Nýja dagblaðið - 04.03.1937, Blaðsíða 3

N Ý J A
DAGBLAÐIÐ
8
NÝJA DAGBLAÐH)
Útgefandi: Blaðaútgáfan h.f.
Bitstjóri:
þórarinn pórarinsson.
Ritst j ómarskrif stof umar:
Hafnarstr. 16. Sími 2353.
Afgr. og auglýsingaskrifstofa
Hafnarstr. 16. Sími 2323.
Áskriftargjald kr. 2,00 á mán.
f lausasölu 10 aura eint.
Prentsm. Edda h.f.
Sími 3948.
»Fjáraflaplön«
Jensenssona
á Hjalteyrí
Það stendur ómó'tmælt, að
Jensenssynir muni skulda yfir
6 milljónir króna, og af hallan-
um á rekstri þeirra undanfar-
in ár, virðist mega álíta að
arðberandi eignir standi varla
undir nema hálfri skuldinni.
Þegar slíkar skuldir hafa safn-
azt, hlaða þær á sig ótrúlega
fljótt, og í fátæku landi mun-
ar um fyrir almenning að taka
á sig að bera slíkar skulda-
byrðar fyrir s'tórspekulantana.
Nú í vetur hefir Mbl. haldið
því fram, að Kveldúifur væri
að undirbúa síldarbræðslustöð
á Hjalteyri, og myndi hún
kosta eina milljón. Er að skilja
á blaðinu, að Jensenssynir
geti fengið þessa uppliæð að
láni erlendis. Þykir Mbl. þetta
bera vott um að Kveldúlfur sé
rikur og í miklu áliti.
Kveldúlfur mun hafa beðið
Harald Guðmundsson um leyfi
til að reisa verksmiðjuna í
sumar, og lofað að sýna milj-
ónina fyrir lok febrúar. Sú sýn.
ing mun ekki hafa farið fram
enn, hvað sem veldur. En allt-
af telja þeir sig vongóða að
geta fengið milljónina lánaða
hér á landi eða ytra.
Nú eru ýmsir möguleikar um
Iljalteyrarmilljónina. Fyrst að
hún sé hvergi til, og allt þetta
umtal sé „umsigsláttur“ manna
sem hafa ekki getað framlengt
milljónalán sín um undanfarinn
tíma. Önnur tilgáta er að Thor
Jensen og þeir bræður, sem
ekki eru í ábyrgð fyrir Kveld-
úlf um hinar vanræktu skuldir,
eigi spariskildinga í útlendum
bönlcum, og grípi nú til þeirra í
sambandi við útlendinga.
Þriðja tilgátan er að enginn
þeirra feðga eigi peninga eða
vilji þá ekki hætta þeim, en að
þeir ætli að aðstoða útlent auð-
félag til að koma upp bræðslu
á Hjalteyri. Útlendingamir
legðu þá fram féð mest eða
allt, en á yfirborðinu væri það
'talið eign Jensenssona. Hinir
erlendu eigendur ættu ekkert á
hættu, þó Kveldúlfur færi á
höfuðið rétt á eftir. Þeir hefðu
fullkominn veðrétt í verksmiðj-
unni og eignuðust hana opin-
berlega við gjaldþrot félagsins.
Innan 6 mánaða yrðu hinir er-
lendu eigendur búnir að gera
fyrirtækið ísienzkt á sama hátt
og „Shell“ á íslandi er íslenzkt
fyrirtæki.
Ályktanir flokksþíngfsins
um skólamál, kirkjumál
og önnur menning’armál
Kapphlaup bæjarílokkanna
um opínbera atvinnuhjálp ííl ungra manna
Úr ræðu ijármálaráðherra.
Fimm'ta flokksþing Fram.
sóknarmanna samþykkir að
skora á fulltrúa flokksins á Al-
þingi og í ríkisstjóminni, að
undirbúa og koma í fram-
kvæmd eftirfarandi mennta-
og menningarmálum, eftir því
sem fjárhagur ríkisins og aðr-
ar ástæður leyfa; og í þeirri
röð, sem þeir telja mest aðkall-
andi á hverjum tíma:
l
I. Skólamál
1. Á grundvelli Háskólalag-
anna, þar sem gert er ráð fyrir
háskólamenntun kennara, sam-
þykkir flokksþingið eftirfar-
andi ályktun:
Fjórða skýringin er sú, að
síldarverksmiðjan á Hjalteyri
eigi að rísa upp af gröf Kveld-
úlfs, eins og Kveldúlfur sté
upp úr líkkistu milljónafélags-
ins. Samkvæmt þeirri skýringu
ætla eigendur Kveldúlfs að láta
bankana fá hinar jarðnesku
leifar félagsíns, hina hálfgerðu
bryggju og port; hin ónothæfu
hús, og að lokum ryðkláfana
sjálfa. En sjálfur rísi Kveldúlf-
ur upp eins og fuglinn Fönix,
úr brunarústum sínum, og sú
upprisa gerist norður á Hjalt-
eyri í sambandi við útlent fjár-
magn. Vitanlega yrði íslenzku
bönkunum gefinn kostur á að
lána þeim endurfæddu nokkrar
milljónir af veltufé landsmanna
í þennan nýja rekstur.
En ef einhver kynni að
halda, að plan Kveldúlfsfeðga
um síldarbræðslu á Hjalteyri
benti á að Útvegsbankinn og
Landsbankinn eigi þeirra vegna
von á greiðslu upp í skuldir
sínar, þá er það misskilningur.
Sennil. er allt umtalið loddara-
bragð til að blekkja fáráðlinga.
En ef einhver veruleiki er í
þessu brölti á Hjalteyri, þá
verða öll þau fjármál, gegnum
sér veðsetningu, óviðkomandi
Kveldúlfi, og snerta á engan
hátt skil hans við bankana.
Allir, sem eitthvað þekkja
til þeirrar varasemi, sem er-
lendir fjármálamenn beita, er
þeir lána fé cil fjarlægra smá-
þjóða, munu renna grun í, að
það er alveg óhugsandi að fyr-
irtæki, sem er í slíkri aðstöðu,
sem Kveldúlfur hefir verið í
um nokkur undanfarin ár, þ. e.
með stöðugu og stórfelldu
Lapi, fái lánsfé eða rekstursfé
óveðtryggt inn í reksturinn.
,Sú staðreynd að Kveldúlfur
getur ekki staðið undir sínum
gömlu lánum, gerir það óhugs-
andi, að hann geti á nokkurn
eðlilegan hátt reist milljóna-
fyrirtæki á grundvelli síns eig-
in getuleysis.
Hjalteyrarplön Jensenssona
eru enn ein sönnunin fyrir því
hve mikil sýking stafar af
þeirra einkennilega brölti í
íjármálum íslendinga.
J. J.
Með því að starf kennaranna
verður að telja með þýðingar-
mestu störfum 1 þágu þjóðfé-
lagsins og uppeldi barna og
unglinga hvílir æ meir og meir
á kennarastéttinni, þá telur
flokksþingið nauðsynlegt að
vinna að umbótum á mennt-
unarskilyrðum kennaraefna á
grundvelli eftirfarandi tillagna:
a. Hin uppeldisfræðilega sér-
menntun fari fram í Háskóla
íslands.
b. í stað núverandi kennara-
skóla verði stofnaður sérs'tak-
ur kennaraskóli eða mennta-
skóladeild til undirbúnings sér-
náms í kennaradeild Háskólans,
þar sem lögð væri sérstök á-
herzla á teikning, handavinnu,
garðyrkju, íþróttir, verklega
eðlisfræði og efnafræði.
c. Verði sérstakur skóli
stofnaður í þessu skyni, telur
flokksþingið æskilegt að hann
verði í sveit.
d. Námi og inntökuskilyrð-
um í menntaskóla kennara, ef
stofnaður yrði, skal hagað
þannig, að efnilegu fólki, hvar
sem er á landinu, verði gert
sem allra auðveldast að stunda
þar nám. Athuga skal hvort
ekki sé hagkvæmt að héraðs-
skólar landsins fái aðs'töðu til
að undirbúa nemendur til þessa
náms.
2. Flokksþingið beinir þeirri
áskorun til kennslumálastjóm-
arinnar, að hún láti fara fram
ýtarlega rannsókn á því, með
hvaða hætti mætti tryggja það
sem bezt, að gáfuðustu og efni-
legustu börn og unglingar,
livar sem þeir eru á landinu,
fái sem jafnasta aðstöðu til að
njóta hinna beztu menntunar-
skilyrða á hverjum tíma.
3. Flokksþingið telur mikla
nauðsyn á því, að húsmæðrum
og húsmæðraefnum verði veitt
aðstaða til fræðslu í uppeldis-
fræði og barnasálarfræði. Sé
einnig nokkurri fræðslu í upp-
eldisfræði og bamasálarfræði
komið á í sem flestum skólum
og sérstök foreldranámskeið
haldin um þau efni.
4. Flokksþingið lítur svo á,
að með stofnun og starfrækslu
héraðs- og gagnfræðaskóla hafi
verið stefnt í rétta átt og beri
að halda svo áfram eftir því,
sem fjárhagsástæður leyfa og
óskir um skólafjölgun fram
koma, en leggur áherzlu á að
hagnýtt, verklegt nám sé aukið
og vinnudeildir starfræktar í
sambandi við kaupstaðaskól-
ana, þannig að unglingamir fái
nýtileg viðfangsefni, sem jafn-
framt skapi þeim verðmæti.
Ennfremur að Alþingi og ríkis-
stjórn leitist við af fremsta
megni að fullnægja óskum
sveitanna um byggingu heima-
vistarbarnaskóla.
II. Kirkjumál.
Flokksþing Framsóknar-
manna heitir stuðningi sínum
í neðri deild urðu í gær mikl-
ar umræður, aðallega milli
íhaldsmanna og socialista, um
atvinnubótavinnu ungra manna
í kaupstöðum. Hefir Sigurður
Einarsson á tveim undanföm-
um þingum flutt frv. um nám-
skeið og vinnu fyrir atvinnu-
lausa unga menn, en í þetta
sinn hugðust íhaldsmenn að
verða fyrri 'til og bám fram
fyrir nokkrum dögum hliðstætt
frv. Risu út af þessu miklar
deilur í þinginu í gær, og þótt-
ust bæði íhaldsmenn og jafn-
aðarmenn eiga upptökin að
þessu máli. Hvorirtveggju tóku
það þó fram, að þeir álitu þær
tillögur, sem fælust í frum-
vörpunum, enganveginn endan-
lega eða sjálfsagða lausn máls-
ins, heldur yæru þau fyrst og
fremst til að vekja á því at-
bygli!
Eysteinn Jónsson sýndi fram
á það, að þær umræður, sem
orðið hefðu um málið milli full-
trúa tveggja stærstu bæjar-
flokkanna, bentu ljóslega til
þess, að þeir legðu miklu meira
kapp á það að eigna sér hinar
og þessar tillögur, sem fram
hefðu komið, heldur en að fá
málið leyst. Þeir hefðu deilt
um það fram og aftur, hvor
þeirra hefði átt hugmyndina,
hvor þeirra hefði átt frum-
kvæði að þeim litlu til-
raunum, sem gerðar hefðu ver-
ið í þessa átt, og hvort frv.
íhaldsmanna nú væri betra en
frv. Sigurðar Einarssonar í
fyrra, enda þótt að þau væru
næstum eins að efni til. Þetta
sýndi að það sem fyrir flokk-
unum vekti væri kapphlaupum
það að geta eignað sér 'tillögur
þjóðlegri og frjálslyndri þjóð-
kirkju, sem vinnur á mannúð-
legum og meningarlegum
grundvelli, án öfga og ofstækis.
III.
■ ■
Onnur menningarmál
1. Að s’tofna til námskeiða í
íþróttum í sambandi við hér-
aðsskólana og fá til þess þá
beztu kennslukrafta, sem völ
er á.
2. Að auka fjárframlög til
íþróttastarfsemi, enda gangi
aukningin til þess að bæta að-
stöðu til íþróttaiðkana við
héraðsskólana.
3. Að ríkisstjómin noti heim-
ild frá síðasta Alþingi til þess
að auka sendiorku útvarpsins,
svo að það komi að fullum not-
um, hvar sem er á landinu.
4. Að haldið verði áfram að
greiða fyrir útvarpsnotkun til
sveita og í sjávarþorpum með
því að veita styrk til hleðslu-
stöðva, með eftirlitsferðum og
með því að selja rafhlöður með
innkaupsverði.
5. Að haldið verði áfram að
vinna að smíði þjóðleikhússins
og þá fyrst og fremst þess
hluta, sem nota má fyrir skrif-
í málinu, en einlægur áhugi
fyrir skynsamlegri lausn máls-
ins virtist vera minni.
Fjármálaráðherrann sagði
ennfremur, að hann óttaðist
mjög afleiðingamar, ef inn á
þá braut yrði gengið, að taka
upp atvinnubætur fyrir ung-
linga í s'tórum stil. Það gæti
orðið til þess að draga huga
þeirra frá framleiðslustarfsem-
inni ,ef fyrstu kynni þeirra af
starfi væri atvinnubótavinna,
og hin stöðugu yfirboð bæjar-
flokkanna um meiri þesshátt-
ar atvinnu ungum mönnum til
| handa væri líkleg til þess
að ala upp í þeim kröfur um
! að hið opinbera sjái þeim
fyrir vinnu. Sú stefna væri
beinlínis hættuleg. Það, sem
umfram allt yrði að leggja
áherzlu á í atvinnuleysismálun-
um væri að efla atvinnuvegina
og framileiðslustarfsemina til
sjós og sveita og skapa þar at-
vinnumöguleika fyrir unga
•fólkið. Dyggði það ekki, væri
sam't ekki ráðlegt að veita hin-
um ungu mönnum hjálp með
atvinnubótavinnu, heldur veita
þeim sæmilega aðstöðu til
íræðslu, sem gerði þá færari
til þátttöku í framleiðslustarf-
seminni og yki áhuga þeirra
fyrir henni.
Atvinnuleysismálið, sagði
ráðherrann að lokum, er ei'tt
örðugasta viðfangsefni þjóðar-
innar. Það er hættulegt að vera
þar með þarflaust kapphlaup
og yfirboð. Það sem verður að
gera er að athuga með ró og
gaumgæfni öll líkleg úrræði og
fá málið leyst á skynsamlegan
hátt. Þó Framsóknarflokkurinn
Framh. á 4. síðu.
stofur, samkvæmt áætlun próf.
Guðjóns Samúelssonar.
6. Að hlutast til um að lög-
giltir eftirlitsmemi séu í hverju
héraði til umsjónar við opin-
bei’ar skemmtanir. Skulu þeir
valdir af sýslumanni að fengn-
um tillögum áfengisvama-
nefnda í viðlcomandi sveit eða
kauptúni, enda eigi þeir kost á
að sækja stutt lögreglunám-
skeið.
7. Að ríkið leggi fram á-
kveðna fjárupphæð árlega til
þess að styrkja umbætur á
gististöðum, einkum þar sem
ætla má, að erlendir ferðamenn
leggi leið sína um á næstu ár-
um, meira en verið hefir.
8. Að undirbúningur verði
hafinn að nýrri ráðuneytis-
byggingu, þar sem núver-
andi stjómarráðshús verður að
teljast með öllu óviðunandi og
ósamboðið æðstu stjórn ríkis-
ins.
9. Að ríkissjóður leggi fram
áltveðna fjárupphæð árlega, er
slciptist sem styrkur milli lestr-
arfélaga í hreppum ogkauptún-
um gegn að minnsta kosti
jafnháu framlagi úr viðkom-
andi sveitarsjóði.