Nýja dagblaðið - 22.12.1936, Síða 3

N í J A
DA GBLAÐIÐ
6
NÝJA DAGBLAÐIÐ
Útgefandi: Blaðaútgáfan h.t.
liitstjóri
þórarinn þórarinsson.
Bitstjórnarskrifstofurnar:
Hafn. 16. Símar 4373 og 2353.
Afgr. og auglýsingaskrifstofa
Hafnarstr. 16 Sími 2323.
Áskriftargjald kr. 2,00 á mán.
í lausasölu 10 aura eint.
Prentsmiðjan Edda h.f.
Sími 3948.
Jarðhíta-
notkun
Mbl. er dag eftir dag fullt
af hugleiðingum um það, hve
viturlegt það sé að hita
Reykjavík með hveravatni frá
Reykjum, hvað loftið verði
hreint í bænum, þegar leiðslan
sé komin, og hvað Jón heitinn
Þorláksson hafi verið fram-
sýnn að sjá að þetta megi gera.
Mbl. er ennfremur dauð-
hrætt um að umbótaflokkarnir
rnuni ekki skilja þetta, og jafn-
N'el vinna á móti þessari fram-
kvæmd.
Þetta er undarleg ímyndun
að því er snertir Framsóknar-
menn, því að það er flokkur
okkar, sem hefir haft alla for-
göngu um hagnýtingu jarðhit-
ans til almannaþarfa. Ihaldið
veitti, meðan málið stóð tæpt,
alla þá mótstöðu, sem það gat,
bæði leynt og ljóst. Það sem
íhaldið er nú að basla við, er
sjálfsögð og óhjákvæmileg eft-
irlíking. I jarðhitamálinu geng-
ur íhaldið, eins og áður í
troðna slóð okkar Framsóknar-
manna.
Árið 1923 hreyfðum við
Framsóknarmenn því á Al-
þingi, að hita tilvonandi land-
spítala með vatni frá Laugun-
um, og sú hugmynd var á því
þingi samþykkt í tillöguformi
og hefir verið framkvæmd eins
og við ætlUðum. Árið eftir er
Laugaskóli byggður og hitað-
ur við jarðhita, þrátt fyrir
inegnan fjandskap íhaldsins
utan og innan sýslu. Einkum
var Jón Þorláksson fjandsain-
legur málinu. Litlu síðar er
Kristneshæli byggt við jarð-
hita fyrir forgöngu Framsókn-
armanna, og öll sú framkvæmd
gerð í trássi við Jón Þorláks-
son. Um það leyti réði Jón heit-
inn íhaldsmönnum í Mosfells-
sveit eindregið frá að nota
hveravatn til upphitunar í
húsum. — 1928 er byrjað að
byggja Laugarvatnsskólann og
staðurinn valinn vegna jarðhit-
ans. Er alkunnug barátta
ihaldsins móti því og allur sá
rógur, sem borinn var um
Framsóknarmenn fyrir að vilja
nota vatnshitann. M. a. gerði
íhaldið harða hríð á þingi út
af því að skólanefnd virti hit-
ann sem eign móti framlagi
ríkissjóðs. Ihaldið áleit á árun-
um 1928—32, að jarðhiti sem
nægir til að hita stóran bæ,
væri einkisvirði. Um sama
leyti koma kaup ríkisins á 5
jörðum í Ölfusi fyrir 100 þús.
kr. Þar eru 100 jarðhitaaugu
og geysimikil orka. Ihaldið
hafði óvönduðustu orð um
Framsóknarmenn fyrir þessi
kaup. En nú nýlega hafa þeir
gefið 150 þús. fyrir að fá vatn
frá Reykjum í Mosfellssveit,
þó að ekkert land fylgi.
Framsóknarmenn knúðu fram
lögin um Sundhöllina 1928,
höfðu forustu um byggingu
Reykjaskóla við Hrútafjörð,
Reykholtsskóla og berklahælis
a Reykjum. Um sama leyti
keyptu þeir jarðhitann á
Laugalandi, þár sem nú er að
iísa kvennaskóli og Reykjar-
lcot í Skagafirði, þar sem von
bráðar kemur héraðsskóli Skag-
firðinga.
Allar þessar framkvæmdir
voru gerðar að óvilja íhalds-
leiðtoganna í Reykjavík. Þeir
voru of þröngsýnir og fáfróð-
ir til að skilja.að Framsóknar-
menn voru hér að byrja nýtt
tímabil í sögu landsins með
íorgöngu sinni í jarðhitamál-
um. Með þrálátri baráttu frá
1923 fyrir notkun jarðhitans
til almanna þarfa, var málið
unnið. íhaldið sá að vonlaust
var að ætla að stöðva jarðhita-
notkun til almanna þarfa.
Þegar íhaldið byrjaði að
kaupa réttinn til að bora á
Reykjum, var jafn lítil hug-
kvæmd í því að nota jarðhita
til að hita hús, eins og fyrir
menn sem lifa á 20. öldinni, að
nota vasaúr eða áttavita.
Samt mun íhaldinu varla
verða nóg að fá ruddan veginn
um jarðhitanotkun. Ihaldið mun
tæplega fá nokkurt lán til
hitaveitu, nema með því að
fjármálaráðherra veiti aðstoð
sína. Jakob Möller mun enn
kannast við, að hami gat alls
ekki fengið lán í rafveituna
nema Framsóknarflokkurinn
veitti ráð og aðstoð við lánið.
íhaldið hefir af engu að
miklast í jarðhitamálunum.
Það hefir verið jafn treggáf-
aður nemandi eins og venju-
íegur bekkjarlalli. Og hinn
heimskulegi gorgeir vanþekk-
ingarinnar, er íhaldið hælir sér
af framgöngu sinni í þessu
máli, minnir á hin viturlegu
orð Einars Benediktssonar um
vissar persónur í kjördæmi
Thor Thors. Þeirra venja var,
segir skáldið:
„Að verma sín hræ
við annara eld.
Að eigna sér bráð,
sem af hinum var felld“.
Mbl.liðið endurtekur daglega
sorgarsögu drauganna á Fróðá.
Síðasti þáttur er jarðhitamál
Reykjavíkur. J. J.
K a u p i ð
Om inMilli ig uuisgn gnnn
EStir Hermann Jónasson, íorsætisráðherra
Framh.
Hvað tryggir vinnulöggjöfin?
Það er vitanlega, eins og
sagt er hér að framan, mjög
villandi, sem haldið hefir verið
fram, úr sumum áttum, að
vinnulöggjöf muni tryggja full-
an vinnufrið í landinu. Slíkar
tyllivonir mega menn ekki gera
sér um árangur hennar, og
það er ekki rétt að telja fólki
trú um neitt þvílíkt. En hitt er
jafnvíst, að hún myndi fækka
vinnustöðvunum • til mikilla
muna. Og reynslan hefir sýnt,
að vinnudeilurnar eru háðar
með allt öðrum hætti í þeim
löndum, þar sem vinnulöggjöf
hefir komizt á. Má þar fyrst
og fremst benda á Norðurlönd
og Bretland.
Þar sem engin vinnulöggjöf
er, þai: sem vinnustöðvun er
lýst yfir fyrirvaralaust, þar
sem engin takmörk eru fyrir
því, hve fáa menn þarf til að
lýsa yfir vinnustöðvun, þar
sem ekkert er hugsað um, þó
að stórkostleg verðmæti fari
til spillis, og þar sem lítilfjör-
legustu ágreiningsatriði út af
gerðum samningi eru látin
valda vinnustöðvun — þar get-
ur ekki hjá því farið að fyr
eða síðar skapist alvarlegur
glundroði í. þjóðfélaginu. Sé
þessi aðferð stöðuglega notuð
af öðrum aðilanum, hefir af-
leiðingin alltaf orðið sú, að
hinn aðilinn hefir tekið upp
samskonar aðferð eða harðvít-
ugri. Á þennan hátt fer deilun-
um stöðugt fjölgandi og and-
stæðumar magnast þangað til
ekki verður við neitt ráðið.
Hingað til hefir niðurstaðan
yfirleitt orðið sú, að þessi við-
ureign hefir um síðir endað
með algerðu niðurbroti verka-
mannasamtakanna — eða al-
veg gagnstætt við það, sem
gerst hefir á Norðurlöndum og
Bretlandi, þar sem verka-
mannasamtökin hafa í tíma
skilið rás viðburðanna og unn-
ið með öðrum að því að setja
deilunum skynsamleg takmörk
með samningum eða lögum.
Það er vitað nú, að í sumum
þeim löndum, þar sem nú er
komið einræði, var þeirri að-
ferð m. a. beitt af andstæðing-
um verkamanna, að skipu-
leggja hin svokölluðu „hvítu
verkföll“, sem gerð voru af
fylgismönnum andstæðingannlt.
innan verklýðshreyfingarinnar.
Með þessu móti urðu verkföll
svo tíð og umfangsmikil, að
forystumenn verklýðssamtak-
anna réðu ekki við þau. Við
þetta skapaðist ástand, sem
nálgaðist upplausn í atvinnulíf-
inu og var óþolandi fyrir þjóð-
félagið. En verklýðssamtökin í
heild voru talin ábyrg fyrir
þessu og gegn þeim reis ugg-
ur og andúð alls almennings og
jafnvel ótrú meðal veykamann-
anna sjálfra. Á þennan hátt
fékk krafan um hinn .„sterka
mann“, sem yrði að skakka
leikinn og skapa „frið“ í þjóð-
íélaginu, byr undir báða vængi.
Þessi saga er svo ný, að
dæmin þarf ekki að nefna. Og
hún hefir endurtekið sig svo
oft, að mönnum ætti að skilj-
ast það, að hún er yfirvofandi
liætta í hverju þjóðfélagi, sem
dregur það um skör fram að
gera ráðstafanir gegn henni.
Framh.
Jólagjafir
Skínnfatnadur á dömur og herra
CrEFJUN, Lan^aveg ÍO.
Jólabækurnar!
Grísirnir á Svínafelli.
Edison.
Grimms æfintýri 1—4.
örkin hans Nóa.
Mamma litla.
Kak 1—2.
Æfintýrið í tshafinu.
Kátir krakkar.
Róbinson Krusóe.
Kvæðasafn D. Stefánss.
Að norðan.
t óbyggðum.
Sögur og kvæði.
Hrannir.
Hafblik.
Það mælti mín móðir.
Hnitbjörg P. V. Kolka.
Lampinn.
Dalafólk.
Anna frá Heiðarkoti.
Kynslóðir koma.
Hraun og malbik.
Ilmur daganna.
Gott land.
Urvalssögur Maupassant.
Anna í Grænuhlíð.
Frá Malajalöndum.
Frá San Michele til Parísar.
Séð og lifað.
Þættir úr sögu Reykjavíkur.
Isienzkir þjóðhættir.
Bindindishreyfingin á tslandi.
B ókaverzl. Guðm. Gamalí elssonar
Lækjargötu 6.