Lesbók Morgunblaðsins - 11.10.1986, Blaðsíða 5

að rækilega um í þessari grein. Fjórum árum
síðar var Madame Butterfly frumflutt í La
Scala í Mflanó sautjánda febrúar 1904. Hún
var byggð á sögu eftir John Luther Long og
í þriðjja sinn í rqð var handritið eftir Illica
og Giacoso. Hún fékk hroðalegar móttökur
í fyrstu og eru til margar skýringar til að
varpa ljósi á þær. Ein er sú að hin uppruna-
lega útgáfa hafi verið of löng, en hún var
síðar endurskoðuð. En líklegasta skýringin
er sú að nú galt Puccini þess, hve La Bo-
héme og Tosca höfðu slegið rækilega'í gegn.
Áhorfendur voru staðráðanir í því að láta
ekki hinar töfrandi lagiínur blinda þá og
því varð Puccini fyrir barðinu á ásökunum
sem hann átti ekki skiiið. En þegar Puccini
hafði endurskoðað hana og hún var flutt
þannig í maí sama ár í Brescia, snérust
dómamir við og Madame Butterfly hóf sína
sigurgöngu sem hinar tvær fyrri.
Þær tvær næstu í röðinni, La fanciulla
del West, sem frumsýnd var í Metropolitan-
ópemnni í New York tíunda desember 1910
og La Rondine sem frumflutt var í Monte
Carlo tuttugasta og sjöunda mars 1917
hlutu ekki vinsældir þó að fyrstu móttökur
væru jákvæðar. Á eftir þeim komu Trittico,
sem samanstóð af þremur eins þáttar óper-
um, II tabarro, Suor Angelica, Gianni
Scicchi, hún var frumflutt í Metropolitan-
óperunni í New York fjórtánda desember
1918.
Síðasta verk Puccinis var óperan Turand-
ot sem hann hafði næstum lokið þegar hann
varð veikur af þeim sjúkdómi sem dró hann
tii dauða. Hann fór til Bríissel til að ganga
undir uppskurð við krabbameini í hálsi, og
var hann með í farangrinum lokanótumar
að síðasta dúettinum í óperunni. Uppskurð-
urinn heppnaðist en hjartað þoldi ekki álagið
og hann dó tuttugasta og níunda nóvember
1924. FYanco Alfano sló smiðshöggið á óper-
una og hún var síðan frumflutt í La Scala
í Mflanó undir stjóm Toscaninis tuttugasta
og fimmta apríl 1926.
Þegar Puccini dó var þeirri skoðun lýst
að með honum hefði hin ítalska ópera liðið
undir lok. Þó að erfitt sé að spá í framtíð-
ina, þá er ljóst að enn hefur enginn komið
til að taka sæti hans. List Puccinis er ítölsk
og tilfinning hans fyrir leikhúsinu sterk.
En samt er sá tilfinningaskali sem persónur
hans spanna stuttur. Kvenhetjur hans em
svipaðar í tilfinningum sínum, ástin hrífur
þær með sér í dauðann, hvort sem þær
heita Manon, Mimi, Butterfly, Tosca eða
Láú. En þrátt fyrir tilfínningasemi sem óneit-
anlega gerir vart við sig hjá Puccini, þá er
oft léttleiki samfara henni eins og La Bo-
héme er gott dæmi um.
Hann var sjálfur maður sem lifði óbrotnu
lífi, náttúromaður eins og áður hefur verið
nefnt. Hann spilltist ekki af velgengninni
og hann er fyrsta tónskáldið sem naut
nútímavelgengni sem getur gefið mikið af
sér á stuttum tíma. Honum kom þetta næst-
um á óvart: „Hugsið ykkur," sagði hann,
„ef ég hefði ekki farið út í að semja tónlist
þá hefði ég orðið gjörsamlega ónýtur í heim-
inum.“ Með vinum sínum var hann allra
manna skemmtilegastur og skrafhreifinn,
en hann vildi aldrei tala opinberlega, sem er
í senn í samræmi við hversu einrænn hann
var og við þá einlægni sem einkenndi verk
Guðrún Á. Símonar í hlutverki Floriu Toacu í Þjóðleikhúainu
1957.
Stefán íalandi í hlutverki Cavaradoaaia í uppfæralu Þjóðleik-
húaaina 1957.
Hlutverkin:
Floria Tosca,........ Gudrún Á. Simonar
Mario Ca varadossi, .... Stefán íslandi
Scarpia, ........... Guðmundur Jónsson
Cesare Angelotti, ........ Ævar Kvaran
Djákni, .............. Kristinn Hallson
Spoletta, ........ Þorsteinn Hannesson
Sciarrone, .......... Einar Eggertsson
Fangavörður, .... Hjálmar Kjartansson
Rodd hjarðsveins Sigurveig Hjaltested
Persónur og leikendur í aðalhlutverkum:
Tosca .......... Elísabet Eiríksdóttir
Elin Ósk Óskarsdóttir
Cavaradossi ... Kristján Jóhannsson
Scarpia ............. Halcolm Arnold
Robert Becker
Angelotti ......... Viðar Gunnarsson
Sacristan ......... Guðjón Óskarsson
Spoletta ......... Sigurður Björasson
Sciarrone ........ Sigurður Bragason
hans og heldur þeim lifandi enn þann dag
í dag.
Leikritið Og Óperan
Tosca á sér skemmtilega forsögu eins og
vikið var að í upphafi og var alls ekki víst
um tíma, að Puccini næði að krækja sér í
réttinn að leikriti Sardous. Victorien Sardou
(1831—1908) var eitt vinsælasta leikrita-
skáld Frakka á þessum tíma. Hann samdi
mörg leikrit sem hlutu miklar og góðar við-
tökur. Árið 1887 var frumflutt eftir hann
í París leikritið Tosca, sem fjallaði um örlög
söngkonu sem verið hafði uppi rúmum átta-
tíu og fimm árom áður. Leikritið varð strax
geysivinsælt og varð fljótt vel þekkt utan
heimalands síns. Sama ár fór leikhópur í
ferð til Ítalíu og sýndi þetta nýja leikrit.
Sarah Bemhardt fór með aðalhlutverkið og
hafði Sardou skrifað það sérstaklega fyrir
hana. Puccini sá leikritið i Mflanó og varð
mjög hrifinn, þó að hann skildi ekki orð í
frönsku á þeim tíma. En þar sem hann var
á kafi í öðrom verkefnum, þá leiddi hann
ekki nánari huga að leikritinu. En átta árom
síðar sá hann það aftur í Flórens. Þá frétti
hann að sjálfur Verdi, sem þá var orðinn
gamall maður, hefði áhuga á verkinu sem
efnivið í ópero. Þessi frétt var nóg til að
kveikja áhuga Puccinis, enda Verdi þekktur
fyrir mjög öroggt og næmt auga fyrir því
sem gengi vel á óperosviðinu.
Nú gat ekkert stoppað Puccini. Hann bið-
ur útgefanda sinn, Ricordi, að útvega sér
réttinn að leikriti Sardou, en þá vildi svo
óheppilega til að annað tónskáld var orðið
á undan Puccini, Alberto Franchetti, sem
einnig var skjólstæðingur Ricordis. Ricordi
ákveður samt að draga frekar taum Puccin-
is og fær í lið með sér Illica, sem hafði
hafíst handa við að semja óperuhandritið
fyrir Franchetti. Þeim tekst að sannfæra
Franchetti um að leikritið sé alltof flókið
og henti alls ekki fyrir óperusvið. Svo fóru
leikar að Franchetti sá sæng sína útbreidda
og afsalaði sér réttinum. Hann hafði ekki
Renata Tebaldi, ein af stórstjömum i
óperusöng á þessari öld og ein þeirra, sem
minnst er sérstaklega fyrir stórkostlega
túlkun & hlutverki Floriu Toscu.
Þjóðleikhúsið 1957:
Tosca
Þjóðleikhúsið 1986:
Tosca
Enrico Caruso, hér til hægri, í hlutverki listmálarans Cavaradossi.
María Jeritza, hér í Covent Garden 1925,
var sú sem Puccini hafði mestar mætur á
í hlutverki Floriu Toscu.
Maria Callas, ítalska óperustjaman, er ein
þeirra, sem þykir hafa sungið hlutverk
Floriu Toscu með sérlegum glæsibrag.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 11. OKTÓBER 1986 5