Lesbók Morgunblaðsins - 12.09.1992, Page 4

„... Allur heimur-
á morgun
Asama tíma og bresku blöðin fjölluðu um upphaf
4. ríkisins við sameiningu þýsku ríkjanna var
vinsælasta lesefni blaðanna í Þýskalandi hug-
leiðingar um það hvað hefði gerst ef Hitler
hefði unnið stríðið. Smám saman fóru að birt-
Menn hafa löngum velt
vöngum yfír því, hvernig
heimurinn væri, ef Hitler
hefði unnið stríðið.
Krafan um lífsrými átti
ekki bara við um nálæg
Evrópulönd. Hitler,
Himmler og fleiri
nasistaforingjar höfðu
uppi áætlanir um
stórfellda þjóðflutninga
og útrýmingu, en í
framtíðinni hugsaði
Hitler sér bandalag með
Bretum og að
sameiginlega færu þeir í
stríð gegn Ameríku.
Eftir MICHAEL
BURLEIGH
ast greinar um sama efni í breskum blöðum
þar sem gat að líta hlið við hlið fjarstæðu-
kenndar áætlanir Hitlers um eyðingu New
York með 5 tonna sprengju og útrýmingu
krikketleikja annars vegar og hins vegar efna-
hagslega yfirburði Þjóðveija í nútíma Evrópu.
Hvaða áætlanir höfðu nasistar gert í sann-
færingu sinni um að þeir ynnu stríðið? Var
lokatakmark Hitlers að skapa „Lebensraum"
(rúm til lífs) í austri eða var þetta aðeins
forleikur að heimsyfirráðum? Takmarkaðist
sjóndeildarhringur hans við landvinninga-
stefnu fyrri heimsstyijaldarinnar eða var til-
gangurinn takmarkaður við að bijóta niður
efnahagslega og hernaðarlega yfirburði
Bandamanna? Sumir sagnfræðingar hallast
að því að takmark hans hafi verið bundið við
meginlandið, þ.e. „Iausn gyðingavandamáls-
ins“ og „Iífsrýmið" í Austri. Aðrir sagnfræð-
ingar telja að vilji hans hafi beinst að heimsyf-
irráðum.
Þessar skoðanir þurfa ekki að stangast á.
Munurinn er aðeins áherslumunur. Þeir sem
styðja kenninguna um yfírráð Hitlers á megin-
landinu halda því fram að Hitler hafi lagt
megináherslu á landvinninga í austri og að
annað sem hann lét frá sér fara hafi verið
hugarórar. Sagnfræðingarnir sem styðja
kenninguna um heimsyfirráðin byggja skoðun
sína á handahófskenndum yfirlýsingum Hitl-
ers um nýlendur og stríð við Bandaríkin og
taka þær alvarlega. Einn þessara sagnfræð-
inga, Andreas Hillgruber, hefur fært þessar
yfirlýsingar í kerfi sem gæti verið einskonar
áætlun um framkvæmd árásarstefnu Hitlers.
Eftir að hafa skapað „evrópskt meginlands-
heimsveldi með sigrað Rússland sem fjöður í
hattinum var næsti áfanginn að vinna viðbót-
arlandsvæði í Mið-Afríku og koma upp á
kerfisbundinn hátt flotastöðvum til stuðnings
voldugum herskipaflota bæði á Atlantshafi
og Indlandshafi. Þýskaland átti síðan í hern-
aðarbandalagi með Japönum og hugsanlega
Bretlandi að einangra Bandaríkin í fyrstu og
halda þeim í eins konar stofufangeisi í vestur-
heimi. Næsta stig var svo styrjöld meginland-
anna þar sem „hið þýska heimsveldi þýsku
þjóðarinnar" berðist til heimsyfirráða við
Bandaríkin.
Nánari rannsókn bendir til þess að áætl-
anir Hitlers um heimsyfirráð hafi verið raun-
verulegar án þess að það verði fullyrt með
vissu. Skömmu eftir valdarán Hitlers kynnti
hann áætlun sína um að „skapa nýtt Þýska-
land“ í Brasilíu, yfirtöku á nýlenduveldi Hol-
lendinga, Mið-Afríku og allrar Nýju-Guineu.
Engilsaxneskum áhrifum skyldi útrýmt í
Norður-Ameríku „sem fyrsta áfanga í því að
innlima Bandaríkin í Þýska heimsveldið".
Þessum áætlunum fylgdu geðveikislegir
Messíasarórar þar sem hann útlistaði áætlan-
ir um „endursköpun heimsins" eða „frelsun"
mannkynsins undan höftum skynsemi, frelsis
og siðgæðis.
Eftir fyrstu leiftursigrana í stríðinu komu
Hitier og sálufélagar hans oft inn á þetta
efni. 1940 var Rippentrop og aðrir yfirmenn
í utanríkisráðuneytinu að hugsa um að færa
út „hið mikla evrópska efnahagssvæði" með
„viðbótar-svæðum", seru tekin yrðu frá hinni
bresku og frönsku Vestur-Afríku, frönskum
svæðum í Mið-Afríku, belgíska Kongó, Úg-
anda, Kenýa, Zansibar og Norður-Ródesíu
ásamt Madagaskar, sem átti að nota til þess
að koma gyðingum þar fyrir. NSDAP, rót-
tæka stjórnmálaskrifstofan hóf samningu ýt-
arlegrar áætlunar um stjórnun nýlendnanna
í Afríku og reglugerð um samskipti hvítra
ogsvartra.
í Evrópu var hlutleysi eða vinveitt afstaða
þjóða til Þjóðveija engin trygging gegn árás.
Samkvæmt áætluninni „Tannenbaum“ átti
að sigra Sviss og skipta því á milli nágranna-
landanna. Með áætluninni „Heimskautarefur"
var flutningaleiðin fyrir járn frá Svíþjóð
tryggð. Áætlanirnar „Isabella" annarsvegar
og „Felix“ hinsvegar tryggðu Portúgal og
Gíbraltar, hið síðarnefnda með eða án stuðn->'
ings hins spánska stórhershöfðingja Franco.
Þótt áætíuninni „Sæljóni" væri aldrei kom-
ið skipulega á blað er þó hægt með athugun
á minnispunktum og fjölda uppkastsblaða og
fyrirmælum til lögreglunnar að sjá hvers
Bretar máttu vænta. Þrír innrásarherir áttu
að leggja undir sig England og hver þeirra
átti síðan að stjórna því landsvæði sem hann
hafði lagt undir sig. Landið yrði rúið öllum,
hráefnum og hergögnum. Sterkbyggða karl-
menn á aldrinum 17-45 ára átti að flytja til
meginlandsins og setja þá í nauðungarvinnu.
Þeir sem tækju þátt í verkföllum, mótmælaað-
gerðum eða ættu vopn yrðu meðhöndlaðir af
herdómstólum. Alfred Six, 31 árs gamall pró-
fesor í stjórnmálavísindum, átti að vera yfir-
maður stormsveitanna á Bretlandseyjum.
Honum til stuðnings áttu að vera sérstakar
stjórnunardeildir og „sérsveitir" staðsettar í
Bristol, Birmingham, Liverpool, Manchester
og Edinborg. í sérstakri „leitarskrá" stoms-
veitanan voru nöfn nálega 3.000 eftirlýstra
manna. Þar á meðal voru Churchill, Eden,
Masaryk, Benes, de Gaulle, Noel Coward og
Sigmund Freud, en hann hafði safnast til
feðra sinna ári áður en listinn var saminn.
Six hafnaði í Smolensk en ekki í London. Þar
stóð hann fyrir fjöldamorðum á rússneskum
erindrekum. Hann var dæmdur til 20 ára
fangelsisvistar 1948 en var sleppt 1952. Síð-
ar komst harin í stjórn Porche-verksmiðjanna
og hóf störf hjá vestur-þýsku leyniþjón-
ustunni.
Hitler var enn haldinn þeirri sjálfsblekkingu
að Bretar ættu eftir að sætta sig við yfir-
stjórn Þjóðveija í hinni „endurbornu" Evrópu.
„Eg mun ekki vera hér Iengur til að sjá
það, en ég fagna fyrir hönd þýsku þjóðarinn-
ar þeirri hugsun, að við munum sjá England
og Þýskaland fara í herför hlið við hlið í stríði
gegn Ameríku."
Færi s’vo að bandalagið við Breta yrði ekki
að raunveruleika og efnahagsþvinganir gegn
Bandaríkjamönnum dygðu ekki, þá hafði Hitl-
er uppi ráðagerðir um loftárásir á Ameríku.
Til þess átti að nota íjögurra hreyfla Mess-
erschmidt-sprengjuflugvélar sem gátu flogið
11-15 þús. km og borið 8 tonn af sprengjum.
Árásarferðirnar átti að fara frá herstöðvum
á Asor- og Kanaríeyjum.
Áhugi fyrjr löndum utan Evrópu kom einn-
ig fram í Z-áætluninni frá 27. janúar 1939.
Aætlunin gerði ráð fyrir herskipaflota með
heimahöfn í stórri flotastöð í Þrándheimi sem
á árunum 1944-46 yrði fær um að storka
sérhveiju stórveldi á höfunum. Af þeim 800
skipum sem áttu að vera í flotanum voru sum
skipin 1.000.000 tonna orrustuskip yfir 300
metrar á lengd búin fallbyssum með 53 cm
Hitler: „Ég mun ekki vera hér lengur til að sjá það, en ég fagna fyrir hönd
þýzku þjóðarinnar þeirri hugsun, að við munum sjá England og Þýzkaland fara
í herför hlið við hlið í stríði gegn Ameríku. “
hlaupvídd. Yfirleitt virðast viðfangsefni Hitl-
ers hafa verið án nokkurra takmarkana ann-
arra en þeirra sem fylgdu hverfulli velgengni
á vígvöllunum.
Þessar ráðagerðir voru úr öllum tengslum
við mannlegt gildi eða kostnað eða annað
vegna þess að stríð hafði jákvætt og upp-
byggilegt gildi fyrir „heilsu“ kynþáttarins og
þjóðina eins og hann sagði: „Það má vera að
við eigum hundrað ára stríð fyrir höndum.
Ef svo er þá er það bara ennþá betra — það
hindrar okkur í því að leggjast til svefns. “
Aðrir sagnfræðingar hafa einkum leitast
við að kafa til botns í þeim gögnum sem til
eru um byggingarlist frá nasistatímanum og
reyna á þann hátt að leiða fram í dagsljósið
grundvallartilgang þess þáttar fyrir „Ríkið“.
Fremstur í flokki þessara sagnfræðinga er
Jochen Thies. Hitler, sem var misheppnaður
nemandi í myndlist, var alla tíð altekinn af
áformum um skipulagningu og hönnun bygg-
inga og mannvirkja. Á síðustu vikum stríðsins
meðan rússneskir hermenn þrömmuðu um
rústir Berlínar sat hann í neðanjarðarbyrgi
sínu og púslaði með líkön af byggingum í
birtu frá ljóskastara, sem var látinn gegna
hlutverki sólarinnar þannig að skuggarnir á
líkönunum yrðu sem eðlilegastir. Tilgangurinn
með byggingarlistaráformum Hitlers var að
yfirskyggja allar aðrar stórbyggingar heims-
ins og styðja og undirstrika með því veldi og
eilífleika Þriðja ríkisins. Árið 1941 sagði hann:
„Þeir sem koma að stjórnarbyggingu ríkisins
skulu finna það að þeir standa fyrir framan
fótskör drottnara heimsins.“ Þessa villimann-
lega yfirlýsingu gaf hann í sambandi við eftir-
lifandi Rússa þegar land þeirra háfði verið
gjörsigrað.
Eitt sinn er Hitler var að rabba við Himml-
er (1941) lét hann þessi orð falla: „Ekkert
mun verða of gott til fegrunar Berlínarborgar
... Fólk mun koma eftir tilkomumiklum breið-
stræíum þar sem sigurboginn rís við himin
og Hof hersins og Torg fólksins eru. Fólk
mun standa á öndinni! Aðeins á þennan hátt
auðnast okkur að rísa hærra en eini keppi-
nautur okkar. — Róm. Við skulum byggja svo
stórfenglegar byggingar, að Péturskirkjan og
torg henar líti út eins og Ieikföng í saman-
burði við þær. “
Áiíka stórmennskubijálæði kemur fram í
áætlun um byggingu brúar yfir Saxelfi, þeg-
ar endurskipulagning á Hamborg var komin
á dagskrá. Brúarstöplarnir áttu að vera 180
metra háir. Hann útskýrði þessa áætlun fyrir
hershöfðingja sínum á þennan veg: Þið kunn-
ið ef til vill að spyija: Hversvegna grefurðu
ekki jarðgöng? Eg álít ekki að jarðgöng séu
gagnleg. - Og þótt ég áliti það vil ég reisa
heimsins stærstu brú í Hamborg svo að hver
sá Þjóðveiji sem kemur erlendis frá eða hefur
tækifæri til þess að bera Þýskaland saman
við önnur lönd hljóti að segja við sjálfan sig:
Hvað er svona sérstakt við Ameríku og henn-
ar brýr? Við getum gert það sama. Það er
þess vegna sem ég vil byggja skýjakljúfa sem
eru alveg eins stórkostlegir og hjá Bandaríkja-
mönnum. “
Skýjaklúfarnir áttu m.a. að hýsa höfuð-
stöðvar NSDAP á svæðinu. NSDAP-skýja-
kljúfurinn átti að slá Empire State-bygging-
unni við. Á þaki hans áttu að vera risavaxnir
neon-ljóskastarar til leiðbeiningar skipum að
næturlagi inn í mynni Saxelfar.
Stærstu byggingarnar voru ætlaðar Berlín,
sem árið 1950, þegar endurbyggingunni hafði
verið lokið, yrði gefíð nýtt nafn og nefnd
„Germanía". Borgin, sem hafði nú skotið öll-
um öðrum stórborgum í heiminum ref fyrir
rass með sína 10 milljón íbúa, yrði byggð
umhverfis borgarkjarna með 100 metra breið-
um breiðstrætum. Þegar fólk kæmi út úr hin-
um geysistóru járnbrautarstöðvum áttu að
blasa við þeim tijágöng breiðstrætanna og
risavaxnar byggingar klæddar með marmara,
Sigurboginn, sem þarna stendur, skyldi vera
helmingi breiðari og hærri en sigurboginn í
París. Á honum áttu að standa nöfn þeirra
er féllu í stríðinu og á sökkli hans sem sérstak-
lega yrði hannaður til þeirra hluta skyldi
koma fyrir úreltum herteknum vopnum óvin-
arins almenningi til sýnis. Fólk gengur fram-
hjá Höll foringjans með borðsal fyrir þúsund-
•ir gesta í einkaleikhúsi. Það kemur einnig að
Risahöllinrii þar sem skyldi vera heimsins
stærsti ráðstefnusalur, sem rúmaði 250.000
gesti. Byggingarnar og sýningarsvæðin yrðu
vettvangur’ fyrir hrífandi og stórfenglegar
hópsýningar og uppákomur. Sameiginleg
hrifning fólks vegna hópseíjandi áhrifa hvatn-
ingarfundanna átti að koma í staðinn fyrir
síðustu leifarnar af skyrisamlegri og stjórn-
málalegri menningu. Þessum byggingum var
líka ætlað að standast tímans tönn. Fullur
bjartsýni sagði Hitler einu sinni: „Granít mun
tryggja það að minnismerki okkar munu
standa að eilífu. Eftir 10 þúsund ár munu
þau enn standa ðbreytt, nema ef sjórinn á
eftir að ganga yfir sléttlendið á þessum tíma. “
Efnið í byggingarnar átti að koma frá nýjum
útrýmingarbúðum sem stormsveitarmönnum
var ætlað að koma á fót í grennd við granít-
námurnar.
Utan Þýskalands var gert ráð fyrir því að