Tíminn Sunnudagsblað - 08.09.1968, Blaðsíða 19
Hátterni dýra
og náttúruhamfarir
Margir hafa fyrr og sdðar þótzt
verða þess áskynja, að dýr fyndi
á sér, er geigvænlegar náttúruham-
farir vofðu yfir. Hundar, kettir,
hestar, apar, rottur, dúfur, fasanar,
krókódílar og mörg önnur dýr,
viHt og tamin, hafa að vitni margra
manna í mörgum löndmn skyndi-
lega breytt hegðun sinni og sýnt
ótvíræð merki ótta eða beygs, jafn-
vel beinnar skelfingar, rétt fyrir
mikla jarðskjálfta. Með þessum
hætti hefur verið staðhæft fullum
fetum, að þau hafi iðulega bjarg-
að mörgum mannsláfum.
Allir íslendingar kannast við sög
una um stúlkuna á Skíðastöðum,
sem hrafninn tældi frá bænum
þegar skriðan var í þann veginn
að steypast yfir hann, og bjargaði
með því lífi hennar. Þetta er að
vísu þjóðsaga og enginn kostur að
kanna, hvort hún á einhverjar sarnn
SQgulegar rætur. En mýmargar eru
þær sögurnar um förystuféð, sem
að jafnaði stóð fremst við dyr á
morgnana, þegar hleypt var út úr
húsunum, en var komið inn að
gafli og fékkst ekki út nema með
nauðung, þegar drápsbyljir voru í
aðsigi, þótt veðurglöggir menn
sæju ekki þau teibn á lofti, er þeim
hrysi hugur við. í öðrum tilvikum
komu forystusauðir heim með féð
úr haganum á miðjum degi í sæmi-
legasta veðri, áður en nokkra þá
bliku hafði dregið á loft, er boð-
aði foraðsveður. Slíkar sögur eru
margar til og hafa svo oft verið
sagðar af glöggum og grandvörum
mönnum, að hæpið er að lýsa þær
umbúðalaust ímyndun þeirra eða
hugarburð.
Vissulega eru slíkar sögur mis-
jafnlega vel staðfestar. Margar
þeirra kunna auðvitað að vera
hæpnar, og þjóðtrúin, sem sitthvað
kunni að leiða af hátterni dýra og
fugla, hefur að jafnaði látið gamm-
inn geysa, án þess Sð hirða svo
mjög um sannprófuð rök. En þi'átt
fyrir allar ýkjur og skáldskap, sem
er í bland, virðist það staðreynd,
að dýr séu gædd undarlegum eig-
inleika til þess að finna á sér ná-
lægð voveiflegra atburða. Skýring-
in á þessu er á hinn bóginn mjög
á reiki.
Við skulum nú rifja upp fóeinar
sögur af þessu tagi — sumar gaml-
ar, aðrar nýlegar.
1. nóvember 1755 hrundi Lissa-
bon, höfuðborg Portúgals, nólega í
rústir í ægilegum jarðskjálfta, er
varð þrjátíu til fimmtíu þúsund
manns að bana. Sendiherra Hol-
lendinga í Lissabon hét de la Cál-
mette. Börn hans áttu fáeina tamda
apa, sem þau léku sér við. Þenn-
an-dag vöktu aparnir börnin allt
í einu snemma morguns, og þetta
atvik varð til þess, að barnfóstran
komst út með þau áður en húsið
hrundi í fyrstu jarðskjálftalotunni.
Eitt barnanna, sem bjargaðist með
þessum hætti, reisti höll, Lísulund,
á eynni Mön árið 1792, og tií
minningar um þennan atburð
nefndi hann eitt herbergið apastof-
una.
Langflestir jarðskjálftar dynja
yfdr fyrirvaraíítið eða fyrir-
varalaust, og tfrir þær sakir verðæ.
afleiðingarnar oft enn skelfilegri
T í JW 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ
691