Lesbók Morgunblaðsins - 18.11.1995, Page 10

að segja hvaðan hugmyndirnar koma. Þær
streyma bara fram í sífellu við einbeitingu.
Það liggur mikil æfing í skissunum og ég
velti því ekkert fyrir mér hvernig ég teikna
til dæmis einstök atriði eins og hatta og
annað. Þetta er stöðugt streymi.
Ef ég hugsa um þetta á vitsmunalegan
hátt þá býst ég við að með tímanum hafi
sjónin þjálfast, ég sé betri í að raða hlutun-
um saman og að einbeitingin hafí skerpst.
En það er sjaldnast að maður velti fyrir sér
hvaðan hugmyndirnar koma og ef það ger-
ist þá verkar það undarlega, óraunverulega.
Maður veltir því heldur ekkert fyrir sér af
hveiju manni detti allt í einu í hug að fara
að heimsækja systur sína. Hugmyndinni
skýtur upp og ekkert meira með það.
Annaðhvort er henni svo fylgt eftir eða
ekki.“
Andlitin á myndunum líkjast þér, ekki
satt?
„Þar bregð ég á leik, því þau líkjast mér
og þó ekki. Myndir eru upphugsaðar. Mynd-
ir af fólki eru ekki fólk. Það er bara efnivið-
ur. Rithöfundur sem skrifar um morð er
ekki morðinginn, en hann verður ekki minna
hættulegur fyrir vikið. Myndir mínar af-
hjúpa þætti sem eru til. í þeim er skapaður
heimur til hliðar við okkar heim, því á ann-
an hátt er ekki hægt að ná í hinn raunveru-
lega heim. Þetta er líka ástæðan fyrir list-
sköpun. Það er nauðsynlegt að umskrifa
raunveruleikann til að hann komi í ljós.
ÞVERT Á TÍMANN
Þú talar um ástæður listsköpunar. En
hvað er þá list fyrir þér?
„Það sem gengur þvert á tímann, nær
handan hans. Ég hef áhuga á gamalli list.
Það vekur áhuga minn að gamlar myndir
skuli ná svo langt handan síns tíma. List
er ákveðnar reglur, sem ég get ekki skýrt
nánar, en ég get útilokað fullt af hlutum
sem list. Listaverk í samtímanum eru nokk-
urs konar viðræður við aðra listamenn.
Sjálfur læri ég mest af þeim sem vinna á
einhvern allt annan hátt en ég sjálfur.
Spurningarnar vakna upp af þeim skoðana-
skiptum, því verk þeirra sem vinna á allt
annan hátt en ég krefja mig svars og skýr-
ingar á hvar ég standi sjálfur.
Eitt af því sem ég læri fima mikið af
eru innsetningar, þar sem ég hef á tilfínn-
ingunni að viðkomandi listamaður vinni á
svipuðum nótum og ég, þar sem ég finn
einhvern samnefnara, þó hann fari allt aðra
leið.
Ég lít eftir þeirri list, sem mér finnst góð
og læt annað vera. Það ríkir svo mikið frjáls-
ræði á listasviðinu að allir komast að. Aður
gat ég æst mig lifandis býsn yfír því, en
það er bara verst fyrir mann sjálfan að
eyða kröftunum í slíkt. En fijálsræðið getur
orðið svo mikið að allt verði á einhvern
hátt vanmetið, ekki síst hér í Danmörku,
landi Grundtvigs, þar sem aldrei má tala
um að neinn beri af. En það er nauðsynlegt
að hafa slíkan hóp, sem hleypur hraðar en
aðrir. Ég hef verið svo heppinn að hitta
einmitt nokkra þannig, sem ýta við öðrum,
setja flóðið af stað.
Þegar kemur að því að meta eigin verk,
þá get ég oft verið í vafa, en það raknar
úr honum á einhveijum tímanpunkti. Stund-
um verður það, sem í fyrstu virtist gott
ekki gott og það sem stefndi í vitlausa átt,
sýnir sig allt í einu að vera það rétta. Aðr-
ar myndir virðast góðar í skissuformi, en
þokast svo aldrei lengra. Það eru til lista-
menn sem vísvitandi mála eins lítið og þeir
geta, en það álít ég rangt, því það skilar
betri árangri að mála mikið. Það er ekki
hægt að hugsa heilu myndimar fyrir. Það
sprettur eitthvað upp af umgengni við liti
og léreft. Vinnan gefur kraft, sem skilar
sér. Af hverri mynd spretta hugmyndir sem
stefna í ýmsar áttir og það er himnesk til-
finning.
Flestir listamenn hafa nokkuð svipaða
tilfinningu fyrir list og því hvað getur stað-
ist tímans tönn. Til að lesa úr myndum
þarf þekkingu á listasögunni, þó ég reyni
reyndar alltaf að mála myndir sem áhorf-
andinn getur notið án þess að hafa mennt-
un í listasögu. Ég reyni að skapa mynd í
tómarými í höfði áhorfandans. Ef honum
finnst myndin ekki koma sér við, ekki snerta
líf hans á neinn hátt, þá kemst hún ekki
til skila.
Duchamp hélt því fram að allt sem kæm
ist á safn yrði að list og þessi skoðun er
ekkert merkileg lengur. En hvað með að
fara hina leiðina? Spumingin er hvort hægt
sé að skapa list utan heims listarinnar. List
sem samt sem áður dregst þangað inn. Það
hefur gerst mikið síðan að hinir ungu og
villtu komu fram á sjónarsviðið á síðasta
áratug. Bæði í Bandaríkjunum og Evrópu
ber mikið á ýmsu félagslegu efni í mynd
DANSKI listmálarinn
Michael Kvium.
list, til dæmis í verkum Damiens Hirsts og
Kikis Smiths.
í Danmörku svífur Per Kirkeby yfir vötn-
unum. Abstrakt yfir alla línuna, en ég nenni
ekki að æsa mig yfir því. Yngri málarar
hafa átt í erfiðleikum með að skera sig úr.
Tilhneigingin er alltaf að halda sig að því
sem liggur í loftinu. Listatímaritin eru nokk-
urs konar tískublöð og setja sín spor. Og
út frá listaskólanum ganga eins og hringir
í vatni. Skólamir og tímaritin verða for-
senda þess, sem gert er. En það er ekkert
sem heitir að gera „það rétta“ í list. Eða
öllur heldur, þá er það kannski hægt, en
það færir enga fullnægingu. Og það er
heldur ekki hægt að segja um sjálfan sig
að maður sé „avant garde“, í fararbroddi.
Maður getur kannski verið við hliðina á ...
en annars kemur gildi verkanna aðeins í
ljós með tímanum."
í umsögnum um myndir þínar er oft tal-
að um einhvern óhugnað í þeim. En þær
lýsa líka af einhvers konar ró’ og friði, sam-
ræmi. Hvað segirðu um það?
„Góðú myndirnar mína bera kannski í
sér ró og samræmi því að það er ekkert í
þeim, nema það sem á að vera þar. Það
verður að vera samræmi í þeim til að þær
hafi áhrif. En ef það væri til uppskrift að
samræminu þá væri þetta á hreinu, en það
er ekki hægt að skýra þetta fræðilega. í
Hollywood er líka leitað að galdrinum við
góðar myndir og þeir búa til mynd eitt, tvö
og þijú, án þess að takist að finna formúl-
una fyrir því heppnaða.
Spilað í Allra Augsýn
Myndir Kviums hafa verið sýndar víða
um lönd, í Svíþjóð, Sviss, Frakklandi, Þýska-
landi og Bandaríkjunum. Og Kvium er ekki
í vafa um að hann vill gjarnan sýna erlendis.
„Það skiptir máli að sýna erlendis og ég
sýni meira að heiman en heima. Núna, þeg-
ar ég þarf ekki að kvarta yfir áhugaleysi
hér heima er líka hætta á að maður verið
ofnotaður. Að fólk hafi á tilfinningunni að
það sjái of mikið af mér. Ég sýni því ekki
oftar en tvisvar á ári í Danmörku.
Mín landamæri liggja ekki við dönsku
landamærin og ég veit meira um erlenda
list en danska. Það hefur verið ánægjuleg
reynsla að hitta erlenda sýningargesti,
ánægjulegra en gesti hér heima af þeirri
einföldu ástæðu að í flestum löndum nýtur
myndlist meiri hylli og virðingar en í Dan-
mörku. Það segir sig sjálft að stærð land-
anna skiptir máli. I Þýskalandi eru sjötíu
milljónir íbúa og því meiri líkur á að það
spinnist áhugaverðar samræður. Það besta
væri að búa í erlendri stórborg, en fjölskyld-
an bindur. Ég reyni hins vegar að vera sem
mest á ferðinni. I hveiju landi er tilhneiging-
in sú að innlendir listkaupendur kaupi inn-
lenda iist og því þarf maður sem útlending-
ur að mæta reglulega með sýningar, svo
þeir kynnist myndmálinu og myndunum
Landi minn Albert Mertz hefur sagt að sá
sem sýnir aðeins heima hafi það eins og
sá sem teflir við meistarana með því að
notast við skákirnar í blöðunum. Ég vil
heldur fara út og taka þátt í spilinu í allra
augsýn."
Og það gerir Michael Kvium því í októ-
ber síðastliðnum stóð sýning á verkum hans
í DCA Gallery á 420 West Broadway í New
York.
Höfundur er fréttaritari Morgunblaðsins í Kaup-
mannahöfn.
ÁSLAUG S. JENSDÓTTIR
Haustljóð
Norðurljós sem leifrið
um stjörnubjart himinhvolfið
berið kveðju heim.
Þangað sem kyrrlátt haust-
rökkrið
hjúpar föiblárri skikkju
fallandi laufin í garðinum.
Silfurlitur máninn gægist
yfir hrímþakta ijallatindana.
Mildur andvari leikur um iund-
inn.
Þar geymir þögnin
glaðværar raddir sumarsins
og klingjandi hlátur barnanna
sem berfætt og léttklædd
báru tært vatnið úr bæjarlækn-
um
í leikjum sínum.
Tindrandi norðurljós,
töfrar næturinnar.
Yfir snæviþakin ijöll
berast draumar mínir heim.
Ástarljóð
Við lásum á enginu lítið blóm
þá lífsgangan hafin var.
Ástarblómið sem allir þrá
og elskunnar Ijóma bar.
Æskunnar blik því angan bjó
svo ástir komandi dags
leiftruðu gegnum lífsins ský
og lýsa til sólarlags.
Höfundurinn er frá Núpi í Dýrafirði.
AÐALHEIÐUR SIGURBJÖRNSDÓTTIR
Brotin blöð Kald- hæðnis bjúgverpill
Þar sem glumdi í hinu ógleymanlega geymda
Leggur einn
á milli stafs og hurðar tónaljósabrigðaskiptin endurheimt til atlögu í kyrrþey hamrar á ...
fetin - stikar - engin stökkin
þar mátti ekki þyrla upp draumum á meðal lyklapétur dinglar glottandi
né láta kvisast valdalyklum ... að leyndum myndum
og sendum
Höfundur fæst við myndlist og ritstörf.
ELÍN DUNGAL
Væri ég...
Væri ég kærleiksorð í þínu eyra
allan minn vilja fengir þú að
heyra.
Væri ég blær um vorsins daga
bjarta
ó, hve égmundiylja þínu hjarta.
Væri ég rós ég roðnaði af gleði
ef þínu mætti ég þóknast geði.
Væri ég aðeins vegur sem þú
gengur,
fyndirþú ekki farartálma lengur.
Væri ég bæn sem beint til drott-
ins færi,
óuppfyllt framar engin ósk þín
væri.
Væri ég nóttin, niðdimm hjá þér
inni,
af alúð ég vefði þig
umhyggjunni minni.
Væri ég sólin, víst mundu skína
Ijósgeislar mínir á leiðina þína.
Höfundur er píanókennari í Reykjavík.
Ljóðið birtist í Lesbók 16. sept. sl. en
er endurbirt hér vegna prentvillu sem
í því varð. Höfundur og lesendur eru
beðnir velviríðingar.
GRÍMUR MARINÓ
STEINDÓRSSON
Bæn
Guð minn!
hjarta mitt er fullt af trega
líttu til mín
lát mig finna þig
er allt til einskis
líka trúin á þig.
Það er myrkur
ert þú í Ijósinu
lýstu þá upp hjarta mitt.
Hvar er skugginn af þér
hvar er vissan
Vitund er fjarri.
Hvert á ég að leita
Þig er ekki að finna.
Alltaf bara von
í vonleysinu.
Höfundur er myndhöggvari.