Tíminn - 31.12.1969, Blaðsíða 7

HIJ) VIKITDAGUR 31. dcsember 1969
Útgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Pramfcvæmdastj óri: Kristján Benedflrtsson. Ritstjórar: Þórarfam
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriðl
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ristjómar: Tómas Karlsson. Auglýs
ingastjóri: Steingrfanuir Gíslason. Ritstjómarskrifstofur 1 Eddu-
húsinu, símair 18300—16306. Skrifstofur Banfcastrætl 7 —
Afgreiðslusfani: 12323. Auglýsingasöni: 19523. Aðrar skrifstofux
simi 16300. ÁskriftargjaM kr. 165.00 á mánuði, famanlands —
f tausasölu kr. 10.00 eint. — Prentsmiðjan Edda h. f.
Staða íslands
Margt bendir tál, að á næsta áratug muni nábúaþjóðir
íslendinga skiptast í þrjár öflugar ríkjasamsteypur eða
efnahagsbandalög. Að vestan verða Bandaríkin, en að
aostan Vestur-Evrópa, sem hefur sameinazt í Efnahags-
bandalagi Evrópu, og Austur-Evrópa, sem verður ein
heild undir forustu Sovétrikjanna. Sú spuming mun þá
vakna, hvort ísland eigi annan kost en að tengjast náið
einhverju þessara bandalaga eða ríkjasamsteypa.
Það getur orðið eitt aðalverkefnið á sviði íslenzkra
ntanríkismála á komandi áratug að marka afstöðu til
þessa viðhorfs.
Þegar rætt er um afstöðu íslands í þessu sambandi
er oft gerður samanburður á afstöðu annarra smáríkja
í Evrópu, t.d. Noregs, Danmerkur eða Knnlands. Slíkur
samanburður er þó alveg út í hött. Þar er fyrst að nefna
legu íslands. ísland liggur langt frá öðrum Evrópulönd-
tnn, næstum mitt á milli Ameríku og Evrópu. ísland hef-
nr miklu meiri verzlunarviðskipti við Ameríku og Austur-
Evrópu en nokkurt land í Vestur-Evrópu. Síðast
en ekM sízt er sú sérstaða íslands. að þjóðin er miMu
fámennari en nokkur önnur Evrópuþjóð og hlutur hennar
verður á sama hátt örðugri sem þátttakanda í stóru
efnahagsbandalagL AHt þetta skapar íslandi sllka sér-
stöðu, að staða þess er ósambærileg við öll önnur lönd.
Þessi sérstaða Íslands virðist líka yfirleitt njóta skiln-
ings nábúanna bæði vestan hafs og austan. Þess vegna
hefur íslandi oft verið sýndur velvilji af öllum þessum
aðilum, sem vert er að viðurkenna, þótt hann dragi efcM
úr því, að íslendingar verða sjálfír að gæta eigin hags-
muna, en treysta þar ekM á aðra.
AHt þetta virðist hins vegar styðja þá niðurstöðu, að
ísland eigi að njóta umræddrar sérstöðu sinnar með því
að hafa sem bezt sambönd, jafnt til austurs og vesturs,
en tengjast ekM einu umræddra bandalaga fastara efna-
hagslega eða pólitísM en öðru. Staða íslands yrði þá sú,
sem Einar BenediMsson lýsir svo vel í Sóleyjarkvæði
sínu, að vera „áttvis á tvennar álfustrendur, einbýl, jafn-
víg á báðar hendur“. íslenzk utanríkisstefna myndi þá
beinast að því að njóta legu landsins til góðrar sambúðar
við bandalögin vestan hafs og austan, en gerast effcM
oftengt einhverju þeirra. Öfl reynsla bendir til þess,
að nábúamir vestan hafs og austan, myndu vel skilja
þessa afstöðu íslendinga og viðurkenna hana í verM, ef
íslendingar sjálfír fylgdu þessu máli sínu nógu vel eftir.
Flest rök benda til þess, að ísland gæti á þennan hátt
bezt tryggt sjálfstæði sitt, en þó átt góða^sambúð við alla
nábúa sína, og verið hlutgengur þátttakandi í alþjóðlegu
samstarfi. Hms vegar er hætta á því, ef ísland innlimað-
ist í öflugt efnahagsbandalag, að hlutur þess yrði þar
ekM öllu meiri en Orknejrja í brezka samríMnu.
Þetta er vissulega eitt hinna mikilvægu mála, sem
íslendingar verða að meta og vega á áratugnum, sem
senn mun hefjast. Staða íslands í þessum efnum getur
orðið endanlega ráðin á þeim áratug. í þeirri von,
að vel taMst til og giftusamlega, óskar Tíminn lesendum
smum gleðilegs nýárs og þakkar þeim liðin ár. Þ.Þ.
Tíföldun
Þau mistök urðu í annarri forustugrein Tímans í gær,
að þar féllu niður tölur um útgjöld og tekjur fjárlaganna
1958, en þá voru útgjöldin áætluð 721 millj. kr. og
tekjurnar 804 millj. í fjárlögum fyrir árið 1970 eru tekjur
áaetlaðar 8.396 millj. kr. og útgjöldin 8.178 millj. kr.
Hér er því um ríflega tíföldun að ræða.
TIMINN
ERLENT YFIRLIT
Uppeldis- og félagsmál verða
höfuðmál áttunda áratugsins
VTsindin hafa skapað ný og torleyst vandamál.
SAGA áratuigsins 1960—70
cinkeniiist meira af tækaileg-
rnn fraunförum en nokkur ára-
tugur anmar. Hann hófst með
hinoi sögufrægu fyrstu gedm-
ferð Rússans Gagarins og
lauk með tveimur tunglíerð-
um Eandaríkjamanna. Framfair
iraar á mörgirm sviðum vís-
ina og tæknd urðu raunar ekki
'inini. Þó virðist hér vera um
byrjum að raðða. Uppgöivanir
og vísindaafrek þessa áratugs
benda til enn stórfelldari sigra
og framifara í vísindum og
tækni á bomaudi ánaituigum.
Framfarirnar á sviði tækni
og vísinda hafa leitt til meiri
velmegunar í hinum svonefndu
þróuðu löndum en áður eru
dæmi um. En þvf fer fjarri, að
það séu aMir þar, sem njóti
þessa áranigurs. Enn er kjörunr-
um váða misskipt 1 sjáifu höf
uðríki hinna tæknilegu fram
fara, Bandaiíkjueum, búa - tug
ir milljóma manna við sárustu
fátækt. Þessar framfarir hafa
líka lítinn eða engan árangur
borið fyrir þann mikla meiri-
hluta mannkynsins, sem býr ut
an hinma þróuðu svæða heims,
NorðurAmerffcu og Evrópu.
Þar er örbyrgð fjöldanis enn
hin sama og álður.
ÞVÍ FER fjarri, a@ hinir vís
indalegu og tæknilegu sigrar,
sem svo mjög hafa einkenmt
7. áratug aldarinmar, hafi ein-
göngu fært þjóðum þróuðu
lamdanna meiri vélmegum og
bætt lífskjör. í kjölfar • vel-
megunarinnar hafa fylgt marg-
vísleg mý félagsleg vandamál.
Hinn nýi tími velmegunar og
tæfcnibyltingar krefst nýrra
félagslegra úrræða, eem enn
virðast ekki fundin. Stúdenta
óeirðirnar og ómarkviss upp-
reisnarhneigð þeinrar ungu
kynslóðar, sem dýrkar hippi
og bítla, er vásbending tm
þetta. Allt uppéldiskerfið og
kennsiLukerfið þarfnast endur-
skoðumar frá rótum vegna
breyttra þjóðfélagslegra
aðstæðna, sem leitt hafa af
tækniframförunum. Hér stamda
þróuðu þjóðimar frammi fyr-
ir vanda, sem ef til vill reyn-
ist þeim jafn torleystur og þró-
umarþjóðunium að kveða niður
fátæktina. Amdleg fátækt get-
ur oft reynzt örðugri himii
veraldlegu.
En þetta er þó hvergi nærri
allur vandinn, sem fylgt hefur
umræddum sigrum vásindanna.
Sá vamdimn á ef til viiQ
eftir að reymast mestur, að
gróðri jarðar verði eytt, vötn-
in gerð mengulð eiturefnum, og
amdrúmsloftið ólífvænlegt. Sigr
ar vísindanna hafa fram að
þessu verið að mikilu leyti
fólgnir í nýnri og stórfeUdari
rányrkju en áður. Hér þarf ál-
veg að breyta um stefnu og
snilða vísindunum þaun stakk,
að þau búi manmkyninu batn-
andi kjör, án þess að því fylgi
eyðilegguig moldar, vatns eða
Sennilega verða þeir John F. og Robert Kennedy-bræður metnir
beztu fulltrúar sjöunda áratugsins, en við þá voru teugdar marg-
ar björtusta vonimar mn framtíðina.
andrúmslofts. VafaHtið er hér
um að ræða stærsta verkefnilð,
sem vásindamennirnir hafa
mofckru siuni fengið til úr-
lausnar.
EFTIRMÆLI sjðunda ára-
tugs 20. aldarinnar verða þau,
aið þá hafi unmizt miklir vásinda
legir og tæknilegir sigrar og
margvislegar framfarir orðið,
en þó biði framundan við lok
hans enn stærri óleyst vanda-
söm verkefni en þegar hamn
hófst. Þessi verkefni eru fyrst
og fremst félagslegs eðlis. Þau
snúast um það, hvernig mæta
eigi nýjum félagslegum vanda-
málum, sem fylgja velmegunar
þjóðfélögum. Þau snúast um
það, hvernig hægt sé að koma
á alþjóðlegu samstarfi til
stuðnings þeim þjððum, sem
skemmst eru á veg komnar og
búa þvi við mesta fátækt Þau
snúast um það, að vísindunum
verði með félagslegu sam-
starfi beint að þvá a® fuill-
nægja kröfunni um batnandi
lifskjör, án rányrkju á mold,
vatni og andrúmslofti.
Ekkert þessara stóru verk-
efna verður leyst án váðtæks
félagslegs samstarfs, ýmist inn
an einstakra þjóðfélaga eða
á grundvelli aiþjóðlegs sam-
starfs. En marfkmið þessa sam-
starfs verður að vera að
tryggja heillbrigða og frjálsa
einstaklinga, ef vel á að fara.
Þannig þurfa félagshyggja og
einstaklingsihyggja að haldast í
hendur.
ÁNÆGJULEGAST við
stjórnmálasögu sjöunda ára-
tugs 20. aldarinnar er tvímæla
laust það, að ekki kom til stór-
styrjaldar, þar sem höfuð
ríki heimsins ættust við með
allri þeirri eyðileggingu, sem
því hlyti að vera samfara. A
margan hátt eru þær vonir
líka betur rökstuddar í lok ára
tunglsins en í upphafi hans að þvf
likum háska verði afstýrt. For
ráðamenn afðalríkja heimsins,
Bandarfkjanna og Sovétríkj-
anna, gera sér ljóst, að slík
átök myndu kalla tortímingu
yfir þau bæði. En ófriðarefm-
in eru þó enn fyrir hendi. Óbil-
gjarnir valdamenn eða valda-
Framhald á bls. 11

I