Tíminn Sunnudagsblað - 08.09.1968, Page 14

3ar sem forðurh var Fel! í Suðursveit, eru nú auðn ein.
og hafði ekki gengið heill til skóg-
ar.
„Sá eigingifti ektamaður 55 ára
ei dáinn úr meinlætaverkjum,
helzt fyrir brjóstinu“, hefur síra
Vigfús á Kálfafellsstað sagt u-m
dánarorsök.
Rannveig stóð nú ein uppi, orð-
ín ekkja í annað simn Hafði að
henni þrengt, þar sem hún átti fyr-
ir að sjá tveimur börnum kornung-
um af seinna hjónabandi.
Ráðsmaðurinn.
Vorið 1790 kom að Felli ráðs-
maður. Hann hét Svéinn Sveins-
son, fertugur að aldri, og hafði bú-
ið næstliðið ár á Kálfafelli. Hann
var kvæntur maður.
Kona hans var 23 árum eldri en
hann og kenndi orðið holdsveiki.
— Þau voru barnlaus.
Þau áttu dálítið bú og fluttu að
Felli. Auk þess heyrði þeim til
jarðarpartur góður, sem ekki er 6-
sennilegt að Sveinn hafi fengið
með konunni.
Hér má fara hratt yfir sögu,'
enda heimildir engar aðrar en
þær, að mehkin sýndu verkin. Það
"er ekki ný bóla.
Sumarið 1791 fæddi Rannveig
húsfreyja á Felli sveinbarn, sem
hún kenndi ráðsmanninum. Hann
gekkst tregðulaust við lýsingu
hennar og greiddi sektarfé.
Jón sýslumaður Helgason hlífði
honum ekki í fjárútlátum. Sveinn
mátti að vísu vel við una um sumt,
annað miður. Þannig greiddi hann
t.d. 8 ríkisdali I hórdómssekt sína
og var það að lögum. — Þáð eru
aðrir þættir í viðskiptum hans
og valdsmannsins, sem vert er að
athuga nánar.*
Sveinn innti einnig af hendi fé-
muni vegna barnsmóður sinnar.
Rannveig var þó einfær um að
greiða sekt sína. — En hér Tar
ekki farið að lögum.
Hvers vegna snaraði Sveinn út 8
ríkisdölum vegna konunnar, þegar
y2 dalur var hið rétta gjald? —
Hann vissi þó, hvað greiða bar.
Hér kemur annað á móti. Sýslu-
maður átti að stía sundur þeim
Svéftii og barnsmóður hans. Efiir
lögum varð annað hvort þeirra að
víkja úr sýslunni, í það allra
minnsta að slíta sóknarsamveru.
Þessari lagagrein var að vísu oft
ekki framfylgt, — þó án undan-
bragða, ef annar aðilinn var um-
komulaus. Dæmi þess voru mý-
mörg og töluðu sínu máli um jafn-
an rétt kóngsins þegna!
Jón sýslumaður virti að vettugi
þennan lagabókstaf, lét Rannveigu
og Svein ekki aðeins dvelja |fram
í sýslunni, heldur það sem meira
var:
Þau héldu bæði heimilisfesfu á
Felli.
Var Sveinn raunverulega vitandi
vits að greiða sýslumanni fyrir
það, að ekkert yrði við honum
hróflað, þar sem hann var niður-
kominn? —
Sveinn Sveinsson var áfram ráðs
maður hjá Rannveigu á Felli. Og
hann lætur ekkert heyra frá sér
um féflettingu. — Það var ekki
fyrr en á öndverðu ári 1795, að
hann kveður upp úr um það, að
hann hafi verið órétti beittur.
Klögumál hans kom fram í bréfl
til stiftamtmanns.
Hvað ætlaðist ha-nn fyrir?
Honum var kunnugt, að hann
sjálfur var hvergi nærri í fullum
rétti. En þóttist hann traustari í
sessi en áður gagnvart verði lag-
anna, sem stóð í ýmsu höllum
fæti?
Þess verður sem sé að gæta, að
klögun Sveins Sveinssonar var að-
eins hlekkur í keðju, sem verið var
að sjóða saman til að klekkja sýslu-
manni fyrir embættisafglöp.
Þorsteinn Jónsson.
Það hafði gerzt árið 1794, að
Rannveig Jónsdóttir gekk í hjóna-
band — í þriðja sinn. Það hjóna-
band hefur verið nokkur ráðgáta.
Sagnir, sem'ganga meðal afkom-
enda hennar, segja þriðja mann-
inn norðlenzkan, kominn úr Skaga-
firði, frá Framnesi í Akrahreppi.
Um hann er flest á huldu, og
honum jafnað við förumenn.
Hann hét Þorsteinn Jónsson.
Tilhneigingar hefur gætt í orða-
ræðum manna, að gera Þorstein
svo lítilsigldan, að hann hafi að-
eins verið leppur, sem Rannveig og
Sveinn síkýldu sér bak við í áfram-
haldandi brotamáli.
Það skyldi þó enginn ganga ör-
uggur fram i slíkum fullyrðingum.
Nægir að benda á að eftir þvi sem
áður og síðar gerðist kom aldrei
frarn hjá þeim nein viðleitni til
að leika tveimur skjöldum. Þau
gengu alltaf hreint og óhikað til
verks í játningum.
Hitt er annað mál, að Þorsteinn
verður ekki gerður að neinum
garpi í steindum söðli, búinn ridd-
arasporum, — sönnu nær, að hann
hafi verið lítill fyrir mann að sjá
og með fátæklegt hafurtask.
En hvað getur ekki glampað í
auga gests, sem ber að garði við
fornan bæ undir snarbröttu fjalli,
þegar vor liggur í lofti, og tvíbrá
titrar á svörtum sandi, — og hús-
freyjan stendur í hlaðvarpa?
Og sterk kona hneigist oft að
veikgerðum manni. —
Árið 1781 var einhver Þorsteinn
Jónsson nýkominn í Einholtssókn
og ræðst fyrirvinna til ógiftrar
stúlku í Holtaseli. Hann var ekki
fullgildur verkmaður, hver sem
fötlun hans hefur verið, talinn
„framgöngulítill“.
En sóknarpresturinn lýsir undr-
un sinni, þegar hann húsvitjaði á
býlinu. Þessi 43 ára gamli aðkomu-
686
T ! M 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ