Nýja dagblaðið - 05.01.1938, Blaðsíða 3

NÝJA DAGBLAÐIÐ
3
NÝJA DAfíBLABIB
Útgefandi: Blaðaútgáfan h.f.
Ritstjóri:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
Ritstj órnarskrif stof urnar:
Lindargötu 1,1. Símar 4373 og 2353
Afgr. og auglýsingaskrifstofa:
Hafnarstræti 16. Sími 2323.
kskriftargjald kr. 2.00 á mánuði.
í lausasölu 10 aura eintakið.
Prentsmiðjan Edda h.f.
Sími 3948.
Víð höium sctt
nýtt andlít á
landið.
Við ætlum að
setjanýttand-
lít á Reykja-
vík
Framsóknarflokkurinn hefir í
tuttugu ár starfað að því að
setja sinn svip á landið. Ef
Framsóknarflokkurinn hefði
ekki verið til, myndi íslenzkum
sveitum hafa blætt til ólífis á
þessum aldarfimmtungi, eins
og ensku sveitunum hvarf líf
og þróttur á síðari helmingi 18.
aldar í samkeppni við hina
nýju vélamenningu og stóriðju.
Vilji menn líta yfir íslenzkar
byggðir má sjá túnaukann frá
síðustu 20 árunum, áveiturnar,
girðingarnar, garðræktina,
húsabæturnar, mjólkurbúin,
vegina, símana, brýrnar, sam-
komuhúsin, skólana, embættis-
mannabústaði og sjúkrahús.
Þessar framkvæmdir hafa verið
knúðar fram með sterkum á-
tökum samvinnumanna í öllum
byggðum og bæjum landsins.
Þeir hafa gert fleira, en þetta er
verk sem ekki verður um deilt í
sögunni. Framsóknarflokkurinn
bjargaði lífi íslenzkra byggða
með hörkuátaki, meðan hættan
var mest af samkeppni van-
þroska vélaiðju.
Nú snýr Framsóknarflokkur-
inn sér að höfuðstaðnum, án
þess þó að leggja til hliðar bar-
áttu sína fyrir umbótum og
aukinni menningu í hinum
dreifðu byggðum og minni
kauptúnum. En Framsóknar-
flokkurinn snýr sér að málefn-
um Reykjavlkur, af því að þess
er full þörf, af því að Reykjavík
er nú í jafn mikilli hættu um
framtíð sína eins og hinar
dreifðu byggðir voru fyrir 20
árum síðan. Með sókn sinni í
bæjarmálum Reykjavíkur ætla
Framsóknarmenn að koma með
sin úrræði, sinar tillögur, sínar
skapandi hugmyndir, og þeir
vita að þeim muni takast, eins
og í sveitunum, að setja nýjan
svip á bæinn, að gera hann
verðugan höfuðstað fyrir það
land, sem hann á að vera til
gagns og sæmdar.
í Reykjavík býr nú nálega
þriðjungur þjóðarinnar. Bærinn
vex með ári hverju. Atvinnan
minnkar og dýrtíðin vex. Stór-
skipastóllinn, sem var undir-
staða hins öra vaxtar, er stöð-
ugt að minnka. Árlegt tap er
Stærsta mál
síðasta Alþíngís
(Niðurlag).
XI.
Það myndi vanta tilfinnanlega
kafla í þessa grein, ef ekki væri
sýnd nokkur viðleitni að skýra
þá gátu, hvers vegna Alþýðufl.
hóf þessa herferð á hendur sam-
starfsflokki sínum, sem nú er
lokið með svo yfirlýstum ósigri
þeirra, sem stóðu að þessari
virðulegu styrjaldarbyrjun.
Ef Jón Sigurðsson, Páll Þor-
björnsson og Finnur Jónsson
hefðu komið vel og sanngjarn-
lega fram í verksmiðjustjórninni
— ef þeir hefðu lagt stund á að
hafa duglegan forstöðumann og
gætilegan og framsýnan rekstur
á verksmiðjunum, þá hefðu full-
trúar þeirra í stjórn verksmiðj-
anna setið þar enn með sæmd og
friði, eins og Jón Baldvinsson í
Útvegsbankanum. Öll skynsam-
leg hyggja og almenn 'reynsla
sómafólks um sambúð andstæð-
inga við vandasöm störf, hlaut
að benda Jóni Baldvinssyni og
félögum hans á algerlega gagn-
stæða leið heldur en þeir fóru.
Skýringin er auðsæ. Leiðtogar
socialista í sildarmálunum komu
þangað eins og nýríkir menn,
sem erft hafa auð eftir aðra, og
þeir hafa siglt upp á sama sker
eins og nýríkir menn, sem týna
skjótt auði, sem þeir hvorki hafa
kunnað að afla eða gæta vel.
Allir þessir menn hafa fengið
mannvirðingar sínar í síldarmál-
unum fyrir vinnu Framsóknar-
manna. Ekki höfðu Jón Sigurðs-
son eða Páll Þorbjörnsson upp-
á hverju skipi. Aðalatvinna bæj-
arins sýnist á undanförnum ár-
um hafa verið rekin sem góð-
gerðastarfsemi af bönkum
landsins, sem sjálfir eru eins
fátækir og fyrirtækin, sem þeir
reyna að styðja.
En eftir því sem atvinnan og
framleiðslan minnkar, eru
fleiri sem þurfa að lifa á því
litla sem framleitt er. Útsvörin
hækka gegndarlaust, ár frá ári.
Allt af eru fleiri og fleiri sem
þurfa að fá óarðbæra neyðar-
vinnu, og fleiri og fleiri sem alls
ekki vinna neitt fyrir brauði sínu
og sinna, heldur kasta sér beint
á sveitina.
Þessi bær á engar opinberar
byggingar nema fyrir skólabörn,
og þó miklu minna en vera ætti
í þeirri grein. Reykjavík á enga
kirkju, ekkert sjúlcrahús, enga
skóla nema fyrir börn, ekkert
ráðhús eða skrifstofubyggingu,
enga leikvelli, engin íþrótta-
svæði, engin verkstæði, eða
smiðjur til nokkurrar fram-
leiðslu. Bærinn á ekki einu
sinni skipulag um byggingar
sínar. Eyrarbakki og Keflavík
eiga skipulag, en Reykjavík
ekki. Forráðamenn bæj arins
hafa óskað að mega vera á eftir
kauptúnum í þessu efni.
Eftir aldarfimmtung mun
mega sjá merki þeirrar baráttu,
sem nú er hafin, að setja nýtt
andlit á Reykjavík. J. J.
hugsað verksmiðjugerð fyrir rík-
ið á Siglufirði, ekki útvegað féð
til þess, enn síður staðið fyrir
byggingunni og stýrt rekstrinum
á hinum örðugu byggingarárum.
Þeir koma inn í stjórn þessa
milljónafyrirtækis upp úr kosn-
ingasigri Framsóknarmanna árið
1934. Þeir voru ókunnir öllu sem
að verksmiðjurekstrinum laut.
Annar fékk sæti í stjórninni sem
venjulegt pólitískt bein, hinn til
að vera atkvæðaleitandi fyrir
flokk sinn noröanlands. Þeir
höfðu hvorki tekið þátt í lang-
vinnu baráttustarfi fyrir flokk
sinn, eða haft nokkurn þann
undirbúning, sem gerði það eðli-
legt, að þeir kæmust í stjórn
þessa stórfyrirtækis. Þeir voru í
síldarbræöslumálunum algerlega
sambærilegir við vanmentaða
menn, sem án eigin tilverknaðar
fengu skyndilega stórgróða á
styrjaldarárunum, keyptu sér
síðan gamla kastala og hugðust
að lifa eins og herramenn. Slíkir
menn vissu að heldra fólk hafði
mikið af málverkum á veggjum
í slíkum húsum, og bókaskápa,
hlaðna bókum. Þess vegna
keyptu þeir í kastalana málverk
í fermetrum og bækur í smálest-
um. Algerlega sama reynsla varð
með þessa tvo fulltrúa Alþýðu-
flokksins í verksmiðjustjórninni.
Þeir komu alveg óviðbúnir inn í
stórt fyrirtæki, sem Framsókn-
armenn höfðu byggt upp, og þeir
komu þangað sem stjórnarmenn
eingöngu fyrir það, að Fram-
sóknarmenn réttu stórlega við í
kosningunum 1934, þó að allir
aðrir flokkar væru á móti þeim.
Menn eins og Jón og Páll eru
átumein ungum lýðræðisflokki.
Þeir komast, fyrir vinnu annarra
til skjótra mannvirðinga, án þess
þroska, sem aðeins fæst með
margháttaðri baráttu og tamn-
ingu við meöferð áhugamála,
sem eftir er að framkvæma. Á
Alþýðuflokkinn hefir á síðustu
árum hlaðizt talsverður liðsauki
af þesskonar fólki, sem flýr
burtu við fyrstu hret, og flokk-
urinn er betur farinn að missa,
heldur en að hafa við tjaldskar-
ir sínar.
Frh. á 4. síðu.
„F £ ii g£:r a,fö n“
Það hefir löngum verið draum
ur sumra Alþýðuflokksforingj -
anna, að Framsóknarflokkurinn
hyrfi af stj órnmálasviðinu og
þeir fengju einir að takast á við
íhaldið.
Þrátt fyrir stjórnarsamvinnu
við Framsóknarflokkinn á und-
anförnum árum hafa þessir
menn líka gripið flest hugsanleg
tækifæri til að vinna að því, að
þessi draumur þeirra gæti rætzt.
í þeim tilgangi var stofnað til
friðslita við Framsóknarflokkinn
á síðastl. ári. Framsóknarflokkn-
um var ætlað að tapa á Kveld-
úlfsmálinu. Alþýðuflokkurinn
átti að stækka í kosningunum
á kostnað Framsóknarflokksins.
Um það var ekki hirt, að láta
kosningarnar frekar snúast, um
mál, sem drægu úr fylgi íhalds-
ins.
í sama tilgangi var ofsóknin
hafin gegn Framsóknarflokkn-
um á Siglufirði. Þar átti að upp-
ræta allt fylgi Framsóknar-
flokksins og færa það yfir til
Alþýðuflokksins. Framsóknar-
flokkurinn átti að tapa sýslunni,
Garðar Þorsteinsson að verða
kjördæmiskosinn og Alþýðuflokk
urinn að fá uppbótarmann. Það
var fyrir öllu að eyðileggja
Framsóknarflokkinn og ekki um
það hirt, þó íhaldið græddi líka
á ósigri hans.
Ný herferð gegn Framsóknar-
flokknum er nú enn einu sinni
hafin í blöðum Alþýðuflokksins.
í þetta sinn er sótt að þeim
manni, sem öðrum fremur er
brautryðjandi Framsóknar-
flokksins og unnið hefir með
mestum árangri að því að fram-
kvæma stefnumál flokksins;
þeim manni, sem vegna baráttu
sinnar fyr og síðar verðskuldar
mest traust flokksmanna sinna
til að hrinda áhugamálum þeirra
í framkvæmd.
Alþýðublaðið veit það mæta-
vel, að takizt því að gera þennan
mann tortryggilegan og draga
úr áhrifum hans muni það hafa
varanlegt tjón í för með sér
fyrir Framsóknarflokkinn.
Þessvegna er nú að honum
vegið á hinn ódrengilegasta og
ómaklegasta hátt.
Svo langt er gengið að talað
er um það eins og smánarblett
á Nýja dagblaðinu, „að fingraför
Jónasar Jónssonar" sjáist á
greinum þess!
En hvaða áhrifamikið blað, sem
stutt hefir Framsóknarflokkinn,
hefir ekki fyrst og fremst hlotið
einkenni sín, áhrif og vinsældir
af fingraförum Jónasar Jóns-
sonar? Eru það ekki hin glæsi-
legu skrif hans, sem átt hafa
drýgstan þátt í því að kynna
stefnu flokksins? Er það ekki
þær hugsjónir, sem hann hefir
gert að málum Framsóknar-
flokksins, er aflað hafa flokkn-
um mestra áhrifa?
Og hvaða stórmál í landinu,
sem framkvæmt hefir verið á
seinustu tveim áratugum, ber
ekki meira og minna af „fingra-
förum“ Jónasar Jónssonar, sem
hafa oft átt mestan þáttinn í
því að koma þessum málum í
framkvæmd?
Nei, Alþýðublaðið hræðir ekki
Framsóknarmenn með „fingra-
förum“ Jónasar Jónssonar. Hitt
skal viðurkennt, að það er full-
komin ástæða fyrir andstæðing-
ana að óttast þau, því þau hafa
venjulegast nægt til að hrinda
nátttröllum úr vegi góðra mál
efna, hvort heldur sem þessi
nátttröll hafa verið í mynd
íhalds eða socialisma.
Alþýðublaðið þykist kannske
hafa enn frekari ástæðu til þess
aö ráðast gegn Jónasi Jónssyni
vegna þess að hann gengur nú
fremstur til baráttu gegn meiri
ÚTLÖND:
Mjólkurdeílan
í Noregí
Fyrir áramótin leit út fyrir
að mjólkurverkfall myndi verða
í stærstu borgum Noregs. Bíl-
stjórar, sem önnuðust mjólkur-
flutninga, og starfsmenn mjólk-
urstöðva, heimtuðu kauphækk-
un. Til samanburðar við kaup-
gjald hér má geta þess að í
Oslo voru laun verkamanna við
mjólkurstöðvar kr. 71.50 á viku
og laun bílstjóra kr. 75.00 á
viku. Laun kvennanna vorú kr.
46.20 á viku.
Alls munu þessir starfsmenn,
sem hótuðu vinnustöðvun, hafa
verið um 660. En bændurnir,
sem selja mjólk til hlutaðeig-
andi mjólkurstöðva, eru 35.000.
Tekjur fjölmargra þeirra eru
mun minni en starfsmannanna,
sem heimtuðu kauphækkun.
í þessari deilu voru því at-
vinnuveitendurnir miklu fleiri
og margir ver settir fjárhags-
lega en verkfallsmennirnir.
Til að afla sér ekki óvinsælda
í borgunum, sögðu verkfalls-
menn, að þeir myndu veita
bændum leyfi til að flytja mjólk
sína í bæinn og koma henni til
neytenda. Var von þeirra sú, að
bændum yrðu slíkir flutningar
svo erfiðir, að þeir myndu fljót-
lega gefast upp á þeim.
Bændur svöruðu þessu líka
þannig, að þeir myndu ekki
þiggja þetta boð og meðan verk-
fallið stæði yfir, myndu þeir
ekki flytja einn einasta mjólk-
urdropa til borganna. Ef ein-
hverjir bændur ætluðu að sker-
ast úr þeim samtökum, myndu
þeir hjálpast að um að stöðva
það. Borgarbúar fengu því full-
komlega aö verða fyrir barðinu á
verkfallinu.
Þegar málið var komið á þetta
stig fór verkfallsmönnum ekki
að lítast á blikuna. Fyrir at-
beina ríkisstjórnarinnar frest-
aði norska Alþýðusambandið
verkfallinu fyrst í stað í þrjá
daga. Þegar sá frestur var út-
runninn, var hætt við að gera
nokkurt verkfall og fallizt á að
þriggja manna gerðardómi yrði
falið að kveða upp bindandi úr-
skurð. Tilnefndu aðilar sinn
manninn hvor og hlutlaus aðili
þann þriðja.
Með því samkomulagi var
mjólkurdeilan úr sögunni. Um
úrskurð gerðardómsins hafa
enn ekki borizt fréttir hingað.
hlutavaldi íhaldsins í Reykjavík.
Það getur meira en vel verið, að
blaðið óttist, að það hjálpi ekki
til að láta þann draum social-
ista-leiðtoganna rætast, að
Framsóknarflokkurinn sé minnk
andi flokkur. Það er engan veg-
inn ólíklega til getið hjá Alþýðu-
blaðinu, að mörgum fleiri borg-
urum þessa bæjar en Framsókn-
armönnum þykir orðið nóg um
hin dáðlausu tök íhaldsmanna
og socialista á bæjarmálum
Reykjavíkur og óski einmitt eft-
ir að á þeim sjáist þau fingra-
för Jónasar, sem oftast áður
hafa reynzt drýgst í því að koma
stærstu hagsmunamálum al-
þýðunnar í framkvæmd.