Lesbók Morgunblaðsins - 12.02.1994, Page 2

Veisla Hólofernesar
A fjórða degi hélt Hólofernes þjónum sín-
um einum drykkjuveislu en bauð engum af
foringjum sínum. Hann sagði við Bagóas
gelding, sem var settur yfir allt sem hann
átti: „Far þú og tel hebresku konuna, sem
hjá þér er, á að koma til mín og eta og
drekka með mér. Það væri hneisa að láta
þvílíka konu frá mér fara án þess að hafa
legið hana. Gilji ég hana ekki, gerir hún gys
að mér.“ Bagóas fór frá Hólofernesi og
gekk til Júdítar og sagði: „Fagra, unga
kona. Vertu ekki feimin. Komdu til hús-
bónda míns til þess að hljóta sæmd af hon-
um og eiga ánægjulega stund með oss að
víndrykkju. I dag skaltu verða eins og ein
af assýrísku konunum sem þjóna í höll
Nebúkadnesars." Júdít svaraði honum:
„Hver er ég þess að mótmæla herra mínum?
Allt sem honum þóknast mun ég gera sem
skjótast. Það skal verða mér til gleði allt
til efstu stundar.“ Júdít stóð á fætur, bjó
sig veisluklæðum og hvers kyns kvenlegu
skarti. Ambátt hennar fór á undan henni
og lagði lambskinn á jörðina fyrir framan
Hólofernes, en þau hafði Júdít fengið hjá
Bagóasi til að liggja á er hún mataðist dag-
lega. Þegar Júdít kom inn lagðist hún nið-
ur. Við það tók hjai-ta Hólofemesar að slá
örar og hann að brenna af girnd og af löng-
un til að leggjast með henni. En allt frá því
að hann leit hana fyrst hafði hann beðið
færis til að tæla hana. Og Hólofernes sagði
við hana: „Drekktu nú og fagnaðu með oss!“
„Gjarnan skal ég drekka, herra,“ svaraði
Júdít, „því að þessi dagur er stórkostlegri
en nokkur á ævi minni." Hún drakk síðan
og borðaði hjá honum það sem þerna henn-
ar hafði tilreitt. Hólofemes naut návistar
hennar og drakk stómm og svalg meira vín
en nokkm sinni á ævi sinni á einum og
sama degi.
13. Kafli
Þar sem liðið var á kvöld hröðuðu þjónar
Hólofernesar sér brott. Bagóas lokaði tjald-
inu að utanverðu og lét þjónana fara frá
húsbónda sínum. Þeir gengu til hvílu enda
allir þreyttir þvi að veislan hafði staðið lengi.
En Júdít var látin ein eftir í tjaldinu hjá
Hólofernesi sem hafði oltið dauðadmkkinn
út af í rúm sitt. Júdít hafði sagt ambátt
sinni að standa úti fyrir svefnhýsi sínu og
bíða þess að hún gengi út eins og hún hafði
gert á hverju kvöldi. Sagðist hún ætla út
til að biðjast fyrir. Hið sama sagði hún
Bagóasi. Er nú allir vom gengnir út og
ekki nokkur maður eftir í svefnhúsinu,
hvorki lágur né hár, gekk Júdít að hvílu
Hólofernesar og bað í hljóði: „Di-ottinn, Guð
alls máttar. Lít á þessari stundu í náð á
það verk sem hönd mín vinnur Jerúsalem
til vegsemdar. Nú er stundin rannin upp.
Kom arfleifð þinni til hjálpar. Lát það sem
ég hyggst fyiir verða tortímingu óvinanna
sem á oss hafa ráðist." Síðan gekk Júdít
að mmstólpanum við höfðalagið á rúmi
Hólofemesar, tók sverð hans sem hékk
þar, studdi sig við rúmið, greip í hár hans
og sagði: „Styrktu mig, Drottinn, Guð ísra-
els á þessari stundu." Hjó hún síðan tvíveg-
is af öllum kröftum í háls honum og sneið
höfuðið af. Því næst velti hún bolnum niður
úr rúminu og tók flugnanetið af rúmstoðun-
um. Gekk hún síðan strax út og fékk þernu
sinni höfuð Hólofernesar sem lét það í mal-
poka hennar. •
Viðbætur við
Daníelsbók
Súsanna
Helstu efnisþættir:
Tveir spilltir dómarar reyna að tæla Sús-
önnu, Súsanna dæmd til dauða, Daníel kem-
ur til bjargar. Dómaramir líflátnir
Þokki Súsönnu Vekur
GlRND TVEGGJA DÓMARA
I Babýlon bjó maður nokkur, Jóakim að
Gagnasafn
Morgunblaðsins
Allt efni sem birtist í Morgunblaðinu
og Lesbók verður framvegis varðveitt
í upplýsingasafni þess. Morgunblaðið
áskilui- sér rétt til að ráðstafa efninu
þaðan, hvort sem er með endurbirt-
ingu eða á annan hátt. Þeir sem af-
henda blaðinu efni til birtingar teljast
samþykkja þetta, ef ekki fylgir fyrir-
vari hér að lútandi.
Rembrandt málaði þessa mynd 1626, þeg-
ar hann var 25 ára. Hún byggir á efni
úr einni af apókrýfu sögunum, Tóbíts-
bók, og sýnir hinn aldna Tohít og Önnu
konu hans.
nafni. Gekk hann að eiga konu sem Súsanna
hét og var Hilkíadóttir. Hún var forkunnar-
fogur og guðhrædd. Foreldrar hennar vom
réttlátir og höfðu alið dóttur sína upp sam-
kvæmt lögmáli Móse. Jóakim var vellauðug-
ur. Við hús hans var lystigarður. Gyðingar
komu gjarnan saman hjá honum enda var
hann mikils virtur af þeim öllum. Þetta árið
höfðu tveir af öldungum lýðsins verið
skipaðir dómarar. Það var við þá sem Drott-
inn átti þegar hann sagði: „Lögleysi kom
frá Babýlon frá öldungum og dómumm sem
áttu að stjóma lýðnum.“ Báðir tveir dvöld-
ust í húsi Jóakims og til þeirra komu allir
sem áttu í málaferlum. Um hádegisbil, er
allir vom famir, vai- Súsanna vön að fara
inn í lystigarð manns síns og ganga þar um.
Daglega sáu öldungarnir báðir hana koma
inn í garðinn og ganga um og felldu þeir
girndarhug til hennar. Urðu þeir svo haldn-
ir af þessu að þeir hættu að hefja augu sín
til himins og gleymdu rétti og réttlæti. Liðu
þeir báðir kvalir hennar vegna en ekki sögðu
þeir hvor öðmm frá þjáningu sinni því að
þeir blygðuðust sín fyrir að gera uppskátt
um losta sinn og löngun að liggja hana. En
dag eftir dag biðu þeir hennar með efth'-
væntingu. Dag nokkurn sögðu þeir hvor við
annan: „Við skulum fara heim því að komið
er að hádegisverði." Fóm þeir síðan út og
hvor sína leið. Síðan sneru þeir báðir aftur
og mættust á sama stað. Spurðu þeir hvor
annan hvernig á þessu stæði og gengust
þeir þá við girad sinni. Komu þeir sér síðan
saman um tiltekna stund er þeir gætu hitt
Súsönnu eina.
Dómararnir Reyna Að
Tæla Súsönnu
Á meðan dómararnir eigraðu um og biðu
hentugs færis kom Súsanna þar að, gekk
inn í garðinn eins og hún gerði jafnan og
með henni vom aðeins tvær þjónustustúlk-
ur. Heitt var í veðri og fékk hún löngun tO
að lauga sig í lystigarðinum. Þar vom eng-
ir nema öldungarnir tveir sem höfðu falið
sig og lágu á gægjum. Súsanna sagði við
stúlkurnar: „Sækið fyrir mig olíu og ilm-
smyrsl og læsið garðhliðinu svo að ég geti
baðað mig.“ Þær gerðu eins og hún bað,
lokuðu garðhliðinu og fóm inn um bakdyr
til að sækja það sem þær vom beðnar um.
Ekki sáu þær öldungana enda höfðu þeir
falið sig. Þegar stúlkumar vora farnar
spmttu öldungamir báðir upp, hlupu til
Súsönnu og sögðu: „Garðhliðið er læst og
enginn sér oss. Við þráum þig. Láttu því
að vilja okkar og leggstu með okkur. Ann-
ars munum við vitna það gegn þér að ungur
maður hafi verið hjá þér og þess vegna
hafir þú sent stúlkurnar burt.“ Súsanna
kveinaði og sagði: „Öll sund em lokuð fyrir
mér! Geri ég eins og þið viljið verður það
minn bani. Geri ég það ekki mun ég samt
ekki ganga ykkur úr greipum. En vænlegra
er fyrir mig að gera þetta ekki og lenda á
valdi ykkar en að syndga í augum Drott-
ins.“ Síðan hrópaði Súsanna hárri röddu og
öldungamir báðir kölluðu einnig hástöfum.
Hljóp annar þeirra líka til og opnaði garð-
hliðið. Er fólkið, sem inni var, heyrði ópin
í lystigarðinum þaut það út um bakdyrnar
til að athuga hvað komið hefði fyrir Sú-
sönnu. Öldungamir sögðu sögu sína og urðu
þjónarnir stómm miður sín því að aldrei
fyiT hafði neitt þessu líkt heyrst um Sús-
önnu.
VITNISBURÐUR DÓMARANNA
Gegn SÚSÖNNU
Daginn eftir, þegar fólkið kom saman hjá
Jóakim manni hennar, komu öldungarnir
báðh’ staðfasth' í þeim illa ásetningi sínum
að fá Súsönnu dæmda til dauða. Þeir sögðu
við fólkið: „Sendið eftir Súsönnu Hilkíadótt-
ur, eiginkonu Jóakims." Hún var sótt. Kom
hún, foreldrar hennar, börn og allir ættingj-
ar hennar. Súsanna var mjög þokkarík og
fógur ásýndum. Hún bar andlitsblæju og
hrakmennin skipuðu að skýlan væri tekin
af henni svo að þeir gætu notið fegurðar
hennar. Vandamenn hennar grétu og allir
aðiir er til sáu. Öldungarnir tveir tóku sér
stöðu frammi fyrir fólkinu og lögðu hendur
sínai- á höfuð Súsönnu. Hún horfði tárvotum
augum til himins því að hún treysti Drottni
af öllu hjarta. Öldungarnir tóku til máls og
sögðu: „Er við vomm einir á göngu í lysti-
garðinum kom þessi kona inn með tveim
þjónustustúlkum, lét læsa garðhliðinu og
sendi stúlkumar burt. Kom þá ungur maður
til hennar úi' felum og lagðist með henni.
Við vomm í horninu á garðinum og er við
sáum þessa óhæfu hlupum við til þeirra.
Við sáum að þau vora í faðmlögum en mann-
inum gátum við ekki haldið því að hann bar
okkur ofurliði, opnaði hliðið og komst und-
an. En konu þessa gripum við og spurðum
hana hver ungi maðurinn væri. Það vildi
hún ekki segja okkur. Að þessu eram við
vitni.“ Öll samkoman trúði þeim enda áttu
öldungar og dómarar lýðsins í hlut og dæmdi
Súsönnu til dauða.
Daníel Bjargar Súsönnu
Þá hrópaði Súsanna hárri röddu og sagði:
„Eilífi Guð! Þú sem þekkir allt sem hulið
er og veist allt áður en það verður. Þú veist
að þessir menn báru ljúgvitni gegn mér.
Nú verð ég að deyja án þess að hafa drýgt
neitt það sem þessi illmenni lugu á mig.“
Drottinn heyrði ákall hennar. Einmitt þegar
hún vai' leidd burt til aftöku þá vakti Guð
heilagan anda í ungum dreng sem hét Daní-
el. Hann hrópaði hárri röddu: „Saklaus er
ég af blóði þessarar konu!“ Allt fólkið sneri
sér að honum og spurði: „Hvað áttu eigin-
lega við?“ Hann tók sér stöðu mitt á meðal
þess og sagði: „Hvílíkir bjálfar emð þér,
Israelsmenn! Þér hafið dæmt ísraelska konu
til dauða án rannsóknar og án þess að kynna
yður málavöxtu. Farið aftur í réttarsalinn.
Þessh- menn hafa borið Ijúgvitni gegn kon-
unni.“ Allir snem þá aftur í skyndi og öld-
ungarnir sögðu við hann: „Komdu og sestu
meðal vor og gerðu grein fyrir máli þínu.
Guð hefur gefið þér öldungsvit." Daníe)
sagði við þá: „Skiljið mennina að og hafið
langt á milli þeirra. Eg ætla að yfirheyra
þá.“ Þegar þeir höfðu verið aðskildir kallaði
Daníel annan þeirra til sín og sagði við
hann: „Gamli syndaselur! Nú koma þér í
koll þær syndir sem þú hefur áður drýgt
og ranglátir dómar þínir er þú dæmdir sak-
lausa og sýknaðir seka. Þó hefur Drottinn
sagt: „Saklausan og réttlátan skalt þú ekki
deyða.“ Hafir þú séð konu þessa, svaraðu
þá: Undir hvaða tré sástu þau láta vel hvort
að öðm?“ Hann svaraði: „Undir klofnu eik-
inni.“ „Fallega laugstu! Fyrir það muntu
lífinu týna,“ sagði Daníel. „Engill Guðs hef-
ui' þegar fengið skipun frá Guði að kljúfa
þig í herðar niður.“ Lét hann síðan fara
með hann afsíðis og leiða hinn öldunginn
fram og sagði við hann: „Af Kanaan ert þú
kominn en ekki Júda! Fegurðin hefur ginnt
þig og girndin leitt þig afvega. Þannig hafið
þið leikið dætur Israels svo að þær hafa
ekki þorað annað én láta að vilja ykkar.
En þessi dótth- Júda þoldi ekki guðleysi
ykkar. Seg þú mér nú: Undir hvaða tré
stóðst þú þau að því að láta vel hvort að
öðru?“ Hann svaraði: „Undir kvistóttu
björkinni." „Fallega laugstu!" sagði Daníel.
„Fyrir það munt þú líka lífinu týna. Engill
Guðs er þess albúinn að kvista þig niður
með sverði sínu. Hann mun tortíma ykkur
báðum.“ Öll samkundan hrópaði hárri röddu
og lofaði Guð sem frelsar þá sem á hann
vona. Þá sneri samkundan sér að öldungun-
um tveim og þar sem Daníel hafði sannað
með framburði þeirra sjálfra að þeir vom
ljúgvitni vom þeir látnir líða hið sama og
þeir höfðu 1 illsku sinni ætlað náunga sínum.
Var farið með þá að lögmáli Móse og þeir
teknir af lífi. Þannig var saklausu lífi bjarg-
að daginn þann. Hilkía og kona hans lofuðu
Guð fyrir að ekki sannaðist neitt ósæmilegt
á dóttur þeirra. Undir það tóku Jóakim
maður hennar og allir ættingjar þeirra. Frá
þeim degi og æ síðan var Daníel í miklum
metum hjá þjóðinni.
Ur Síraksbók
29. kafli
UM LÁN Og Endurgreiðslu
Sá gjörir góðverk sem lánar náunga sínum,
sá er réttir hjálparhönd heldur boðorðin.
Lána náunga þínum er hann þarfnast þess
og greið honum skuld þína á gjalddaga.
Ver haldinorður og ávinn traust hans,
þá munt þú ávallt fá það er þú þarfnast.
Margur metur lán sem fundið fé
og eykur þeim baga sem veittu honum lið.
Hann kyssir hönd náungans uns hann fær
lán
og talar mjúklátt um efni hans.
Hann frestar greiðslu á gjalddögum,
kemur með afsakanir einar
og ber fyrir sig slæma tíma.
Beiti sá er lánaði hörðu fær hann vart nema
helming
og mun telja það fundið fé.
Gangi hann ekki hart eftir greiðslu,
mun hann sviptm- eigum sínum
og eignast óvin í ofanálag.
Bölv og ragn er það sem hann fær greitt
og last í stað lofs.
Vegna þessa neitar margur að lána en eigi
af illsku,
þeir óttast að tapa að ófyrirsynju.
Um Veglyndi
Sýn þó biðlund bágstöddum manni,
lát þér ei dveljast að liðsinna honum.
Hjálpá fátækum vegna boðorðsins,
send hann ei tómhentan frá þér og þurfandi.
Ver ör á fé við bróður og vin,
lát það ei tærast upp undir steini.
Nota þú efni þín samkvæmt boðorðum hins
Hæsta,
það mun gagnast þér meira en gull.
Safna þú góðverkum í forðabúr þín,
það mun bjarga þér frá öllu illu.
Það mun verja þig gegn óvinum,
fremui' en sterkur skjöldur og stinnt spjót.
Um Að ábyrgjast Skuldir
Annarra
Góður maður gengur í ábyrgð fyi-ir náunga
sinn,
aðeins siðblindur maður bregst slíku trausti.
Gleym aldi'ei þakkarskuld við ábyrgðar-
mann,
hann lagði sjálfan sig í sölur fyrir þig.
Syndarinn féflettir ábyrgðarmann
og bregst vanþakklátur þeim er hjálpaði
honum.
Ábyrgð hefur gert mai'ga efnamenn snauða
og hrakið þá eins og bylgjur hafsins.
Auðmenn hefur hún svipt húsi,
flæmt þá á vergang hjá framandi þjóðum.
Syndarinn sem tekur veð,
sækist eftir gróða, en verður stefnt fyrir
rétt.
Hjálpa þú náunga þínum svo sem efni þín
leyfa,
ver gætinn svo að það verði þér ei til falls.
Leiðréttingar
Af nýlegri og fróðlegri bók um dóm-
kirkjuna á Hólum verður ekki annað
sé en Þorsteinn Gunnarsson arkitekt
sé einn höfundur og því nefndi ég
hann í umfjöllun minni um kirkjur á
Hólum í Lesbók 22. janúar sl. Krist-
ín Huld Sigurðardóttir, foi’vörður á
Þjóðminjasafni íslands, hefur hins-
vegar minnt á að þetta sé ekki alls-
kostar rétt, þar sem hún er höfundur
kaflans í bókinni um Hólabrík og hún
vann einnig þær skýringarteikningar
af bríkinni sem þar birtast. Bókin er
þar að auki, segir Kristín, byggð á
bæklingi um Hólakirkju eftir dr.
Kristján Eldjárn og kom sá bækling-
ur síðast út 1963.
Eg nefndi í greininni að Hólabrík
væri skorin í fuglakirsuberjatré og
er þá nokkuð augljóst að átt er við
stytturnar. Ekki var minnst á um-
gjörðina eða skápinn en Kristín Huld
hefur bent á að efnið þar sé eik og
skal því komið á framfæri.
Röng höfundarkynning.
í höfundarkynningu með ljóð Guð-
bjargar Tómasdóttur í Lesbók 15.
janúar sl. stóð ranglega að höfundur
væri kennari. Það rétta er að Guð-
björg hefur aldrei verið kennari, en
hún er húsmóðir í Hafnarfirði.