Lesbók Morgunblaðsins - 15.06.2002, Page 8

8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 15. JÚNÍ 2002
L
ISTAHÁTÍÐIN í Bergen dregur ár-
lega að sér um 30 til 35 þúsund
gesti með fjölbreyttu framboði sínu
á sviðslistum og tónleikum sem
endurspegla margt af því áhuga-
verðasta sem er að gerast í alþjóð-
legu og norsku listalífi. Hátíðin var
fyrst haldin árið 1953, og byggði í
áherslum sínum á þeim máttarstólpum norskr-
ar listasögu sem átt höfðu aðsetur í Bergen eða
tengdust bænum með einhverjum hætti. Tón-
skáldið Edvard Grieg ber þar hæst, en hann
bjó og starfaði í Bergen flest sín ár. Grieg hafði
margháttuð tengsl við hið alþjóðlega svið lista
og árið 1898 efndi hann til listavöku sem síðar
varð ráðamönnum í Bergen hvatning til að
efna til samfelldrar listahátíðar.
Sú velgengni og sá metnaður sem einkenndi
Listahátíðina í Bergen á fyrstu árum hennar,
skapaði bæði bænum og hátíðinni virðingar-
vert orðspor.
Frá því að Bergljót Jónsdóttir tók við starfi
stjórnanda Listahátíðarinnar í Bergen haustið
1994 þykir hátíðin hafa tekið breytingum í þá
átt að verða lifandi og framsækinn vettvangur
alþjóðlegra samtímalista. Hátíðin stóð á göml-
um merg en þegar Bergljót tók við starfinu
hafði ríkt nokkuð óróleikatímabil í stjórnun
hennar. Með þeirri framsæknu listrænu stefnu
sem Bergljót lagði upp með ávann hún hátíð-
inni þá virðingu sem hún áður hafði og á síð-
ustu árum hafa innlendir jafnt sem erlendir
fjölmiðlar farið lofsamlegum orðum um hátíð-
ina.
Norska dagblaðið Bergens Tidende útnefndi
Bergljótu t.d. nafn ársins í norsku menningar-
lífi árið 1998 og þegar fjögurra ára starfssamn-
ingi hennar lauk um þetta leyti sóttist stjórn
hátíðarinnar mjög eftir því að ráða Bergljótu
áfram til starfa.
Listahátíðin í ár, sem stóð frá 22. maí til 2.
júní, var sú fjölsóttasta sem haldin hefur verið í
Bergen og má því ætla að Björgvinjarhátíðin
sé alltaf að stækka. Óhætt er að segja að dag-
skráin hafi verið glæsileg, en hún skartaði fjöl-
breyttri dagskrá nær 200 listviðburða sem
spönnuðu allt frá götuskemmtunum til leiksýn-
inga og tónleika alþjóðlegra listamanna sem
hvað hæst ber í hinu skapandi listaumhverfi
samtímans.
Framboðið á leiksýningum var einkar glæsi-
legt, en þar komu fram leikhópar undir stjórn
einna virtustu og framsæknustu leikstjóra
samtímans, þeirra Peter Brook, Robert Le-
page og Simon McBurney, að ógleymdum fjöl-
listasýningumVictoriu Chaplin og Jean Babt-
iste Thierrée og la tribu iOta. Þá er ótalin hin
metnaðarfulla tónlistardagskrá hátíðarinnar
sem tók til bæði norskra og alþjóðlegra lista-
manna. Efnt var til umfangsmikillar opnun-
arhátíðar á götum og torgum Bergen, sem tug-
ir þúsunda gesta tóku þátt í. Í þokkabót skein
sólin á hátíðargesti á opnunardaginn, en í
regnbænum Bergen er slík veðursæld einkar
gleðileg.
Traust bú en vannýttir möguleikar
Bergljót Jónsdóttir er önnum kafin þegar
blaðamaður kemur á hennar fund og er að
ljúka við að funda með stjórnendum Barbican-
listamiðstöðvarinnar í Lundúnum um fyrir-
hugað samstarfsverkefni á næsta ári. Miðstöð
listahátíðarinnar er við eitt af megintorgunum
í Bergen, Vågsallmenningen, sem er við höfn-
ina í hjarta bæjarins. Hátíðin hefur skrifstofu-
aðstöðu á jarðhæð og efri hæð stórrar bygg-
ingar sem Norski bankinn hefur yfir að ráða,
og leigir hátíðinni á vægu verði. Í stóru anddyri
sama húsi er upplýsingamiðstöð fyrir ferða-
menn, en þar hefur listhátíðin jafnframt að-
stöðu fyrir miðasölu og upplýsingamiðlun. Í
gömlu og glæsilegu húsi við torgið hefur hátíð-
in jafnframt komið upp nokkurs konar sam-
skiptamiðstöð, öðru nafni klúbbi, þar sem lista-
menn sem fram koma á hátíðinni, aðstandend-
ur hennar og velunnarar auk fjölmiðlafólks
kemur saman, slappar af, ræðir saman og
myndar tengsl.
Bergljót hefur skrifstofu í fallegu herbergi
með útsýni yfir höfnina í Bergen og meðan við
ræðum saman fer fram útiskemmtun þar sem
heiðursrithöfundur hátíðarinnar, Jan Erik
Vold, ræðir um bókmenntir og menningu við
aðra rithöfunda.
Bergljót flýtir sér að fara yfir póstinn sinn
og sinna nauðsynlegum símtölum, til þess að
geta rætt við blaðamann í friði um stund.
Blaðamaður lætur þá fyrstu spurninguna
flakka, og spyr hvort Bergljót sé búin að vera
alveg á haus síðustu vikur vegna hátíðarinnar.
„Í raun hef ég verið á haus síðustu sjö árin, eða
frá því að ég kom hingað,“ segir Bergljót þá og
brosir.
– Nú gerðist þú stjórnandi þessarar hátíðar
fyrir sjö árum, og stjórnaðir fyrstu hátíðinni
vorið 1995. Hvernig myndirðu lýsa því búi sem
þú tókst við þá?
„Búið sem ég tók við var fjárhagslega mjög
traust, með varasjóð sem við búum enn að.
Fjárveitingar til hátíðarinnar voru á þessum
tíma 17 milljónir norskar krónur og störfuðu
fimm manns á hennar vegum allt árið. Dagskrá
hátíðarinnar hafði verið með ákaflega hefð-
bundnu sniði síðustu árin áður en ég tók við.
Áratuginn áður en ég kom höfðu sex stjórn-
endur verið á tíu árum sem allir voru ráðnir til
fjögurra ára, en ýmislegt kom uppá á þessum
tíma. Sumir höfðu hreinlega ekki enst út árið,
aðrir höfðu farið fram úr fjárhagslegu svig-
rúmi, og fengu því sumir þessara stjórnenda
hreinlega það verkefni að byggja hátíðina upp
fjárhagslega milli ára. Þetta þýddi að ekkert
svigrúm var til að taka listrænar áhættur.
Þannig tók ég í raun við mjög hefðbundinni
listhátíð sem hafði margt til að bera, en um leið
hafði hátíðin og bærinn sem slíkur marga
möguleika sem höfðu að mínu mati verið illa
nýttir.“
– Nú þykir Listahátíðin hafa tekið miklum
breytingum til hins betra. Rætt er um sterkari
alþjóðlega skírskotun á hátíðinni, auk þess sem
listræn stefnumótun einkennist af framsækni
og listrænu sjálfstæði. Hvert var þitt fyrsta
verk við að móta hátíðinni þessa listrænu
stefnu?
„Ég byrjaði einfaldlega á að horfa til þess
fjármagns sem hátíðin hefur úr að spila á
hverju ári. Maður getur ætlað sér alls kyns
hluti, en maður verður að hafa peninga til þess
að hægt sé að framkvæma þá. Ég var því mjög
upptekin af því í upphafi að styrkja fjárhags-
grundvöll hátíðarinnar og fá meira fé frá hinu
opinbera til þess að hægt væri að taka listræn-
ar áhættur og skapaði grunvöll til að efla sam-
bönd og framtíðarmöguleika. Okkur hefur tek-
ist nokkuð vel upp á þessu sviði, því ráðstöfun-
arfé hátíðarinnar hefur tvöfaldast á þeim sjö
árum sem ég hef verið hér. Þannig erum við
komin úr því að hafa 17 milljónir til að spila úr
á ári, í rúmar 35 milljónir norskar krónur.
Þetta hefur gefið okkur mikið svigrúm, en
ennþá vantar okkur meira fjármagn, og er
nauðsynlegt að vinna stöðugt að þeim þætti í
rekstri hátíðarinnar. Auk hins opinbera fjár-
magns sem við hljótum er stuðningur atvinnu-
lífsins mjög mikilvægur og erum við svo heppin
að fyrirtæki sem starfa hér í bænum hafa mik-
inn skilning á þeim ávinningi sem hlýst af því
að Listahátíðin hér fái þrifist.“
Bergljót segir samskipti við listamenn og
stofnanir á alþjóðavettvangi vera annað stórt
verkefni, sem hún hefur unnið mjög markvisst
að frá því að hún tók við stjórn hátíðarinnar, og
sé sú vinna nú fyrst farin að skila sér með
áþreifanlegum hætti. „Þegar ég kom hingað
hafði ég þegar nokkuð góð sambönd á ýmsum
stöðum, einkum í Evrópu og í Japan, en síðan
hef ég haldið áfram að þróa þessi tengsl og
byggja upp, umfram þau sambönd sem voru
hér til staðar. Nú er svo komið að við erum í sí-
fellt meiri mæli farin að eiga í samstarfi við er-
lendar listastofnanir um að efna til nýrra verk-
efna, en slík vinna er gríðarlega mikilvæg. Með
þeim hætti getur starfsemi á borð við Listahá-
tíðina í Bergen átt þátt í að ýta undir nýsköp-
unarverkefni og styðja hæfileikafólk til þess að
láta ljós sitt skína. Þetta er þáttur í starfinu
sem hefur gengið mjög vel og hjálpar til við að
styrkja stöðu hátíðarinnar og eiga þátt í að
koma henni „aftur á kortið“ á ný, og gera hana
að þeirri virku og virtu menningarhátíð sem
hún var hér áður fyrr. Þetta er í raun mjög
þakklátt hlutverk, því auðvitað býr maður að
þeirri sögu sem hátíðin á, og því sterkur
grunnur fyrir hendi til að byggja á.“
Mikilvægt að fá viðbrögð
– Nú komst þú inn með mjög ákveðna stefnu
sem fól í sér listrænar áhættur og nýjar
áherslur. Hvernig hafa viðbrögð bæjarbúa ver-
ið við þínum störfum? Þeir munu hafa hreyft
miklum mótmælum, þegar þú ákvaðst að taka
Bergensönginn svokallaða af dagskrá setning-
arathafnarinnar fyrir fjórum árum.
„Viðbrögð bæjarbúa hafa verið mjög góð og
ég held að það ríki gagnkvæm virðing okkar á
milli. Bergenbúar hafa mjög sterkan persónu-
leika, fólkið hér í bænum er afskaplega tilfinn-
ingaríkt, skapmikið og hefur skoðanir á öllu.
Þetta er eitthvað sem ég met mjög mikils, en
það versta sem ég veit er þegar fólki er alveg
sama um það sem maður er að gera, ég vil að
fólk láti sig hlutina varða. Málið sem kom upp
árið 1998 var mjög lýsandi fyrir þennan per-
sónuleika bæjarbúa, þó svo að mér hafi fundist
margir ganga dálítið langt. Það er hins vegar
nokkuð fróðlegt að það sem Íslendingar hafa
tekið einna helst eftir þessi sjö ár sem ég hef
starfað að hátíðinni, er þetta mál. En ég og
fólkið í bænum erum góðir vinir. Það veit að ég
á það til að gera hluti sem kemur því á óvart og
hefur það í viðmóti sínu sýnt að það hefur dálít-
ið gaman af því. Ég held að þetta atvik hafi
e.t.v. reynt dálítið á þeirra þanþol og mitt, en
eftir þetta vita þau að ekki er hægt að fá mig til
að skipta um skoðun ef ég er á annað borð búin
að ákveða hlutina.“
Talið berst nú að hinum sérstaka anda sem
hin fallega og gamla hafnarborg Bergen býr
yfir, og segir Bergljót umhverfið gríðarlega
mikilvægan hluta af hátíðinni í heild. „Bergen
hefur mjög skemmtilegan bæjarkarakter sem
gerir það ákaflega ánægjulegt að skipuleggja
hátíðir hérna. Í grein um hátíðina, sem breskur
blaðamaður skrifaði um daginn, sagði að Berg-
en væri í raun hinn fullkomni festivalbær. Það
er mjög mikið til í þessu, því þó svo að íbúar
Bergen séu um 250 þúsund, býr stór hluti
NÝSKÖPUNIN HELDU
Listahátíðin í Bergen var haldin í nýliðnum mánuði í fimmtugasta sinn og
hefur aldrei verið fjölsóttari. HEIÐA JÓHANNSDÓTTIR heimsótti hátíð-
ina og ræddi við stjórnanda hennar, Íslendinginn Bergljótu Jónsdóttur,
sem unnið hefur að því að skapa hátíðinni samtímalega og framsækna
ímynd frá því að hún tók þar við stjórnartaumunum fyrir sjö árum.
Bergen er gamall hafnarbær sem skapar l
Stjórnendur hátíðarinnar leggja mikla áherslu á að ger
sjá götulistamenn á torginu Vaag
Ljósmynd/Listahátíðin í Bergen
„Í raun hef ég verið á haus síðustu sjö árin,
eða frá því að ég kom hingað,“ segir Bergljót
Jónsdóttir, stjórnandi Listahátíðarinnar í
Bergen, en hún þykir hafa styrkt stöðu hátíð-
arinnar mjög á alþjóðamælikvarða.
Ein af athyglisverðustu sýningum hátíðarinnar í ár var
kvartettinn 15. strengjakvartett Shostakovitsj í sam
Simon McBurney, sem túlkuðu ævi tóns