Nýja dagblaðið - 03.03.1937, Blaðsíða 3

DAGBLAÐIÐ
S
N Y J A
Sióffl;
» I 8
III
bV;
Það gæií orðid iii þess að draga úr hmní
miklu áfengisneyziu þar á sumrín
Ósannindi
Páls Þorbj örnssonar
NtJA DAGBLAÐH)
S Útgefandi: BlaSaútgáfan h.f.
Ritstjóri:
JJórarinn JJórarinsson.
a Ritstjórnarskrifstofumar:
1 Hafnarstr. 16. Sími 2353.
1 Afgr. og auglýsingaskrifstofa
i Hafnarstr. 16. Sími 2323.
h Áskriftargjald kr. 2,00 & mán.
| f lausasölu 10 aura eint.
Preutsm. Edda h.f.
Sími 3948.
Blekkingar
»varalíðsíns«
í blaðinu „Framsókn“ 27. f.
m. eru ýmsar bollaleggingar
um viðskipti þjóðarinnar við
útlönd árin 1933 og 1936, og
eru ályktanirnar meira en lítið
broslegar. Er þar sagt að þjóð-
in hafi bætt hag sinn gagnvart
útlöndum árið 1933 um nær 4
mlij. króna samkv. skráðu
gengi o. s. frv., og telur blaðið
sig hafa þessar upplýsingar úr
skýrslum skipulagsnefndar a't-
vinnumála.
Skipulagsnefndin hefir 'birt
yfirlit um skuldirnar við út-
lönd um nokkur undanfarin ár,
eftir heimildum frá Hagstof-
unni. En í greinargerð sinni
vekur nefndin athygli á því, að
á árinu 1933 varð veruleg
gengislækkun á dönskum krón-
um, og varð það til þess að
skuldir okkar við Danmörku
urðu 3—4 milj. kr. lægri í ís-
lenzkum krónum. Einnig tekur
nefndin það fram, um skulda-
hreyfingar samkvæmt uppgerð
Iiagstofunnar, að það séu ekki
fullkomlega öruggar tölur, sem
stafi af því, að skuldir einstak-
linga og stofnana hafi aldrei
verið taldar allar frarn til Iiag-
stofunar, og eru það einkum
verzlunarskuidir, sem ekki eru
taldar fram. Er þess t. d. getið
í skýrslu skipulagsnefndai, að
Iiagstofan hafði ekki talið með
erlendum slculdum lári, sem tek-
in hafi verið hjá útlendum
tryggingarfélögum árin 1933
1934, a. m. k. á aðra milj.
la-óna, og að eigi muni hafa
verið talið til skuldar allt það
erlent fé, sem eigi fékkst yfir-
fært vegna greiðsluerfiðleika.
En um allar þessar athuga-
semdir þegir blað „varaliðsins“
auðvitað vandlega. 1 stað þess
kemst það að þeirri niðurstöðu
„að á engu öðru ári, síðan í
góðærinu mikla 1928, hefir
þjóðin bætt hag sinn gagnvart
útlönduin eins mikið og á
stj órnarári samsteypustj órnar-
innar 1933“.
Til þess að fá hugmynd um
brey'tingar á hag þjóðarinnar
gagnvart útlöndum, ber Vitan-
lega fyrst og fremst að athuga
verð innflutnings og útflutn-
ings. Árið 1933 nam verðmæti
útfluttrar vöru, umfram inn-
ílutning, 2 milj. 460 þús. kr.
Árið 1936 var verðmæti út-
flutnings umfram innflutning,
■ samkvæmt bráðabirgðaskýrsl-
I Nýja dagblaðinu 5. febr. sl.
birtist kafli úr bréfi, er einn
af skólamönnum norðanlands
hafði ritað kunningja sínum
hér í Reykjavík.
Gerir bréfritarinn þar að
umtalsefni ástandið í áfengis-
málunum á Siglufirði, yfir sum-
artímann. Þar sem greinarkafli
þessi hefir vakið athygli manna
á því, að nauðsyn er á skjótum
umbótum í þessum efnum og
margur hefir spurt mig að því,
hvort siglfirskir bindindismenn
reyndu ekki að gera eitthvað
til að bæta úr þessu ástandi,
tek ég mér penna i hönd til
þess fyrst og fremst að svara
þeirri spurningu.
Ef einhver, sem er lítt kunn-
ur ástandinu í áfengismálum á
einhverjum stað, en fýsir að fá
vitneskju um það, þá þarf sá
sami maður ekki annað en að
líta á upphæð þá, sem áfengi
hefir verið selt fyrir á árinu á
þeim stað, athuga þar næst
allar aðstæður, fólksfjölda á
staðnum o. s. frv., og draga
síðan ályktanir sínar af því.
Þegar litið er á þessa upphæð
á Siglufirði, er hún nokkuð há,
227 þúsund krónur árið 1936.
Að vísu skiptist hún á þrjá
aðila, ef svo mætti segja, en
það er bæjarbúa, aðkomufólk
og svo þá, sem búa í nærliggj-
andi sveitum Siglufjarðar. Því
miður eru ekki til tölur, sem
tala skýrt og greinilega um
þessa skiptingu sölunnar, en
það er víst, að höfuðsala á-
fengisins er yfir sumartímann,
enda fólksfjöldinn þá mjög
mikill.
Af þessu leiðir það að á litl-
um stað, þar sem fjöldi fólks
er samankominn og áfengissala
mikil, myndast miður fagurt
skemmtana- og félagslíf og því
fremur þar sem flestir þeir
um Hagstofunnar, 6 milj. 600
þús. kr., en þar við má bæta
rúml. 2 milj. kr. vegna inn-
fíutnings til Sogsvirkjunar og
annara raf stöðva. V erzlunar-
jöfnuðurinn er því raunveru-
lega rúml. 6 milj. kr. hagstæð-
ari 1936 heldur en 1933, en
þrátt fyrir þá s'taðreynd heldur
„varaliðið“ því fram, að hagur
þjóðarinnar gagnvart útlöndum
hafi batnað meira árið 1933
heldur en 1936.
Og útlit er fyrir, að „vara-
liðið“ sé að reyna að koma
mönnum til að trúa. því, að
samsteypustjórnin sáluga, sem
sat að völdum hér á landi árin
1932—1934, hafi valdið gengis-
læklcun dönsku krónunnar árið
1933!
einstaklingar, er til Siglufjarð-
ar koma yfir síldveiðitímann,
eiga við að búa lítt skemmtileg
húsakynni, og enginn þeirra á
| þar sannkallað heimili.
Ég held einmitt að þetta at-
riði, ásamt ýmsum öðrum,
skapi að einhverju leyti það á-
stand, sem nú er ríkjandi í
þessum efnum á Siglufirði yf-
ir síldveiðitímann.
Hver sem hefir séð aðbúð
sjómannsins, er skip hans bíð-
ur í höfn vegna veöurs eða
eftir að fá afgreiðslu, undrast
það ekki þó þessir menn leiti
einhvers betra eða einhvers í-
myndaðs fagnaðar í hringið-
unni á þessum landlegudögum.
Það fyrsta sem þeir rekast á
eru kaffihúsin — enda er það
eð'ilegt, hvert á annað að fara?
Kaffihúsin geta ef til vill
verið augnabliks gaman einu
sinni í mánuði eða svo, en að
þau verði mannsins annað eða
eina heimili, slíkt er ekki heil-
brigt.
Þegar þessum fyrrnefndu
húsum er lokað kl. Hi/2 á
kvöldin, þá 'tekur gatan við eða
annað ámóta. Áfengið er eklci
langt undan landi. Ómenningar-
braginn gefst líka fljótt að líta.
Höfuðorsakir að drykkjuskap
þeim, sem mikið hefir verið
talað um á Siglufirði yfir síld-
veiðitímann, eru tvær. önnur
er sú, að einstaldingarnir vilja
drekka, álíta það hressandi,
lífgandi — álfta það heyra til
þeim tíma, sem þeir lifa á. Hin
ástæðan er sú, að fjöldi
manna neytir áfengis til þess
að fjarlægja sig um stund því
leiðinlega umhverfi, sem þeir
eiga við að búa. Við hinn fyr-
greindu orsök er því miður
ekki hægt mikið að gera, að
minnsta kosti ekki í skjótri
svipan. Því einu verður að
treysta, að með vaxandi sjálfs-
virðingu 'takist hverjum og ein-
um að verða sinn rétti og
sanni húsbóndi í þessum efn-
um sem fleirum. Við hinni
síðargreindri ástæðu er hægt
að gera og verður að gera.
Siglfirskir bindindismenn
(stúkan Framsókn nr. 187)
hafa nú þegar athugað mögu-
leikana fyrir byggingu sjó-
mannaheimilis á Siglufirði.
Stúkan á lóð á góðum stað í
bænum, að vísu á hún lítið af
fé, en hún hefir vilja til að
framkvæma með aðstoð ann-
ara, þessa fyrirætlun.
Bæjarstjórn Siglufjarðar hef-
ir verið spurð um álit sitt á
þessu máli, og jafnframt hvort
hún mundi sjá sér fært að.
leggja fé til byggingarinnar.
í Alþýðublaðinu 1. þ. m., þyk-
ist Páll Þorbjörnsson vera að
skýra tildrögin til þess að skipt
var um umboðsmann í Noregi
árið 1935 fyrir Síldarverk-
smiðjur ríkisins, og telur hann
að ég hafi átt þar mikla hlut-
deild í að svo var gert.
Gefa ósannindin í þessum grein ■
arstúf P. Þ. tilefni til að skýrt
sé opinberlega frá með hvaða
l’.ætti breytt var um umboðs-
mann við verksmiðjurnar og
var það á þessa leið:
Sumarið 1935 kemur norskur
agent að nafni Chr. Hol'ter-
man upp til Reykjavíkur og
hittir þar að máli Svein Bene-
diktsson. Holterman og Sveinn
verða síðan samferða til Siglu-
íjarðar. Þar dvelur Holterman
ea. vikutíma 0g á sama tíma
er þar staddur Páll Þorbjörns-
son, sem var þá í stjórn síldar-
verksmiðja ríkisins.
Einn dag skeður það á með-
an Holterman var á Siglufirði,
að haldinn var fundur í her-
bergi Holtermans á Hotel Siglu
fjörður, og þar var auk Holter-
mans mæ'tt öll verksmiðju-
stjórnin nema formaður
stjórnarinnar, Þormóður Eyj-
ólfsson konsúll, hann var ekki
látinn vita um fundinn og held-
ur ekki ég. Að vísu var mér
skýrt frá fundinum síðar gegn
fyrirfram þagnarheiti, þar til
ákvörðun fundarins mætti
yerða almenningi kunn. En at-
mál og var aldrei gefinn kost-
ur á að gera tillögur um það.
Á þessum fundi var Holter-
man ráðinn umboðsmaður
verksmiðjanna í Noregi, þó það
væri ekki formlega gert fyr en
nokkru seinna. Þannig skeði
það, sem víst er einsdæmi í ís-
lenzkum atvinnurekstri að
mjög þýðingarmikil ákvörðun
sé tekin fyrir stórfyrirtæki á
leynifundi, á laun við formann
og framkvæmdastjóra fyrir-
tækisins. Páll getur ef hann
Þegar þetta er skrifað, er und-
irrituðum ekki kunnugt um
svar hennar.
Þá munu á þessum vetri
verða sendar áskoranir til Al-
þingis um fjárveitingu í þessu
skyni. Er það einlæg trú þeirra
manna, sem fyrir þessu máli
beitast, að öll bindindisfélög á
landinu, ásamt sjómanna- og
verkamannafélögum, ljái þessu
máli ekki einungis liðsyrði,
heldur beinan stuðning. Ég á
ekki þar við fjárframlög, held-
ur það, að þessi félög láti ekk-
ert 'tækifæri ónotað til að koma
þessu máli í örugga höfn. —
Rekstri þessa sjómannaheimil-
is yrði hagað, eftir því sem nú
er hugsað, eitthvað á þessa
leið: Fáist styrkur frá bæjar-
stjórn Siglufjarðar og Alþingi,
ásamt því sem stúkan Fram.
sókn leggur til, þá ráða þessir
þrír aðilar framkvæmdas'tjórn.
Ileimilið yrði að vera vistlegt í
alla staði, og búið út nýtízku
vill, eignað sér heiðurinn af
þessum fundi til jafns við
Svein, en hann á þá líka hlut-
deild í þeim heiðri, að Ilol'ter-
man seldi fyrir skömmu lýsis-
framleiðslu verksmiðjanna á
sumri komanda fyrir eitt
sterlingspund pr. tonn lægra
verð en Alliance seldi fyrir
sama dag og til sama lands. Sá,
sem sá um söluna fyrir Alli-
ance, var fyrverandi umboðs-
maður síldarverksmiðjanna,
einmitt maðurinn, sem Páll er
að gorta af að hafa rekið.
Þessi verðmismunur á fyrr-
nefndri sölu munar fyrir verk-
smiðjurnar ca. 120 þúsund
krónum, sem þýðir að sjómenn
og útgerðarmenn munu fá ca.
48 aur. lægra fyrir hvert mál
síldar en þeir myndu fá, hefði
verið selt með sama verði og
Alliance seldi fyrir.
; Rétt er það hjá Páli, að ég
var á sínum tíma óánægður
1 með upplýsingar frá fyrverandi
! umboðsmanni verksmiðjanna,
| og samdi ég stutt yfirlit yfir
í símskeytaskipti verksmiðjanna
' við umboðsmanninn. En að sú
skýrsla hafi tekið af „öll tví-
mæli um það, að þar var ekki
allt með feldu“, eru ósannindi
og ósæmilegar aðdróttanir. —
Skýrslan sýndi aðeins að það
hefði verið æskilegra fyrir
verksmiðjurnar að fá tíðari og
fullkomnari upplýsingar um
verðsveiflur afurðanna, heldur
en umboðsmaðurinn, á tímabili,
sendi verksmiðjunum.
Að atvinnumálaráðherra liafi
verið send fyrnefnd skýrsla, er
án minnar vitundar, en vel má
vera að Páll hafi farið með
hana til hans, en hafi svo
verið, þá hefir atvinnumálaráð-
herra ekkert haft við umboðs-
manninn að athuga, því aldrei
heyrði framkvæmdastjórn verk-
smiðjanna neitt frá honum í
þá átt.
þægindum. Þar yrði að selja
mat og kaffi. Lestrarsalur yrði
| að vera í húsinu með þægileg-
um húsgögnum og þar yrði að
liggja frammi til afnota blöð
og tímarit. Vaxi stofnun þess-
1 ari fiskur um trygg, er eklci ó-
sennilegt, að hafa megi bóka-
safn í sambandi við hana. Ár-
legt rekstrarfé, sem yrði ekki
mjög mikið, samkvæmt út-
1 reikningi, yrði ríkissjóður að
annast. Yrði það lítill hluti af
þeim miklu 'tekjum, sem fást
af útsölu áfengisverzlunarinnar
á þessum eina stað.
Þar sem ég geri ráð fyrir
að þetta mál hljóti, því miður,
ekki óskiptan stuðning þeirra
manna, sem um það fjalla, þá
skal ég gera hér grein fyrir
þeim tveim ástæðum, sem hafa
verið taldar andstæðar hug-
mynd þessari.
Önnur er viðvíkjandi reks'tr-
arfénu. Þetta yrði baggi á
Framh. á 4. síðu.
J. Gunnarsson.