá sér. Ég borgaði þvi
möglunarlaust. Á þessum árum
háttaði svo til úti á landsbyggð-
inni í Englandi, að hvergi var mat
að fá á sunnudögum, nema ef
menn létu sér lynda fisk, kart-
öflur og te, sem selt var í söng-
leikahúsum. Og þannig var i
Sunderland. Um hálfáttaleytið