Nýja dagblaðið - 02.04.1936, Page 3

N Ý J A
D AGBL AÐIÐ
8
Hagnvting jarðhitans
fvrir Revkjavík
Gamli gullleitarbormn, sem íhaldið
hefir notað, er ónýtur og verður ekki
komizt hjá því að kaupa nýjan bor
Jarðakaup ríkisins
Hér í blaðinu var í gær birt
frumvarp það, er þeir Páll Zop-
honiasson, Bjarni Ásgeirsson
og Emil Jónsson hafa flutt á
Alþingi, úm jarðakaup ríkis-
ins.
1 greinargerð frumvarpsins
farast flutningsmönnum orð á
þessa leið:
„Flestum mun það ljóst, að
gegnum jarðasölu og jarðakaup
hefir fjármagnið mjög flutzt
úr sveitum landsins til kaup-
staða og kauptúna, og að sama
skapi hefir gjaldgeta þeirra
minnkað, sem í sveit búa. Venj-
an hefir verið sú, að þeir, sem
hætt hafa búskap og selt jarð-
imar, hafa flutzt búferlum til
kaupstaðanna, með verð jarða
og búa með sér að meira eða
minna leyti, en þeir, sem við
hafa tekið, keypt að mestu fyr-
ir lánsfé og því orðið veikari
stoð í sveitarfélaginu en hinir
voru. Þannig er dæmi til um
að á síðustu 15 árum hefir úr
einni sveit í námunda við
Reykjavík flutzt á þennan hátt
um hálf milljón króna að verð-
mæti, mest til Reykjavíkur.
Svipaða sögu hafa fleiri sveit-
arfélög að segja. Allir munu
skilja, hvaða þýðingu slík blóð-
taka hefir fyrir þau sveitarfé-
’ög, sem fyrir þessu verða. Lög
frá síðasta þingi um erfðaábúð
og óðalsrétt voru meðal annars
sett til að hindra slíkan fjár-
fíutning úr sveitunum í fram-
tíðinni, og að því sama miðar
þetta frumvarp.
Það má einnig telja mjög
vafasamt, að öryggi bænda um
Lúskaparafkomu hafi aukizt
með hinni auknu sjálfsábúð.
Fjöldi bænda hefir til þessa
orðið að yfirgefa jarðir og bú
einmitt af því, að þeir hafa
ráðizt í dýr jarðakaup, og horf-
urnar munu vera allt annað en
glæsilegar í því efni eins og
sakir standa. Úr þessu er
frumvarpinu einnig ætlað að
bæta, að minnsta kosti að ein-
hverju leyti.
Eins og frumvarpið ber með
sér, er ætlazt til þess, að af-
gjaldi núverandi þjóð- og
kirkjujarða verði varið til að
standa undir kaupunum, og ar
það aðallega hugsað þannig, að
með þeim verði greiddur mis-
munur á afgjöldum þeirra
jarða, er keyptar eru, og árs-
greiðslum af lánum þeim, er á
þeim hvíla og þeim verður látið
fylgja við kaupin.
Nú munu afgjöld þjóð- og
kirkjujarða vera um 90000 kr.
Hve miklum hluta jarðaraf-
gjaldanna yrði varið til jarða-
kaupa eftir frumvarpinu, fer
1 vitanlega eftir því, hversu mik-
, ið framboð verður á jörðum,
j og eftir öðrum atvikum, og
verður framkvæmdaratriði í
höndum þeirra stjómarvalda,
sem með málið fara.“
NÝJA DAGBLAÐIÐ
Útgefandi: Blaöaútgáfan h.f
Ritnefnd:
Guöbrandur Magnússan,
Gísli Guömundsson,
Guöm. Kr. Guömundsson.
Ritstjóri og ábyrgöarmaöur:
þórarinn þórarinsson.
Ritstjórnarskrifstofur:
Laugav. 10. Símar 4373 og 2353.
Afgr. og auglýsingaskrifstofa
Austurstr. 12. Sími 2323.
Áskriftargjald 2 kr. á mán.
- í lausasölu 10 aura eint. -
Prentsm. Acta.
Sími 3948.
Frumvarpíð um
tioikun skotvopna
Að tilhlutun Hermanns Jón-
assonar dómsmálaráðherra hef-
ír verið flutt á Alþingi frum-
varp til laga um innflutning,
sölu og meðferð á skotvopnum,
skotfærum, allskonar sprengj-
um og hlutum og efni í þau.
Samkvæmt frumvarpinu skal
dómsmálaráðherra heimilt að
ákveða með reglugerð, hvers-
konar skotvopn, skotfæri og
sprengjur skuli flutt til lands-
ins og seld almenningi, um
álagningu á þau, svo og hvem-
ig fara skuli með birgðir þær
af skotvopnum, skotfærum,
hlutum og efni í þau, sem fyr-
ir hendi kunna að vera í landinu
í reglugerðinni skal ennfr. kveð-
ið á um heimild manna til að
hafa skotvopn í vörzlum sínum,
og skulu þau ákvæði einnig ná
til þeirra skotvopna, skotfæra,
sprengja o. s. frv., sem eru í
vörzlum einstaklinga, félaga og
firma við gildistöku laga þess-
ara.
Það skal vera aðalregla, að
þeim einum sé veitt heimild til
þess að hafa í vörzlum sínum
áðumefnd tæki, er sýna skil-
ríki fyrir því, að þeim sé það
gagnlegt, eða nauðsynlegt
vegna atvinnu sinnar.
Halda skal skrá yfir þá
menn, er leyft hefir verið að
hafa tæki þessi í vörzlum sín-
um, og um það, hverskonar
tæki það eru.
Brot gegn lögum þessum og
reglugerð, settri samkvæmt
þeim, varða allt að 10000 kr.
sekt, ef eigi '.ggur við þ.mgri
rrfsing eftir öðrum löguni Auk
þesrs skulu skvkvopn þaj, skot
færi og sprengjur, sem ir.n eru
flutt eða em í vörzlum manna
í heimildarleysi, gerð upptæk.
1 þeim óróatímum, sem nú
eru, þegar ýmiskonar öfga-
menn og öfgaflokkar vaða uppi
með eftirhermur frá erlendum
æfintýralýð, er löggjöf eins og
þessi beinlínis sjálfsögð. Á síð-
asta þingi var frv. fram borið,
en mætti þá strax andúð frá
íhaldsmönnum, sem rennur
blóðið til skyldunnar, þegar
þeim finnst sveigt að framferði
nazistaskrílsins hér.
Nú er frv. komið hljóðalítið
gegnum tvær umræður í neðri
deild. I fyrrad. átti það að vera
til 3. umr. Voru íhaldsmenn
Eg skrifaði nýlega tvær grein-
ar í Nýja Dagblaðið, aðra um
laugavatnshitun i Reykjavík en
hina um fátækramálin í Reykja-
vík. Ut af þessum greinum,
sem á engan hátt voru ádeilu-
greinar, hefir einhver ónafn-
greindur maður séð sér leik á
borði til þess að koma á fram-
færi þekkingu sinni og kurteisi
í blaði íhaldsmanna hér í bænum.
Hverjir hafia hafit fior-
göngu um hagnýtingu
jarðhitans
Þessi höfundur lofar það mik-
ið að Framsóknarmenn séu nú
að vakna til meðvitundar um
nauðsynina á því &ð hagnýta
jarðhitann og laugavatnið. Þetta
mun nú eiga að vera hæverska;
eða veit hann ekki, að það eru
Framsóknarmenn með Jónas
Jónsson í broddi fylkingar, sem
mest hafa beitt sér fyrir því,
og það með miklum árangri, að
auka hagnýtingu jarðhita og
heitra lauga til hitunar á hús-
inu, til sundlauga og til rælct-
unar; veit hann ekki að það eru
íhaldsmenn sem hafa sýnt þess-
úm málum frámunalegt tómlæti
og andstöðu. Allir vita hvernig
búið var að sundlaugunum í
Reykjavik, að það kostaði Pál
Erlingsson baráttu í áratugi að
fá heita vatnið hreint í sundlaug-
arnar, að honum entist ekki
starfsæfi til að fá þvi framgengt
að heita vatnið mætti hita klef-
ann hans. Árum saman hefir uú
heita vatnið, — sem búið er að
leiða til bæjarins, — runnið ónot-
að i göturæsið undir veggnum
á sundhöllinni, á sama tíma sem
íhaldið í Vestmannaeyjum sýn-
ir þann manndóm að byggja og
hita upp stóra sundlaug með
kolum, en á meðan !ékk ekki
einu sinni heita vatnið að renna
í laugarnar hérna innan við bæ-
inn, þær voru tómar vikum
saman. Það er svo langt frá
þvi, að íhaldsmenn hafi sýnt
áhuga i þessum málum að þeir
þá búnir að ná sér á strik, og
gerðu Jakob Möller út til að
„þæfa“ málið. Stóð umræða yf-
ir, þegar fundi var slitið.
En íhaldinu mun ekki takast
að eyða þessu máli. Því að þótt
friðsamt hafi verið á landi hér,
mun almenningur á einu máli
um það, að allur sé varinn góð-
ur, og stjórn og þingi skylt að
gera þær varúðarráðstafanir,
sem í þeirra valdi stendur, til
að koma í ‘veg fyrir, að mönn-
um séu, að óþörfu, fengin vopn
í handur.
hafa þvert á móti gert allt það
litla, sem unnið hefir verið á
þessu sviði undir þeirra stjórn,
sára nauðugir að undanteknum
Jóni Þorlákssyni og fáum mönn-
um öðrum, sem fyrir nokkru
hafa komið auga á mikilvægi
þessara mála fyrir Reykjavík.
Árið 1907 var heita vatnið
tekið til upphitunar á Reykjum
i Mosfellssveit, og nokkru síð-
ar voru nokkrir bæir í Borgar-
firði hitaðir upp með laugavatni
og hveragufu, en allt fram á
síðustu ár hefir heita vatnið i
laugunum í Reykjavík runnið
svo að segja ónotað til sjávar.
íhaldið notar ónýtt
verkfiæri
Þessi höfundur talar um það
að rannsóknum viðkomandi hita-
veitu Reykjavíkur hafi veriö
haldið sleitulaust áfram í 2 ár,
og hel8t virðist á honum að
skilja að þetta þurfi nú ekki að
rannsaka betur. Einnig þetta á
sína sögu. Fyrir mörgum árum
lýsti aðalforingi íhaldsmanna
hér í bænum því yfir á fjöl-
mennum fundi, að hann væri
búinn að hugsa um það og at-
huga það í 25 ár hvort ekki
væri hægt fyrir Reykjavík að
hagnýta sér laugavatnið og í
mörg ár hafa íhaldsmenn látið
bora eftir heitu vatni, fyrst inu
við Þvottalaugar og síðan að
Reykjum í Mosfellssveit. Og
hvað hefir svo þessi rannsókn
leitt i Ijós? Það fyrst og fremst,
að þeir hafa öll þessi ár verið
með ónýtt verkfæri og ef nokk-
uð verulegt á að gera i þessu
máli þá þurfa þeir að kaupa
ný áhöld Bem kosta nálægt 30
þúsund krónur.
Það er ekki furða þó þessi
greinarhöfundur sé upp með sér
af þessari rannsókn og telji að
þar þurfi litlu við að bæta. Það
væri nógu fróðlegt ef þessi
greinarhöfundur vildi reikna það
út, hvað marga nothæfa bora
væri hægt að kaupa fyrir það
fé, sem gengið hefir til þess að
Bkrölta með gamla gullleitar-
borinn til lítils gagns saman-
borið við það ef áhaldið hefði
verið sæmilegt.
Svo þegar mest eru vandræð-
in með erlendan gjaldeyri þá
lokeins koma þessir menn og
biðja um gjaldeyri; 30-40 þús.kr.
fyrir nýjum bo‘r, og það er ekki
vafi á því að þetta áhald verð-
ur að kaupa, en spara að sama
skapi innflutning á öðrum vör-
um.
Verður ekki efast um að
Reykvíkingar mundu með glöðu
geði spara við sig erlend vöru-
kaup sem þessu nemur.
Framkvæmdir en ekkí
pex.
En samhliða því sem það er
undirbúið að leiða heita vatnið
til Reykjavíkur til upphitunar
á húsum í bænum verður að
gera ráðstafanir til þess að allt
það, sem af gengur til hitunar
á húsum, verði notað svo vel
sem kostur er á; kemur þá til
athugunar hvernig bezt verði
fyrir komið ræktun á bæjar-
landinu með hjálp heita vatns-
ins svo og það hvort ekki er
hægt að þurka fisk við þennan
liita og hvernig því verði bezt
hagað.
En um allt er þetta svo mik-
ið hagsmunamál, heilbrigðis- og
menningarmál fyrir Reykjavík
og alla þjóðina, ef það leysist
svo vel sem fjöldi manna von-
ast eftir, að það á að verða
hafið yfir smámunalegt pðx. All-
ir flokkar eiga að taka höndum
saman um að leysa það svo,
að það verði til sem mestr-
ar hagsældar fyrir alla þjóðiua.
Ný skípting á bæjar-
landinu og ný ræktun
í grein mínni um fátækra-
málin í Reykjavík lét ég í ljósi
að eitt af því sem gaki bætt
afkomu manna í bænurn væri
það, að sem flestir fengju land
til ræktunar. Þessi sami greinar-
höfundur, sem ég hef minnst á
hér að framan vill fræða lesend-
ur sína um það, að búið sé að
úthluta mest öllu bæjarlandinu
til reektunar, og af þvi sé þetta
skraf mitt vitleysa. Sennilega
skilur ekki þetta gáfnaljós það,
að hér er um tvennt óskilt að
ræða. Ég vil að sem allra flestir
fái land, til þess að þeir geti
ræktað á því garðávexti og
aðrar matjurtir til heimilisnota
og ég tel að það geti verið mikill
léttir mörgum heimilum, en
hann er ánægður með þetta
eins og það er. Nú er bæjar-
landið aðallega notað til gras-
ræktar.Það á ekki svona að vera.
Það hefir heyrzt að sumir
bæjarfulltrúarnir hafi erfðafestu-
lönd og leigi þau út til beitar.
Ég held það færi betur á þvi
að fátæka fólkið, sen er atvinnu-
laust fengi að rækta matjurtir
á þessum löndum.
Ég vil ekki fara neitt dult
með þá skoðun mina að mest
öllubæjarlandinu eigi að skipta
upp á ný i mikið smærri stykki
og á þeim á aðeins að rækta
matjurtir, en ekki gras. Með
þessu móti gefur bæjarlandið
mikið meiri arð og notadrýgri.
Magnús Stefánsson.
Venus skógijái
setur háglans á skó
yðar, notið hann einungis.