Nýja dagblaðið - 01.08.1934, Síða 3

N Ý J A
DAGBLAÐIÐ
3
i Um alþingiskosnínMar
1874-1934
Yfírlit um kosníngarrétt,
kjördæmaskípun og kjörsókn
1908.
•^mmmmmmtmtmmmmammmmmm^^mi
I
Ö NÝJA DAGBLAÐIÐ
^ Útgefandi: „Blaðaútgáfan h.f.“
Ritstjóri:
Gisli Guðmundsson,
Pi Tjarnargötu 39. Sími 4245.
Ritstjórnarskrifstofumar
|ij Laugav. 10. Símar 4373 og 2353.
^ Afgr. og auglýsingaskrifstofa:
| Austurstræti 12. Sími 2323.
| Áskriftargj. kr. 1,50 á mánuði. |
R í lausasölu 10 aura eint. . I
Prentsmiðjan Acta.___ I
i,ÆMBaa—aM—nmannii ——
Grfnblafi Stalins
á Islaidi
Eins og sumir sjálfsagt hafa
heyrt getið um, sundraðist „for
ingj alið“ kommúnistaflokksins
fyrir kosningarnar. Var sú
viðureign, sem þar átti sér stað
í mesta máta brosleg. Snerust
deilurnar um smávægilegan
orðamun í hinni opinberu skil-
greiningu flokksins á „krata-
broddunum11, og hefir slíkur
orðhengilsháttur ekki þékkst
meðal hvítra manna síðan í
Gamlatestamentisskýringum á
13. öld.
En deilumálinu var skotið
til Moskva og féll þar úrskurð-
ur, sem var hingað héimsend-
ur á þýzku máli, og látinn á
,,þrykk út ganga“ í Verklýðs-
blaðinu í lítt skiljanlegri þýð-
ingu. En í krafti þessara þýzku
,,dokumenta“, var lærimeistari
flokksins, Stefán Pétursson,
brennimerktur sem falsspámað
ur og fylgismenn hans sem trú-
villingar og voru reknir úr
flokknum, 15 menn á hálfum
ruánuði. Var þeim gefið að sök,
að hafa fylgt „tækifærisstefn-
unni“, stefnu Stefáns Péturs-
sonar, eða að hafa orðið berir
að „sáttfýsi við tækifærisstefn.
una“.
Síðan þessi tíðindi gerðust,
liefir Verklýðsblaðið verið
næsta spaugilegt aflestrar,
enda nú almennt fremur skoð-
að sem grínblað en málgagn
pólitísks flokks. Fyrir kosning-
arnar hafði blaðið það eitt höf-
uðverkefni, að ráðast á þann
a£ frambjóðendum flokksins,
sem helzt hafði von um fylgi
í kjördæmi, Einar Olgeirsson.
Og ekki nóg með það, heldur
var Hallgrímur nokkur komm-
únisti látinn skamma Einar í
útvai-pinu. Jafnvel Brynjólfi
Bjarnasyni var þá brigzlað um
sáttfýsi við tækifærisstefnuna
og birti Brynjólfur þetta á sína
ábyrgð í blaðinu.
Aðal mennirnir í þessari
„komediu“ virðast hafa verið
Iljalti nokkur Árnason, sem; eitt
sinn vann við síldareinkasöluna
í Khöfn hjá Einari Olgeirs-
syni, og Jens Figved, danskur
maður að austan.
En nú fyrir hálfum mánuði
var skyndilega skipt um hlut-
verk. Brynjólfur var sendur
„á síld“ norður á Siglufjörð,
en Einar Olgeirsson og tæki-
færissinnar hans tóku flokks-
blaðið á sitt vald. Skipti þá al-
gerlega um tóninn. Skammar
A'erklýðsblaðið nú sjálft sig fyr-
.ir að hafa ráðist „hastarlega
og þjösnalega á Einar Olgeirs-
son, — og það einmitt á þeim
Kjósendur alls á landinu
Af þeim neyttu kosningaréttar
Flest atkv. á þm. (í Rvík)
Fæst atkv. á þm. (á Seyðisf.)
Mest þátttaka (í A.-Skaftaf.s.)
Minnst þátttaka (í Eyjafj.s.)
Þátttakan í Reykjavík
1908 var samþykkt stjórnar-
skrárbreyting. Þá var útsvars-
greiðslan, er kosningaréttur var
bundinn við, færð niður í 4 kr.
Við það fjölgaði kjósendum úr
9—10% af íbúatölu upp í 14—
15%, sem fram kemur- við
þessar kosningar. En merkasta
breytingin er þó sú, að leynileg
atkvæðagreiðsla er nú upptek-
in og kjörstaður settur í hverj-
um hreppi. Eru kjördæmakosn-
ingarnar 1908 þær fyrstu sam-
kv. þeim lögum. Eykst þá kjör-
sóknin gífurlega eða úr 53,4%
upp í 75,7%, þar sem atkvæða-
greiðsla fór fram. þótt reynd-
1911.
Kjósendur alls í landinu
Af þeim neyttu kosningaréttar
Flest atkv. á þm. (í Rvík)
Fæst atkv. á þm. (á Seyðisf.)
Mest þátttaka (í Vestme.s.)
Minnst þátttaka (í N.-ísafj.s.)
Þátttakan í Reykjavík
Við þessar kosningar varð
kjörsóknin mest, sem hún hef-
, 1914.
Kjósendur alls á landinu
Af þeim neyttu kosningaréttar
Flest atkv. á þm. (í Rvík)
Fæst atkv. á þm. (á Seyðisf.)
Mest þátttaka (í A.-Skaft.)
Minnst þátttaka (í S.-Þing.)
Þátttakan í Reykjavík
Kosning fór ekki fram í V.-
Skaft., N.-Þing., Skagafj., N.-
ísafj., Barðastr. og Snæfellsn.,
þar sem í hverju þessara kjör-
dæma var aðeins 1 frambjóð-
tíma, sem E. O. réttilega gagn-
rýndi meirahluta flokksstjóyn-
arinnar“ (Verkl.bl. 23. júlí) !
Jafnframt er því þó lýst yf-
ir, að Stefáni Péturssyni hafi
verið vikið úr flokknum „fyrir
fullt og allt“ og að „Alþjóða-
samband Kommúnista hafi sam
þykkt brottreksturinn“!
Það hefir, eftir þessu, ekki
verið alveg fyrirhafnarlaust að
koma Stefáni úr flokknum!
Eftir að búið er að skýra frá
þessum tíðindum, stendur svo
í Verklýðsblaðinu 23. júlí:
11726 eða 14,1% af landsm.
8153 — 72,4% - kjós.
579 af 1657 á kjörskrá
57 — 166 - —
123 — 135 - —
377 _ 651 - —
1008 — 1657 - 4 —
ar eiga einstök stórmál („upp-
kastið“) sinn þátt í henni.
Þjóðkjörnum þingmönnum
var fjölgað 1904 úr 30 upp í 34,
með því að ísafjörður, Akur-
eyri og Seyðisfjörður urðu
sérstök kjördæmi, sem kusu 1
þingm. hvert, og 1 þingm. bætt
við í Reykjavík, svo að þar
urðu 2 þingm.
Við þessar kosningar (1908)
var þingm. N.-ísafjarðarsýslu
sjálfkjörinn, þar sem hann var
einn í framboði, og því er
kjörsóknin (í landinu) minni
en annars hefði orðið.
13136 eða 15,4% af landsm.
9865 — 78,4% - kjós.
1 924 af 2239 á kjörskrá
74 _ 185 - —
171 — 192 - —
332 — 564 - —
1678 — 2239 - —
ir orðið, að undanteknum kosn-
ingunum í sumar.
13400 eða 15,2% af landsm.
7475 - 55% - kjós
700 af 2254 á kjörskrá
76 — 157 - —
159 — 175 - —
327 — 574 - —
1405 -l 2254 - —
andi, þessvegna er kjörsókn
svo lítil, en þar sem atkvæða-
greiðsla fór fram, var hún 70%
af kjósendum á kjörskrá.
„Um þetta eru allir meðlimir
framkvæmdanefndarinnar 100
% satnmála(!), Brynjólfur
Bjamason, Einar Olgeirsson,
Hjalti Ámason, Jens Figved og
aðrir“.
Hefir grínblað Stalins í þessu
orðalagi sýnilega tekið Gísla
Bjarnason sér til fyrirmyndar,
því að hann sagðist í fyrra
vera „100% þjóðernissinni“ og
minna dygði ekki!
En nú bíða menn eftir nýju
„gríni“, þegar Brynjólfur kem-
ur úr síldinni!
1916.
Kjósendur alls á landinu 28529 eða 31,7% af landsm.
Af þeim neyttu kosningaréttar 14030 — 49,2% - kjós.
Flest atkv. á þm. (í Rvík) 797 af 4582 á kjörskrá
Fæst atkv. á þm. (á Seyðisf.) 119 — 242 - —
Mest þátttaka (á ísaf.) 494 — 583 - —
Minnst þátttaka (í Barðastr.) 380 — 1052 - —
Þátttakan í Reykjavík 2003 — 4582 - .—
Með stjórnarskrárbreyting-
unni 1915 fengu konur og hjú
kosningarétt og útsvarsgreiðsl-
an, sem skilyrði fyrir kosninga-
rétti, var afnumin. Þetta var
þó með þeim takmörkunum,
að þessir nýju kjósendur urðu
að vera minnst 40 ára 1915,
39 ára 1916 o. s. frv. þar til
komið væri niður í 25 ára tak-
mark eftir 15 ár. Allir kjós-
endur skyldu vera kjörgengir
til Alþingis.
Konungkjör var niður lagt.
I þess stað komu 6 landkjörn-
ir alþingismenn og varamenn,
kosnir hlutbundnum kosning-
um til 6 ára. Kosningarétt við
landkjör höfðu þeir, kjósendur,
er voru minnst 35 ára að aldri.
Landkjörnir alþingismenn áttu
allir sæti í efri deild.
Það kemur strax í ljós, að
um leið og konur fá kosninga-
rétt, minnkar kjörsóknin, sem
kemur til af því að konur
sækja kosningar lakar en karl-
menn.
1919.
Kjósendur alls á landinu
Af þeim neyttu kosningaréttav
Flest atkv. á þm. (í Rvík)
Fæst atkv. á þm. (í Mýras.)
Mest þátttaka (á ísafirði)
Minnst þátttaka (í Barðastr.)
Þátttakan í Reykjavík
Við þessar alþingiskosning-
ar fór engin kosning fram í :
Borgarfjarðarsýslu, N.-Þing- j
eyjarsýslu, Snæfellsness- og \
Hnappadalssýslu, N.-ísafjarð- j
arsýslu, S.-Þingeyjarsýslu,
Seyðisfirði, A.-Skaftafellssýslu, j
V.-Skaftafellssýslu og Vest- *
31870 eða 34,5% af landsm.
14463 — 45,4% - kjós.
2589 af 5511 á kjörskrá
204 — 699 - —
561 — 680 - —
448 — 1174 - —
3677 — 5511 - —
mannaeyjum. I hverju þessara
kjördæma var aðeins 1. fram-
bjóðandi og því sjálfkjörinn.
Kjörsókn, í þeim kjördæmum,
þar sem kosning fór fram, var
58,7% af kjósendum á kjör-
skrá.
1923.
Kjósendur alls á landinu 43932 eða 45,2% af landsm.
Af þeim neyttu kosningaréttar 31146 — 70,9% - kjós.
Flest atkv. á þm. (í Rvík) 4878 af 8889 á kjörskrá
Fæst atkv. á þm. (á Seyðisf.) 197 — 428 - —
Mest þátttaka (á ísafirði) 903 — 953 - —
Minnst þátttaka (í Barðastr.) 511 — 1449 - —
Þátttakan í Reykjavík 7477 — 8889 - —
Með stjómarskrárbreyting-
unni 1920 er aldurslágmark
kjósenda fært niður í 25 ár
fyrir alla og hækkar við það
kjósendatalan um nær því
þriðjung. Hlutfallskosningar
eru þá í lög teknar fyrir
Reykjavík, þingmönnum fjölg-
ar þar úr 2 upp í 4. Verða þá
alþingisménn 42. 1922 er Húna-
vatnssýslu, sem þá er eitt tví-
menniskjördæmi, skift í 2 ein-
menniskjördæmi, Vestur-Húna-
vatnssýslu og Austur-Húna-
vatnssýsla. 1923 voru heima-
kosningar í lög teknar fyrir þá
kjósendur, er sakir elli . eða
vanheilsu gátu ekki sótt kjör-
fund, en það var afnumið aft-
ur árið eftir.
Við þessar kosningar (1923)
fór engin kosning fram í Borg-
arfjarðar-, Mýra- og N.-Þing-
eyjarsýslum, því aðeins 1
frambjóðandi var í hverri.
Kjörsókn, þar sem kosning
fór fram, var 75,6% af kjós-
endum.
(Þar seiri í skrám þessuiri eru
færð „flest atkv. á þingmann“,
er átt við persónuleg atkv., en
ekki meðaltal í kjördæminu).
1927.
Kjósendur alls á landinu 46047 eða 44,9% af landsm.
Af þeim neyttu kosningaréttar 32913 — 71,5% - kjós.
Flest atkv. á þm. (í Rvík) 3439 af 9985 á kjörskrá
Fæst atkv. á þm. (á Seyðisf.) 234 — 449 - —
Mest þátttaka (á ísafirði) 891 — 962 - —
Minnst þátttaka (í S.-Þing.) 1155 — 1937 - —
Þátttakan í Reykjavík 7220 — 9985 - —
1925 var, með lögum, leyft uð nokkuð síðan og eykur það
að skipta hreppum í kjördeild- auðvitað kjörsókn.
ir. Sú heimild hefir verið not-
1931.
Kjósendur alls á landinu 50617 eða 46,4% af landsm.
Af þeim neyttu kosningaréttar 39605 — 78,2% - kjós.
Flest atkv. á þm. (í Rvík) 5542 af 12473 á kjörskrá
Fæst atkv. á þm. (á Seyðisf.) 274 — 492 - —
Mest þátttaka (í Hafnarfirði) 1450 — 1619 - —
Minnst þátttaka (í N.-Múl.) 962 — 1366 - —
Þátttakan í Reykjavík 9749 —12473 - —
Framh. á 4. síðu