Tíminn - 21.04.1968, Blaðsíða 3

SUNNTJDAGfUR 21. aprfl 1968
TIMINN
15
Sýna furðulega
f jöl-
hæfni í myndlist
Svo sem kunnugt er aí frétt-
um var í janúar s.l. haldin
merk íslenzk myndlistarsýning
í Vestur-Berlím. Sýning þessi
vakti mikla athygli og var að-
sókn að henni einmuna góð.
Hiún var opnuð 1S. janúar
s.l. í Riáðhúsinu í Wilmerdorf
með viðhöfn. Viðstaddir voru
Borgarstjóri og borgarfulltrú-
ar Vestur-Berlínar, prófessor-
ar og fleira stórmenni. Einn-
ig var til opnunarinnar boðið
íslenzkum stúdentum og öðru
íslenzku námsfólki þar í borg.
Margar ræður voru haldnar,
en aðaloipnunarræðuna hélt htr.
Scihimdgen Sdhmieden, en
hann er ei,nn af listfræðiingum
borgarinnar og hefur yfirum-
sjón með erlendum sýningum,
sem þar eru haldnar.
Hann annaðist uppsetningu
sýningarinnar í sölunum, sá
um sýnimgarskrá og auglýsing-
ar, og gerði það með mestum
ágætum að alira dómi.
Hr. Sohmieden er vel þekkt-
ur listfræðingur, ekki einuimgis
í heimalamdi sínu, Þýzkalandi
heidur einnig víðar í Evrópu,
svo sem París og Amsterdam.
Hann er hámenntaður í sín-
um fræðum, skarpskyggn og
mikiis metinn með listfræðing-
ur. í ræðu sinni talaði hann
m.a. um íslenzku listamennina
og verk þeirra og var ræðu
hans mjög vel tekið. Hiún fer
hér á eftir.
„Það er alltaf áhætla að setja
saman sýningu málverka eftir
marga listameinn, sem auk þess
hafa gerólik sjónarmið.
Þrátt fyrir það verður að
stofna til slíkra sýninga, því
að ekki er á annan hátt unnt
að öðlast yfirsýn yfir hina fjöl
breytilegu listsköpun bverrar
þjóðar.
Þannig verðum við að
skilja þessa sýningu, enda miðl
ar hún okkur ekki aðeins á-
hrifum og afstöðu listamanna,
sem við höfum ekki þekkt hing
að tilfc heldur ber sýningin
auk þess einkunnarorðin: ís-
lenzk málaralist.
Sénhverjum áhorfanda reym
ist afar örðugt að ganga á
miili myndanna og vera þess
jiafmfrámt aibúinn að njóta
hverrar og eirnnar fyllilega.
En geti hann það og gefi sér
nœgam tíma, munu þessi sýn-
ingarmálverk verða honum
hugstæð fyrir hin margbreyti-
legu sjónarmið listamannanna.
'í; hv- KiFisíaná VViVix'iKto: i ■ftoto bctow-r F
í!böt;• toSierk \o,r i s,
Auglýsingamynd sýningarinnar, Geimurinn eftir Finn Jónsson,
Bnn eitt atriði: Gangi mað-
ur að mynd til þess að skoða
hana betur, verður hann að
■vita nokkur deili á forsendum
hennar. Við getum og megum
aldrei reyna að öðlast neitt
með því að beita skynfærum
okkar aðeins að einhverju
leyti: heilsteyptir verðum við
að ganga til móts við mynd-
iina, skilningur og tilfinningar
verða að vinna saman.
Hvað getum við þvi sagt um
myndir hinna íslenzku málara
og að hve miklu leyti eru þær
frábrugðnar myndum annarra
þjóða?
Báist menn við myndir, er
ekki þar með sagt, að þeir
þræði alltaf aðeins stíg fram-
úrstefinunnar. Framúrstefnan
kemur mati á málverkum ekk-
ert við.
Það væri dapurlegt, að sá
einn vekti athygii, sem skil-
yrðisiaust treður nýja stigu og
vanrækir alla hefð. Ég held, að
því sé ætíð þannig farið, að
sénhver listamaður sameini
hvort tveggj'a í verkum símum.
nokkra innlenda hefð og nokk-
ur persónu'ieg einkenni.
Upp af þessum andhverfu
skautum vex iistaverkið.
íslendingar senda okkur
myndir eftir tíu íslenzka lista-
memn, og ég held, að valið hafi
verið af mikilli glöggskyggni.
íslenzkir listamenn sýna furðu
^lega fjölhæfmi ekki síður en
listamenn annarra þjóða.
Meðal þessara tíu ísienzku
listmálara eru þrír langelztir,
og hafa myndir þeirra þegar
öðlazt safngildi.
Mig lamgar til að segja nokk-
ur orð um þessa listamenn og
nefni þá í stafrófsröð. Ég get
auðvitað aðeins dæmt út frá
eigitn sjónarmiði, en get sarnt
ef til vill vakið athygli ykk-
ar á einu og öðru, sem skipt-
ir máli.
Elzta mynd Ásgrímis Jóns-
sonar á sýningu þessari sanm-
ar, að hann hefur þá þegar
máð fullu valdi yfir íslenzku
landslagi. Horfi menn á þessa
myind, geta þeir virt fyrir sér
andstæður, sem eru síend-
urteknar á öðrum sý’ming-
armiyndum hans, en það eru
andstæðurnar milii fannhvítra
fjaliatinda og bjartra og
skærra lita landslagsins.
Seninilega verða þessir
björtu litir ekki ríkjandi
í verkum Ásgríms, fyrr en
Mða tekur á ævi hans, því að
eldri myndir hans, sem allar
■fjalla um sérkenni landslags-
ins, eru með dekkri blæ.
Finnur Jónsson, sem er 76
ára að aldri, skapar myndir
sínar af öðrum þáttum.
Þess skal getið, að Fimnur
Jónsson var einn þeirra, sem
sýndu myndir sínar hjá mynd-
Myndin Mosi efttr Helgu Weishappel. Hún er nú á málverkasýningu
frúarinnar a8 Laufásvegi 57.
rsta’rfélaginu „Sturm“ á árun-
um mil'li 1020 og 1930. Hann
hefur vítt sjónmál, og verk
hans stefna að tákini og ein-
földun.
Mig lamgar að segja, að á
myndum Finns Jónssonar birt-
ist greinilega nokkuð af hug-
myndum hinna norrænu goð-
sagna, sem voru svo einkenn-
andi fyrir hugarheim viking-
anna fornu.
Mlálverk hans „Geimurinm“
völdum við sem auglýsingar-
mynd þessarar sýningar, af því
að málverkið tjáir okkur sam-
tímis, hver var afstaða manns-
in-s yfirleitt og hins nonræna
manns til sköpunarverksims.
Bftir slíkum brautum, t.d.
brautum næturkyrrðar, hrær-
ast myndir svo sem: „Nótt“
og „Við heilagan eld“.
Lítum á myndina „Káetu-
gluggi“. Við sjláum, hvernig
skapandi málara tekst ætíð að
gegnsýra hið hlutstæða með
því, sem er handan við skiln-
ingarvit okkar. Því er næst-
uim þann veg farið, sem Finn-
ur Jónsson hafi með þessu
verki skapað frummynd allra
káe'tuglugga.
Tökum málverkið „Sýn“.
Með ljósgulum loga og gílum
(hliðarsólum) sýnir þessi
mynd auk furðulegs hug-
myndaflugs þann litaauð, sem
virðist vera auðkenmi íslenzkr
ar náttúru.
Enn annar hinna eldri mál-
ara er Gunlaugur B'löndal.
Hann hefur skapað mjög
jarðneska uppstiilingarmynd,
fuil.a af litagleði. Hin tákm-
ræna goðsaga er honum fram-
andi' hinsvegar skapar hann
fádæma lifandi landslag í fjöl-
breytilegum litum. Þetta er ó-
svikið málverk, sem lætur smá
atriðið lönd og leið, en fram
úr þvd stígur landslagið af
dirfsku og fjöri.
Frú Helga Weisshappel er
líklega sá málari í þessum hóp,
sem hættir sér lengst í óhlut-
stæðri listsköpun. En ekki
gengur hún svo langt, að verk
hennar búi ekki yfir snjallri
skírskotun til hlutanna.
Öll list er einh'vers konar al-
hæifing, meira eða minna
gmeinileg. En hver listamað-
ur á sinm hugarheim og lagar
alhæifimgu sína eftir honum.
Frú Weissihap'pel telst til
þeirra listamanna sem framar
öllu leggur sig eftir og nær
þeim hughrifum, sem streymir
frá íslenzku landslagi.
Hiún lætur sig litlu skipta
nákvæmar línur viðfangsefn-
anna, en miklu skiptir hana
lis'threinleiki línanna, sem eru
í fullu samræmi við landsiagið.
Gildir þá einu, hvort um er
að ræða glóandi rauðan garð,
eyjarsýn, hraun í sólskini eða
eldinn, sem myndin er af í
sýningarskránini.
Frú Jutta D. Guðbergsdóttir
er önnur þeirra kvenna, sem
eiga myndir á sýningunini, og
líta má á landslagsmynidr
hennar sem andstæðu hinna
meira eð’a minna óhlutstæðu
málverka.
Hún sækir otku í aðra up-p-
sprettu. íslenzkt landslag mál-
ar hún með þykkum 1-itum, og
segja má, að landslagsmyndir
hennar séu mjög raunveruleg-
ar. Hún hefur gefið sig á vald
daghughrifum og töfrum árs-
tíðanna, og ef til vill getum
við gleggst séð á heonar mynd
um, hversu litauðugt hið ís-
lenzka landslag er.
Jóhannes Kjarval er elztur
og þrautreyndastur allra núlif-
andi íslenzkra málara, en það
er aðdáunarvert, hversu sterk
ítök nútímalist á í honum.
Hinar fjórar myndir hans
má líta á sem lífsspeki him>s
síunga öldungs.
Með mj-ög björtum litum
byggir hann kvika mynd, þar
Framhald á bls. 23.