Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1978, Blaðsíða 8

Bústaður Lívíu í
keisarahöllinni á
Palatínhæö var meö
miklum glæsibrag
og böktu freskó-
myndir veggina.
RÓMVERJAR
sögunnar og sjónvarpsþáttanna
Um þetta leyti var Jesú Kristur aö byrja aö láta til
sín taka — hann fór aö kenna á valdatíma
Tíberíusar. En þaö var fjarrl hlnum glæstu sölum
Rómar og valdabaráttunni þar.
alla þessa vegalengd. Og þaö var
kventízkan um 100 f.Kr., sem hér átti
mestan hlut aö máli og tengdi saman meö
silkiþráöum kínverska og grísk-róm-
verska menningu.
Á þessum friðartímum gafst Ágústusi
næöi til aö sinna fegrun Rómaborgar á
margvíslegan hátt. Glæsilegar byggingar
voru reistar, hof, leikhús, bókasöfn,
vatnsleiöslur og sorpræsi og ekki má
gleyma hinum frægu baöhúsum, en
Agrippa, fornvinur og tengdasonur
Ágústusar, var hinn fyrsti til aö byggja
skrauthýsi fyrir heit böð. Ágústus gat meö
sanni sagt, aö hann heföi „tekið við borg
úr tígulsteinum, en látið eftir sig borg úr
marmara."
Hjónabandstryggö var
fágætt fyrirbæri í Róm
En velmeguninni og velsældinni í Róm
fylgdi mikil lausung og siöferöileg upp-
lausn, sem Ágústus haföi miklar áhyggjur
af og reyndi aö hamla á móti á margan
hátt. í fjörutíu ár leitaöist hann viö aö
endurvekja hinn gamla anda Rómverja,
en haföi ekki árangur sem erfiði.
Rómverskir sagnaritarar frá þessum tíma
eru fullir hneykslunar á hinu Ijúfa lífi
Rómverja og ekki hvaö sízt á hegðun
kvenfólksins, sem vanrækti heimilin og
uppeldi barnanna. Hjónabandstryggö var
fágætt fyrirbæri, en meöal undantekn-
inga, hvað þaö snerti, var þó Livia, kona
Ágústusar, Octavía, systir hans, og
Porcia, kona Brútusar. Sagnariturum
þótti ástæöa til aö geta þeirra sérstak-
lega.
Hjónaböndum var slitiö af sömu léttúö
og til þeirra var stofnaö. Sagt var frá
konu, sem heföi gifzt átta sinnum á fimm
árum og um aöra, aö hún heföi náö því aö
giftast 23 sinnum og veriö 21. kona
síðasta manns síns.
Ágústus reyndi aö ráöa bót á þessu
upplausnarástandi með tilskipunum gegn
munaöi og óhófi og nýrri hjónabandslög-
gjöf. En engu að síður hélt hin óheillavæn-
lega þróun áfram. Það, sem vantaöi og
var miklu mikilvægara en öll lög, var hið
góöa fordæmi aö ofan. Því fór fjarri, aö
Ágústus sjálfur væri fyrirmyndar eigin-
maöur. Margar sögur voru skráöar af
hliöarsporum hans í ástamálum.
Alla ævi var Ágústus heilsuveill. Margt
þykir benda til þess, aö blóörásinni hafi
veriö áfátt, en lifrarsjúkdómur hafði nær
riöiö honum aö fullu áriö 23 fyrir Krist.
Líflæknir hans haföi áöur látið hann fá
heita bakstra, en nú dugöi sú aðferö ekki
lengur. Og þá var þaö, sem læknirinn
Antoníus Musa ráölagði honum aö reyna
gagnstæöa aðferð, og í örvæntingu sinni
lét hann meðhöndla sig meö köldu vatni.
Og viti menn, honum tók brátt aö batna,
og eftir þaö leit Ágústus á Musa, lækni,
sem bjargvætt sinn. Af þessari lækningu
leiddi þaö svo, aö kaldavatnskúrar
komust í tízku í Róm, eins og ráða má af
söngvum Hórasar. Sjálft var skáldiö einn
af þeim, sem „lét hella yfir sig ísköldu
vatni um hávetur“.
En Ágústus var þrautseigur, og annars
heföi hann heldur ekki lifaö af alla þá
fjölskylduharma, sem á hann hlóðust.
Hann var þríkvæntur. Fyrsta kona hans
var Clodia, stjúpdóttir Antoníusar, sem
áöur er getiö og menn muna lengst í
sambandi viö Kleópötru. Hann skildi viö
hana og kvæntist Scriboníu nokkurri, sem
hann skildi svo líka viö til aö ganga aö
eiga Liviu, sem íslendingar eru farnir að
kynnast allnokkuö í sjónvarpinu.
Livía lokaði augunum fyrir
hliðarsporum eiginmannsins
— en hefndi sín í
valdataflinu
Livia segja sagnaritarar aö hafi veriö
fyrirmyndar eiginkona og húsmóöir á
siöspilltum tíma og þrátt fyrir allt, sem
hún frétti um ótryggö eiginmanns síns. En
hún hefndi sín í stjórnmálum og fjöl-
skyldumálum fyrir það, sem hún lokaöi
augunum fyrir, hvaö snerti einkalíf
eiginmannsins. í þeim efnum dirfðist
Ágústus á efri árum sínum nær aldrei að
mæla henni í gegn, aö minnsta kosti ekki
beint. Hroðalegur orörómur lagðist á um,
aö „hann hýsti á heimili sínu og í hjarta
sér undirheimaanda í mynd konu, sem
hann taldi vera ímynd kvenlegra dyggöa,"
segir sænski sagnfræöingurinn Rydberg.
Margir hans nánustu, sem hann unni, dóu
snögglega og voveiflega eöa hlutu örlög,
sem voru dauðanum verri. Sagt var, að
takmark Livíu hafi verið að ryðja sonum
sínum brautina aö hásætinu.
Enginn veit, hvaö hæft kann aö vera í
þessum óhugnanlegu sögusögnum, en
vitaö er, aö Livía varö æ drottnunargjarn-
ari og vélráöari meö árunum. Sonur
hennar, Tíberíus, varö hræddur við hana
og sonarsonur hennar, Caligula, keisari,
kallaði hana Ódysseif í konuklæðum. í
þeirra tíma skilningi var Ódysseifur tákn
þess, sem aldrei væri hægt aö treysta og
til alls vís.
Ágústus haföi útnefnt systurson sinn,
hinn glæsilega og gáfaöa Marcellus, sem
eftirmann sinn og hafði einnig þrátt fyrir
mótmæli Livíu gefiö honum einkadóttur
sína, Júlíu, þá fjórtán ára. En tvítugur aö
aldri dó Marcellus snögglega og varö
Rómverjum harmdauði. Livía var almennt
grunuö um aö eiga sök á dauða hans.
Móöir Marcellusar lagöi óslökkvandi
hatur á Livíu.
Aörir álíta þrátt fyrir allt sennilegra, aö
ríkiserfinginn hafi orðið fórnarlamb
kaldavatnskúra Musa, læknis, sem menn
stunduöu oft óvarlega í Róm um þær
mundir eftir hinn undraveröa bata
Ágústusar.
Agrippa erfir ríkiö og fær í
kvonfang hina
skemmtanasjúku Júlíu
Næsti ríkiserfingi Ágústusar var æsku-
vinur hans, Agrippa. Keisarinn veitti
honum æöstu embætti og gaf honum
Júlíu, dóttur sína, jafnskjótt og sorgarár
hennar var útrunniö. Þannig var hin fagra
og skemmtanasjúka keisaradóttir bundin
alvörugefnum og brúnaþungum manni,
sem var jafnaldri fööur hennar, þegar hún
var á sautjánda ári. Eiginmaöurinn varö
brátt aö gera sér þaö aö góöu, aö hún
vildi ekki láta skeröa frelsi sitt, og hugga
sig viö þaö, aö mikið barnalán fylgdi
hjónabandinu.
En Ágústus varö einnig aö sjá á bak
þessum tengdasyni sínum, sem þó lét
eftir sig þrjá syni, og keisarinn vænti þess,
aö einn þeirra yröi arftaki sinn. En
skyndilega dó sá í miðið, og sá kvittur
gaus þegar upp, aö Livía heföi byrlaö
honum eitur. Ennþá sannfæröari uröu
menn um sök hennar, þegar eldri bróöir
Agrippa — pessi brúna-
pungi og alvörugefni maöur
átti míkinn pátt í aö Ágúst-
us sigraði í úrslitaorrust-
unni viö Actium og keisar-
inn launaði honum stuðn-
ingínn með pví að útnefna
hann ríkiserfingja og gefa
honum Júlíu dóttur sína,
sem var bjarnargreiði.
Til hægri: Lívía sjónvarps-
Þáttanna Þykir mjög kald-
rifjuð og sannfærandi, Þótt
ekki sé hún lík myndum af
Lívíu keisaradrottningu. í
Þáttunum er henni kennt
um að hafa drepið með eitri
suma, sem sagnfræðingar
telja að sé vafamál. Þar er
hún t.d. látin drepa eigin-
mann sinn Ágústus með
eitri, en bæði í Veraldar-
sögu Grimbergs og Róma-
veldi Will Durants, er pess
getið aö Ágústus hafi dáiö
náttúrlegum dauðdaga á
sjúkrabeði.
©